Mâlikî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Yahyâ bin Sa’dûn bin Temmâm bin Muhammed el-Ezdî el-Kurtubî’dir. Künyesi Ebû Bekr olup, “Sâbıkuddîn” ve “Ziyâüddîn” lakabları ile tanınırdı. Kırâat, tefsîr, hadîs, fıkıh, usûl (kelâm) ve edebiyat ilimlerinde büyük bir âlimdi. 486 (m. 1093) senesinde Endülüs’ün Kurtuba şehrinde doğdu. Gençlik yıllarının başlarında, Endülüs’ten çıkıp Mısır’a geldi. İskenderiyye’de, Bağdad’da ve Şam’da birçok âlimden ilim öğrendi. Sonra Musul’a yerleşti ve 567 (m. 1172) senesinde orada vefât etti.
Yahyâ bin Sa’dûn, Mısır’a geldikten sonra, İskenderiyye’de; Ebû Abdullah Muhammed bin Ahmed bin İbrâhim er-Râzî’den, Mısır’da; Ebû Sâdık Mürşid bin Yahyâ İbni Kâsım el-Medenî el-Mısrî’den, Silefî nisbetiyle meşhûr olan Ebû Tâhir Ahmed bin Muhammed el-İsfehânî’den ve daha başkalarından hadîs-i şerîf dinleyip öğrendi. 517 (m. 1123) senesinde Bağdad’a geldi. Orada Şeyh Ebû Muhammed Abdullah bin Ali el-Mukrî’den Kur’ân-ı kerîmi ve ona âit ilimleri okudu. İbn-i Bint Şeyh Ebû Mensûr el-Hayyât diye de meşhûr olan bu zâttan, birçok kitapları okuyup öğrendi. Bu kitaplardan birisi de, meşhûr nahiv âlimi Sibeveyh’in nahiv ilmine dâir olan kitabıdır. Ayrıca Bağdad’da, “Maristân kadısı” diye meşhûr olan Ebû Bekr Muhammed bin Abdülbâkî el-Bezzâr, Ebü’l-Kâsım İbni Husayn, Ebü’l-İzz İbni Kâdeş ve daha başkalarından hadîs-i şerîf dinleyip rivâyet etti.
Bağdad’dan ayrılıp, bir müddet Şam’da ikâmet etti. Sonra Musul’u vatan seçip oraya yerleşti. Oradan İsfehân’a geçti. Daha sonra Musul’a döndü. Yaşadığı devirdeki büyük âlimler, ondan okuyup ilim öğrendiler.
Dînine son derece bağlı olan Yahyâ bin Sa’dûn hazretleri, vera’ sahibi olup, haramlara düşmemek için mübahların çoğunu terk ederdi. Vekar ve heybet sahibi idi. Sükûnet hâlinden ayrılmazdı. Hadîs rivâyetinde güvenilir ve sağlam bir râvî olup, çok hadîs-i şerîf ezberleyip muhafaza etmiştir. O, az konuşur ve devamlı hayırla meşgûl olur, hep faydalı olan şeylerle uğraşırdı.
Haleb kadısı Behâüddîn Ebü’l-Mehâsin Yûsuf bin Râfi’ bin Temîm, onu görmekle ve ondan Kur’ân-ı kerîmin kırâatini öğrenmekle iftihar eder ve şöyle derdi: “Biz, Musul’da onun huzûrunda Kur’ân-ı kerîm okurduk ve ondan ilim öğrenirdik.” Başlıca eserleri şunlardır: 1. El-Erbe’în, 2. Ercûze, 3. Delâil-ül-ahkâm.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-13, sh. 216
2) Vefeyât-ül-a’yân cild-6, sh. 171
3) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 225
4) Tabakât-ül-mûfcıutirîn (Dâvûdî) cild-2, sh. 369
5) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 334
6) Mir’ât-ül-cinân cild-3, sh. 380