Endülüs’te yetişen İslâm âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Hakem (veya Hakîm) bin Muhammed bin Ahmed el-Cüzzâmî es-Serkastî olup, künyesi Ebû Ca’fer’dir. Önceleri Gırnata’da daha sonra Fes şehrinde (veya Tilmisân’da) yerleşti. 538 (m. 1143) senesinde Fes’de vefât etti. Tilmisân’da vefât ettiği de rivâyet edilmiştir.
Ebü’l-Velîd el-Bâcî’den icâzet aldı. Ayrıca, Ebü’l-Esbag bin Sehl, Ebü’l-Hasen el-Hadramî, Ebû Abdullah el-Bekrî, Ebü’l-Fevâris Muhammed bin Âsım ve başka âlimlerden ilim öğrenip rivâyetlerde bulunmuştur. Ebû İshâk bin Kurkûl, Ebü’l-Hasen Sâlih bin Half ve birçok zât kendisinden ilim öğrendi. Muhammed el-Cüzzâmî (r.a.), fıkıh, usûl, kelâm, kırâat, cedel ve diğer naklî ilimlerde yüksek âlim idi. Bunlardan başka, Arabî ilimlerde, lügat ve nahivde de yüksek ilim sahibiydi. Nahiv ilminin öncülerindendir. Fes şehrinde ders ve fetvâ verirdi. Oranın kadılığında bulundu. Bu ilimlerde ve mütehassıs olduğu diğer ilimlerde sorulan bir şeye ânında, çok güzel ve doğru cevap verirdi. Hazır cevaplı idi. İlim ehlinin bu ilimler hakkında söyledikleri sözler, hatırında ve hafızasında idi. Parlak zekâ, üstün anlayış, fasîh lisan, çok güzel konuşma gibi birçok güzel husûsiyeti kendisinde toplamıştı. Şerh-ül-İzâh li-Ebî Alî el-Fârisî, Mûsânnifîn (Kebîr ve Sagîr) isimli eserleri vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Bugyet-ül-vuât cild-1, sh. 96
2) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 266
3) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 300