Hadîs ve fıkıh âlimlerinden. Künyesi Ebû Bekr, lakabı Zeynüddîn Hemedânî’dir. 548 (m. 1153)’de doğdu. 584 (m. 1188) senesinde vefât etti. Hadîs ilminde hafız (yüzbin hadîs-i şerîfi senetleriyle ezbere bilen) derecesinde âlimdir. Hemedan’da Ebü’l-Vakt Abdülevvel bin Îsâ Siczî’den, Şehrdât bin Şiruveyh’den, Ebû Zır’a Tâhir’den, Ebû Âlâ el-Attâr’dan, Ma’mer bin Fâhir’den ve diğer âlimlerden hadîs-i şerîf işitmiştir. İlim öğrenmek için Bağdad’a, Mûsul’a, Vâsıt’a, Basra’ya, İsfehan’a, Cezîre’ye ve Hicaz’a gitti. Buralarda pekçok âlimden ilim aldı. Musul hatîbi Ebü’l-Fadl Ebû Mûsâ Medînî gibi âlimler bunlardandır. Es-Silefî’den, İbn-i Sem’ânî’den, Ebû Abdullah Rüstümî’den de icâzet almıştır. Kendisinden ise; Ebû Abdullah ed-Dübeysî, İbn-i Ebî Ca’fer, Ali bin Mâsuveyh ve diğerleri rivâyette bulunmuştur.
İbn-i Dübeysî onun hakkında şöyle demiştir: “Gençliğinde Bağdad’a gelip yerleşti. Zamanın âlimlerinden Şafiî mezhebinin fıkıh bilgilerini öğrendi. Hadîs ilminde de yetişip meşhûr oldu. Zühd sahibiydi ve çok ibâdet ederdi. Hadîs ilmine dâir çok eser yazdı.” İbn-i Neccâr da; “Hadîs âlimlerinin meşhûru idi. Hadîs-i şerîflerle bildirilen fıkıh bilgilerini, hadîs-i şerîflerin ma’nâlarını ve rivâyet eden râvîlerin hâllerini gayet iyi bilirdi” demiştir.
“En-Nâsih vel-mensûh”, “İcâlet-ül-mübtedî”, “El-Mü’telif vel-muhtelif”, “Silsilet-üz-zeheb”, “Şürût-ül-eimme” adlı eserleri vardır.
İbn-i Neccâr şöyle demiştir: “Komşum Ebü’l-Kâsım Mukrî bana şöyle anlattı: Muhammed bin Mûsâ, Bedi’ denilen bir zâtın medresesinde kalırdı. Geceleri, sabaha kadar kitap okumak ve yazmakla vaktini geçirirdi. Bu hâlini gören Bedi’, onun istirahat etmesini istediği için, hizmetçiye; “Lâmbasına koymak için beziryağı verme ki, gece uyuyup dinlensin” diye tenbîh etti. Lâmbasının yağı bitince, hizmetçiden istemişti. Hizmetçi özür dileyerek veremeyeceğini söyledi. Bunun üzerine odasına girip, sabaha kadar namaz kıldı. Sabaha doğru odasına varıp baktılar, namaz kılıyor gördüler.” Çok ibâdet eden, vera’ ve takvâ sahibi kıymetli bir âlim idi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 64
2) Vefeyât-ül-a’yân cild-4, sh. 294
3) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-7, sh. 13
4) Tehzîb-ül-esmâ vel-lüga cild-2, sh. 192
5) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1363
6) El-Bidâye ven-nihâye cild-12, sh. 332
7) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 282
8) Tabakât-ül-müfessirîn cild-2, sh. 261
9) Er-Ravdateyn fî Ahberid-devleteyn cild-2, sh. 137
10) Keşf-üz-zünûn sh. 996, 1047 1125, 1261, 1429
11) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 101