Mâlikî fıkıh âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Ahmed bin Rüşd el-Mâlikî olup, künyesi Ebü’l-Velîd Kurtubî’dir. 450 (m. 1058) senesi Şevval ayında doğdu. Kıymetli âlimlerden ilim öğrendi. Endülüs’de Kurtuba şehrinde uzun zaman kadılık yaptı. 520 (m. 1126) senesi Zilka’de ayının onbirinci gününün gecesinde vefât etti ve Kurtuba’da Abbâs kabristanına defn olundu. Cenâze namazını oğlu Kâsım kıldırdı. Cenâzesinde pekçok kimseler bulundu.
Ebü’l-Velîd Kurtubî (r.a.), Ebû Ca’fer Ahmed bin Rızk’dan ilim öğrenip, fıkıh ve usûl-i fıkıhda büyük âlim oldu. Ayrıca Muhammed bin Hayyire, Ebû Abdullah Muhammed bin Ferec el-Ceyânî, Ebû Mervân bin Sirâc, İbn-i Ebü’l-Âfiyet-il-Cevherî ve pekçok âlimden ilim öğrendi. Hocalarının içinde en çok Ahmed bin Rızk’ı sever ve fıkıhda onun fetvâlarına güvenirdi. Kâdı Celîl Ebü’l-Fadl Iyâd gibi pekçok âlim de Ebü’l-Velîd Kurtubî’den ilim öğrendiler.
Zamanında Endülüs ve Magrib’in (Libya, Fas, Tunus, Cezayir’in) en büyük ve önde gelen fıkıh âlimi olan Ebü’l-Velîd Kurtubî (r.a.), çok ince düşünceli, fıkhî mes’eleleri gayet etrâflı mütâlâa eden ve kıymetli kitaplar te’lîf etmiş bir zât idi. Zamanında müşkil ve zor mes’eleler için kendisine müracaat edilirdi. Usûl-i fıkıh, fürû’i fıkıh, ferâiz ve her ilimde söz sahibi idi.
İslâmiyeti yaşamakta çok gayretli olan Ebü’l-Velîd Kurtubî, çok haya sahibi idi. Evinde ve câmide çok namaz kılar ve az konuşurdu. Sefere çıktığı hâlde bile, evinde devamlı kıldığı namazları terk etmezdi. Zamanındaki müslümanlar ve devlet reîsi tarafından çok sevilirdi. 511 senesinde Kurtuba kadısı oldu. 515 (m. 1121) senesinde, kendisine karşı yapılan iftiralar ve çeşitli fitneler sebebi ile kadılıktan istifâ etti. Bu hareketi, halkı kendisine daha çok yaklaştırmış ve onların kendisine olan hüsn-i zanlarını artırmıştır.
Hayatı boyunca, Endülüs ve civarında bulunan beldelerdeki insanların fıkıh öğrenmek için müracaat ettikleri kaynak olmuştur.
Kıymetli kitaplar te’lîf eden Ebü’l-Velîd Kurtubî’nin, kitablarının hepsi basılmıştır. Bunlar: El-Beyân vet-tahsîl limâ fil-müstahrece min-et-tevcîh vet-ta’lîl büyük bir kitap olup, yirmi cildden çoktur. El-Mukaddemât lievâili Kütüb-ül-müdevvene (çeşitli kıymetli kitaplara yazdığı mukaddimelerdir). Ayrıca Yahyâ bin İshâk bin Yahyâ’nın Mebsût kitabını ve Tahâvî’nin Müşkil-ül-âsâr kitabını ihtisar etmiş, kısaltmıştır. Bu kitap da matbû’dur. Ayrıca, çeşitli ilimlerde de risaleler yazmıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 278
2) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 228
3) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 62
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 85
5) Keşf-üz-zünûn sh. 361-1412