Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinin büyüklerinden. İsmi, Abdurrahmân bin Muhammed bin Emîrveyh bin Muhammed bin İbrâhim el-Kirmânî olup, künyesi Ebü’l-Fadl’dır. Lakabı Rüknüddîn ve Rükn-ül-İslâm’dır. İbn-i Emîrveyh diye de tanınmıştır. 457 (m. 1065) senesi Şevval ayında Kirmân’da doğdu. 543 (m. 1149) senesi Zilka’de ayının 20’sine rastlayan Cum’a günü Merv şehrinde vefât etti.
İlim tahsili için Merv ve başka yerlere gitti, ilk tahsilini babasının yanında tamamladıktan sonra, ilim öğrenmek için Merv’e gitti. Orada Fahr-ül-kudât Muhammed bin Hüseyn el-Ersâbendî’den fıkıh ilmini öğrendi. Başka âlimlerin ilim meclislerinde de bulunup istifâde etti.
Kirmânî hazretlerinin ilim öğrenmekteki gayreti çok fazla idi. Büyük bir gayret ve edeble hocasının derslerine devam ediyordu. İlmi her an artıyor, derecesi yükseliyordu. Bir taraftan ilim öğreniyor, diğer taraftan da yazıyor ve bunları yayıyordu. Fıkıhdan başka, tefsîr, hadîs ve diğer ilimlerde çok derin âlim oldu.
Kirmânî (r.a.), zamanında Horasan’da bulunan Hanefî mezhebi âlimlerinin en büyüklerinden olup, eşi yok idi. Âlimlerin reîsi, en üstünü idi. Ondan sonra Horasan’da böyle büyük bir âlim yetişmemişti. Her taraftan talebeler, ilim âşıkları etrâfında toplanmaya başladı.
Ebü’l-Feth Muhammed bin Yûsuf el-Kantârî es-Semerkandî, Abdülgafûr bin Lokman el-Kerderî, Bedrüddîn Ömer bin Abdülkerîm el-Buhârî, Ebû Bekr Muhammed bin Abdürreşîd el-Kirmânî ve başka yüzlerce âlim kendisinden ilim öğrenip istifâde etmişlerdir. Ondan aldıkları ilmi ve onun eserlerini çeşitli memleketlere, çok uzak yerlere kadar yaydılar. Kendisi ve talebeleri her tarafta tanındı. Herkes tarafından sevilir, kendisine hürmet edilirdi. Birçok kimsenin saadetine vesile olmuştur.
Kirmânî hazretleri ba’zı eserler te’lîf etmiştir. Fıkıh ilmine dâir Tecrîd isimli eserini yazıp bitirdikten sonra, buna şerh olarak üç cildlik bir eser daha yazdı. Ona da “İzâh” adını verdi. Ayrıca, “Şerhu Câmi-ül-kebîr”, “İşârât-ül-esrâr”, “Fetâvâ” ve başka eserleri vardır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-5, sh. 172, cild-6, sh. 111
2) Tabakât-ül-müfessirîn (Dâvûdî) cild-1, sh. 281
3) Tabakât-ül-müfessirîn (Süyûtî) sh. 18
4) El-A’lâm cild-3, sh. 327
5) Fevâid-ül-behiyye sh. 91
6) Rehber Ansiklopedisi cild-10, sh. 157