Tefsîr, fıkıh âlimlerinin büyüklerinden. Lügat, nahiv, kırâat, kelâm, mantık, astronomi, edebiyat, târih ve tıb ilimlerinde mütehassıs idi. Hîre hükümdârı Nu’mân bin Münzir’in soyundan geldiği için en-Nu’manî, Şîrâz’a gidip orada tahsil yaptığı için el-Fârisî denmiştir. 547 (m. 1152)’de Nu’maniye’de doğan Hasen bin Hatîr’in künyesi Ebû Ali’dir. Ez-Zâhir ismiyle tanınır. Her türlü ilimdeki üstünlüğünü gören Sultan Osman bin Selâhaddîn, onu, Kudüs’ten Kâhire’ye da’vet etti. Hasen bin Hatir (r.a.) Kâhire’ye gidip, oranın âlimlerine kelâm ilmine dâir ders verdi. Orada çok kıymetli eserler yazıp, 598 (m. 1202) senesinde vefât etti.
Kâhire halkının çok sevdiği ve saygı gösterdiği Hasen bin Hatîr, tefsîr ilminde Tâc-ül-kurrâ’nın “Kitâbu lübâb-it-tefsîr’ini; fıkıhta İmâm-ı Gazâlî’nin “Kitâb-ül-veciz”ini ve Muhammed bin Hasen eş-Şeybânî’nin “Kitâbu câmi-üs-sagîr”ini; kelâm ilminde Şihristânî’nin “Kitâbu nihâyet-il-ikdâm”ını; lügatta İbn-i Dureyd’in “Kitâb-ül-cemhere”sini Ebû Ali’nin “Kitâb-ül-izâh”ını ve Sâhîb bin Abbâd’ın “Arûz”unu ezberledi. Talebelerinden Ebû Ca’fer Muhammed bin Abdülazîz el-İdrîsî ve el-Hasenî es-Sa’îdî meşhûrdur.
İbn-i Neccâr onun hakkında şöyle demektedir: “Hasen bin Hatir, tefsîr, kırâat, meânî, fıkıh, usûl, kelâm, mantık, hesab, heyet (astronomi) ve tıp ilminde âlimdir. Ayrıca lügat, nahiv, arûz, ahbâr ve arab şâirlerini iyi bilirdi.”
Hasen bin Hatîr, Kur’ân-ı kerîm tefsîri de hazırlamıştır. Bu eserden başka, “Kitâb fî şerh-is-sâhihayn (Kitâb-ül-huccet)”, “Kitâb fî ihtilâf-is-Sahâbe vet-Tâbiîn ve fukahâ-il-Ensâr”, “Telhîs-ül-if-sâh an-şerhi meânis sahîh”i vardır. Hutbeleri; va’z evrakları da bunlara eklenebilir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-üdebâ, cild-8, sh. 100-108
2) Cevâhir-ül-mudiyye, varak, 58 a
3) Bugyet-ül-vuât, sh. 219
4) Keşf-üz-zünûn, sh. 33, 122, 460, 486, 600
5) Ravdât-ül-Cennât, sh. 223