Bağdad’da yetişen Mâlikî mezhebi fıkıh âlimlerinden. Künyesi Ebû Muhammed olup, adı Abdülvehhâb bin Ali bin Nasr bin Ahmed bin Hüseyn bin Hârûn bin Mâlik el-Bağdâdî’dir. İbn-i Tavk adıyla meşhûr olmuştur. 362 (m. 973) senesi Şevval ayının Perşembe günü Bağdad’da doğdu, ömrünün büyük bir kısmını Bağdad’da geçirdi. Vefâtına yakın Mısır’a gitti. 422 (m. 1031) senesi Safer ayının ondördüncü Pazartesi gecesi, Mısır’da vefât etti. Küçük Karâfe kabristanındaki İmâm-ı Şafiî hazretlerinin kabr-i şerîflerinin yakınına defnedildi.
İbn-i Tavk hazretleri Ömer bin Senbek, Ebû Abdullah el-Askerî, Ebû Hafs bin Şahin’den hadîs ilmini, Ali bin el-Kassâr el-İbn-ül-Celâb’dan fıkıh ilmini öğrendi. Ebû Bekr el-Ebherî’yle görüştü.
İbn-i Tavk hazretleri için, İslâm âlimlerinden Ebû İshâk eş-Şirâzî; “Abdülvehhâb bin Ali; fıkıh âlimi, edîb, şâir bir zât olup, çeşitli ilimlerde çok kitap tasnif etti.” İbn-i Hatîb; “İbn-i Tavk, Mâlikî mezhebi âlimlerinin en fakîhidir. İbn-üs-Semmak’dan hadîs-i şerîf dinledi. O, sika (güvenilir) bir zâttır.” İbnü Bisâm, Zâhire kitabında; “O, büyük bir fıkıh âlimidir.” İbn-i Hallikân ise, “O, Mısır’a dönünce mâlî durumu düzeldi. Daha sonra hastalandı. Hasta yatağında bir taraftan diğer tarafına dönerken diliyle “Lâ ilahe illallah, biz yaşarken öldük” diyordu” demişdir.
İbn-i Tavk, Deynûr, Bâzerâya ve Bâzerâya kadılıklarında bulundu. Vefâtına kadar kadılık yaptı. Keskin zekâlı sika (sağlam, güvenilir) bir zât olup, zamanın Mâlikî mezhebi fıkıh âlimleri arasında en meşhûru idi. Mısır’a gittiğinde, orada birçok talebeye ilim ve edep öğretti.
İbn-i Tavk’ın Ebû Hüreyre’den rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz (s.a.v.): “İyi bir abdest alıp, mescidlerden birine cemâatle namaz kılmak için gidenin, Allahü teâlâ, her adımına bir sevâb yazar ve her adımında amel defterinden bir günah siler ve Cennette onu bir derece yükseltir” buyurdu.
İbn-i Tavk hazretlerinin yazmış olduğu eserlerden ba’zıları şunlardır: 1. Et-Telkîn fil furû’, 2. El-Cevhere fil mezâhibil aşera, 3. Şerh-ül-müdevvene, 4. Uyûn-ül-mesâil, 5. Kitâb-ül-edilleti fî mesâilil hılâf, 6. El-Meûne fî şerh-ir-risâleti, 7. En-Nusretü li mezhebi İmâm-ı dâr-ül-hicreti.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-6, sh. 226
2) Vefeyât-ül-a’yân cild-3, sh. 219
3) Şezerât-üz-zeheb cild-3, sh. 223
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-1 sh. 637
5) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 159
6) El-Bidâye ven-nihâye cild-12, sh. 32
7) Târih-i Bağdâd cild-1 sh. 31