Hadîs ve edebiyat âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Hasen bin Dinar el-Ahvâl’dir. Kûfeli âlimlerden olduğu için, “Kûfî” olarak isimlendirilmiştir. Hadîs ilminde ve Arap edebiyatında büyük bir âlimdir. 250 (m. 864) senesinde vefât etti.
O Muhammed bin Ziyâd İbnü’l-A’râbî’den ilim aldı ve ondan hadîs-i şerîf rivâyet etti. Onun derslerinde çok bulundu. Kendisinden de, Niftaveyh en-Nahvî, Muhammed bin Abbâs-ı Yezîdî ilim aldılar ve hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundular. İbn-i Abbâs-ı Yezîdî, onun huzûrunda, 250 (m. 864) senesinde Ömer bin Ethem’in dîvânını okudu.
Muhammed el-Ahvâl, ilimde sika (güvenilir) bir âlim olup, Arap edebiyatında yüksek ilime sahipti. Hitâbeti kuvvetli, ilimde derin bir hazine idi. Birçok eser kaleme almıştır.
İmâm-ı Yakut, onun hakkında: “O, ilmi çok, anlayışı geniş, rivâyetlerinde güvenilir, zekâ ve muhakemesi çok kuvvetli bir âlimdi” dedi.
Zübeydî de onun, nahiv âlimlerinden el-Müberrid ve Sa’leb ile aynı tabakadan olduğunu bildirdi ve dedi ki: “O, kâtiplik yapar, insanların arasına fazla karışmazdı. 120 şâirin dîvânını topladı.”
Yazdığı eserlerden ba’zıları şunlardır:
1. Kitâb-üd-devâhî
2. Kitâb-ül-eşbâh
3. Kitâb-üs-silâh
4. Kitâb-ül-emsâl
5. Kitâbü fe’ale ve ef’ale
6. Kitâbü mâ ittefaka lafzuhû ve ihtelefe ma’nâhü.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 191
2) Târîh-i Bağdâd cild-2, sh. 185
3) Bugyet-ül-vuât cild-1, sh. 81