|
Evliyânın
büyüklerinden. Künyesi Ebû Abdurrahmân olup, adı Hatim bin Ünvan bin Yûsuf el-Esâm'dır.
Belh şehrinde doğmuştur. Doğum târihi kesin belli değildir. Hâtim-i Esâm, Şakîk-i
Belhî'nin talebesi, Ahmed-i Hadraveyh'in hocasıdır. 237 (m. 852) senesinde
Vaşcer'de vefât etmiştir.
Kendisine "Esâm"
(kulağı duymaz) denilmesinin sebebi şudur: "Birisi onunla konuşurken kazayla
yellendi. Hâtim-i Esâm o şahıs utanmasın diye "Yüksek sesle konuş, ancak yüksek
sesle konuşulanları duyabiliyorum" dedi. Bu yüzden ona Esâm denilmiştir.
Âkil baliğ
olduğu andan itibaren, Şakîk-i Belhî'nin sohbetlerine devam etti Onun talebesi
oldu. Şakîk-i Belhî'den İslâm ilimlerini öğrenerek âlim oldu. Zahirî ve bâtınî
ilimlerin mütehassısı olan Hâtim-i Esâm bir gün talebelerinden birkaçına,
"İnsanlar size Hâtim'den ne öğrendiniz deseler, ne dersiniz?" buyurdu, "İlim
öğrendik deriz" dediler. "Hâtim'in ilmi yoktur derlerse ne dersiniz?" buyurdu.
"Hikmet öğrendik deriz" dediler. "Hikmeti de yoktur derlerse, ne dersiniz?" diye
sordu, "elinde olana kanâat eder, başkalarından birşey beklemez deriz" dediler.
Medîne-i
münevvere âlimleri de Hâtim-i Esâm'ın ilmini takdir etmiştir. Medine âlimleri
ona "Allahım bana rızık ver" duâsıyla ilgili olarak sorduklarında, Hâtim-i Esâm,
hacet ânında istenilmesini, eğer mevcutsa yenilmesini ve yedirilmesini, çünkü
Allahü teâlânın bunların yerine daha fazla vereceğini belirtti. Bunun üzerine
Medine âlimleri şöyle dediler "Ey Abdurrahmân! Allahü teâlâya şükür ederiz,
sizden bilmediğimizi öğrendik."
Muhammed bin
Mûsâ anlatır: "Hâtim-i Esâm insanlardan uzak yaşıyordu. Onlardan dünyâlık
istemiyor, ba'zı mes'eleler haricinde kimseyle görüşmüyor ve kubbeli bir yerde
bulunuyor diye halife Hârûn Reşîd'e bildirdiler. Bunun üzerine Hârûn Reşîd de,
Hâtim-i Esâm'a, Muhammed bin Hasan, Kisaî, Ömer bin Bahr ve başka bir kişiden
daha meydana gelen dört kişiyi gönderdi. İçlerinden biri, "Ey Hatim! Ey Hatim!"
diye çağırmaya başladı. Hatim, onlara cevap vermedi. "Ma'budun hakkı için bize
cevap ver" diye Allahü teâlânın ismini verince, o zaman başım çıkartıp şöyle
dedi. "Hayret, bu mü'minin kâfire, kâfirin mü'mine yeminidir. Benim ilâhımı
sizin ilâhınız dışında husûsîleştirdiniz. Bunu iyi bilin ki, Allahü teâlâya
itâat etmek, Reşîd'e hizmet etmekten daha iyidir" buyurdu. Bizim Reşîd'in
adamları olduğumuzu nereden anladın dediler. O da "Siz dünyâ hâlinden râzı
olanlardansınız. Dünyâ hâlinden râzı olan kimseler ancak Reşîd'in etrafında
bulunur" dedi.
Birgün Şakîk-i Belhî, Hâtim-i Esâm'a sordu:
Ne kadar zamandır buraya geliyor, beni dinliyorsun? Otuzüç sene. Bu kadar zaman
içinde benden ne öğrendin, neler istifâde ettin? Sekiz şey istifâde ettim dedi.
Şakîk, bunu duyunca yazıklar olsun sana ey Halim! Bütün zamanımı sana harcadım,
senin ise, sekiz şeyden fazla istifâden olmamış diye çok üzüldü. Hatim dedi ki:
Ey hocam, doğrusunu istiyorsan, böyledir. Bundan fazlasını zâten istemem. Bana
bu kadar yetişir. Çünkü, iyi biliyorum ki, dünyâda ve âhırette felâketlerden
kurtulup ebedî se'âdete kavuşmak, bu sekiz bilgi ile olacaktır dedi. Hocam,
söyle! Bunları ben de anlayayım dedi.
Hatim dedi ki:
Ey Hocam! Birincisi, insanlara baktım, herkes bir şeyi seçmiş, onu sevmiş gördüm
ve bu sevgilerin çoğu, onlara ölüm yatağına kadar, ba'zıları öldüğü vakte kadar,
ba'zıları da mezara girinceye kadar, arkadaşlık ediyor ve sonra onları yalnız ve
zavallı olarak bırakıp ayrılıyorlar gördüm. O-nunla beraber kimse mezara
girmiyor, dert ortağı olmuyor. Bu faali görünce, düşündüm ve kendime dedim ki,
dünyâda öyle dost seçmeliyim ki, mezara benimle gelsin, bana orada arkadaşlık
etsin. Aradım, taradım, Allahü teâlâya yapılan ibâdetlerden başka, böyle sâdık
bir sevgili bulunmadığını gördüm. Dost olarak onları seçtim ve onlara sarıldım.
Şakîk, bunu duyunca, çok güzel yapmışsın yâ
Hatim, çok doğru söylüyorsun, ikinci faydayı da söyle, anlıyayım dedi.
Hatim dedi ki:
Ey Hocam! İkinci faydam: İnsanlara baktım, herkesi, arzuları, keyifleri peşinde
koşuyor, nefsin istekleri arkasında yürüyor gördüm ve şu âyet-i kerîmeyi
düşündüm: "Allahü teâlâdan korkarak nefslerine uymıyanlar, elbette Cennete
gideceklerdir." Çok düşündüm. Kur'ân-ı kerîmin baştan başa doğru olduğunu,
bilgilerimle, tecrübelerimle, aklımla, vicdanımla anladım ve tam inandım.
Nefsimi düşman bilerek, ona aldanmamağa, uymamağa karar verdim ve mücâdeleye
başladım. Nefsimin arzularını ve isteklerini yapmadım. Nihâyet teslim olarak,
ibâdetlerden kaçan o nefsin, şimdi Allahü teâlâya itâata koştuğunu, isteklerden
vazgeçtiğini gördüm. Şakîk bunları işitince, Allahü teâlâ sana iyilikler versin,
ne güzel yapmışsın, üçüncü faydayı da söyle dinliyeyim dedi. Hatim dedi ki,
üçüncü faydam, insanların hâline baktım, herkes dünyâda bir sıkıntıya girmiş,
böylece dünyâlık topla mağa uğraşıyorlar gördüm. Sonra şu âyet-i kerîmeyi
düşündüm: "Dünyâ
malından, sarıldığınız, sakladığınız her şey, yanınızda kalmıyacak, sizden
ayrılacaktır. Ancak Allah rızâsı için yaptığınız iyilikler ve İbâdetler sizinle
beraber kalacaktır."
Dünyâ için
topladıklarımı, Allah yolunda harcadım, fuka raya dağıttım. Ya'nî bakî kalmaları
için, Allahü teâlâya ödünç verdinın Şakîk bu sözleri işitince, ne güzel
yapmışsın ve ne güzel söylüyorsun yâ Hatim, dördüncü faydayı da söyle dinliyeyim
dedi.
Hatim dedi ki:
Dördüncü faydam: İnsanlara baktım, herkesin başkalarını beğenmediğini gördüm:
Buna sebeb, bir birlerine hased etmeleri, birbirlerinin mevkilerine, mallarına
ve ilimlerine göz dikmeleri olduğunu anladım ve şu âyet-i kerîmeye dikkat ettim;
"Dünyâdaki
maddî, ma'nevî bütün rızıklarını aralarında taksim ettik."
Herkesin ilim,
mal, rütbe, evlâd gibi azıklarının, dünyâ yaratılmadan evvel, ezelde taksim
edildiğini, kimsenin elinde birşey olmadığını ve çalışmağı, sebeblere yapışmağı
emrettiğinden, O'na itâat etmiş olmak için, çalışmak lâzım geldiğini ve haset
etmenin büyük zararlarından başka, zâten lüzumsuz olduğunu anladım ve Allahü
teâlânın ezelde yaptığı taksime ve çalışınca Rabbimin gönderdiğine râzı oldum.
Bütün müslümanlarla sulh üzere olup herkesi sevdim ve sevildim. Şakîk bunları
işitince, ne iyi yapmışsın ve ne iyi söylüyorsun; beşinci faydayı da söyle
dinliyeyim yâ Hatim! dedi.
Hatim dedi ki:
Beşinci faydam: İnsanlara baktım, birçoklarının insanlık şerefini, kıymetini,
âmir, müdür olmakta, insanların kendilerine muhtaç olduklarını ve karşılarında
eğildiklerini görmekte zannettiklerini ve bununla iftihar ettiklerini,
öğündüklerini gördüm. Ba'zıları da, kıymet ve şeref, çok mal ve evlâd ile olur
sanarak, bunlarla iftihar ediyorlar. Bir kısmı da insanlık şerefi, malı, parayı,
insanların hoşuna gidecek, herkesi eğlendirecek yerlere sarf etmektir sanarak,
Allahü teâlânın emrettiği yerlere ve emrettiği şekilde hare edemiyorlar ve
bununla öğünüyorlar gördüm ve şu âyet-i kerîmeyi düşündüm: "En
şerefliniz ve en kıymetliniz.
Allahü teâlâdan çok korkanınızdır."
insanların
yanıldıklarını, aklandıklarını anladım ve takvaya sarıldım. Rabbimin affına ve
ihsanlarına kavuşmak için, O'ndan korkarak dînin dışına çıkmadım, harâmlardan
kaçtım. Şakîk bunları işitince, ne güzel söylüyorsun yâ Hatim! Altıncı faydanı
da söyle, dedi.
Hatim dedi ki:
Altıncı faydam: İnsanlara baktım. Birbirlerinin mallarına, mevkilerine ve
ilimlerine göz dikerek, fırka fırka, parti parti ayrılarak, birbirlerine
düşmanlık ettiklerini gördüm ve şu âyet-i kerîmeyi düşündüm: "Sizin düşmanınız
şeytandır. Ya'nî sizi, Allah yolundan, müslümanlıktan ayırmak için
uğraşanlardır. Bunları düşman biliniz!"
Kur'ân-ı kerîmin doğru
söylediğini bildim ve şeytanı ve onun gibi müslümanlarla uğraşanları düşman
bilip, sözlerine aldanmadım, onlara uymadım. Onların tapındıklarına tapmadım.
Allahü teâlânın emirlerine itâat ettim. Ehl-i sünnet âlimlerinin gösterdiği
yoldan ayrılmadım. Kurtuluş yolunun, doğru yolun, yalnız Ehl-i sünnet yolu
olduğuna inandım. Nitekim, Allahü teâlâ: "Ey
Âdemoğulları! Şeytana
tapmayınız. O sizin en belli düşmanınızdır, diye sizden söz almadım mı idi, bana
itâat, ibâdet ediniz! Kurtuluş yolu, ancak budur."
Onun için
müslümanları aldatmağa uğraşanları dinlemedim. Muhammed aleyhisselâmın yolunu
gösteren Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından ayrılmadım deyince, Şakîk; ne
güzel yapmışsın ve ne güzel soy itiyorsun, yedinci faydayı da söyle dedi.
Hatim dedi ki:
Yedinci faydam: İnsanlara baktım. Gördüm ki, herkes yiyip içmek, para kazanmak
için uğraşıyor. Bu yüzden harâm ve şüpheli şeyleri de alıyorlar ve zillete,
hakaretlere katlanıyorlar. Şu âyet-i kerîmeyi düşündüm. "Allahü
teâlâ tarafından rızkı gönderilmeyen yeryüzünde bir canlı yoktur."
Kur'ân-ı kerîmin Allah kelâmı olduğunu ve elbette doğru olduğunu ve o
canlılardan biri olduğumu bildim. Rızkımı göndereceğine söz verdiğine, elbette
göndereceğine güvenerek, O'nun emrettiği gibi çalıştım deyince; Şakîk, ne iyi
yapmışsın ve ne iyi söylüyorsun, sekizinci faydayı da söyle! dedi.
Hatim, dedi
ki, sekizinci faydam: İnsanlara baktım. Herkesin, bir kimseye veya birşeye
güvendiğini, sırtını ona dayadığını gördüm. Ba'zıları altınlarına, mal ve
mülküne ba'zıları san'atına ve kazanana, ba'zıları mevki ve rütbelerine,
ba'zıları da kendi gibi bir insana güveniyor. Sonra şu âyet-i kerîmeyi düşündüm:
"Allahü
teâlâ, yalnız kendisine güvenenlerin her zaman imdadına yetişir."
Her zaman
ve her işimde yalnız Allahü teâlâya güvendim. O emrettiği için çalıştım,
sebeblere yapıştım. Fakat yalnız O'na güvendim. O'ndan istedim ve O'ndan
bekledim.
Şakîk bu sözleri işitince, yâ Hatim! Allahü
teâlâ, her işinde imdadına yetişsin! Hz. Mûsâ'nın Tevrâtına, Hz. Îsâ'nın
İnciline, Hz. Dâvûd'un Zebûruna ve Hz. Muhammed aleyhisselâmın Kur'ân-ı kerîmine
baktım. Bu dört kitabın bu sekiz temel üzerinde bulunduğunu gördüm. Bu sekiz
esâsı ezberleyip bunlara uyanlar, hayatlarını bunların üzerine kuranlar, bu dört
kitaba uymuş, emirlerini yapmış olurlar dedi.
Rebâh bin el-Hirevî şöyle anlatır: Îsâ bin
Yûsuf bir mecliste konuşan Hâtim-i Esâm'a uğradı ve şöyle sordu: "Ey Hatim! Sen
namazını güzel kılıyor musun?" Hatim, "Evet" dedi. O, "Nasıl kılıyorsun?" diye
sordu. Hatim şöyle buyurdu: "Emre uyuyorum, korku ile yürüyorum, niyetle
giriyorum, büyük bilip tekbir alıyorum, tertil ve tefekkürle okuyorum, huşu' ile
rükû' ediyorum, tevazu ile secde ediyorum, tam teşehhüd içinde oturuyorum,
sünnete göre selâm veriyorum ve selâmı Allaha hâs kılarak veriyorum. Namazımın
kabul olunmayacağından korkarak, korkuyla nefsime dönüyorum. Ölmek kadar onu
muhafaza ediciyim." Bunun üzerine Îsâ bin Yûsuf: "Sen namazını güzel kılıyorsun"
buyurdu."
Bir adam,
Hâtim'e tevekkül hakkında sordu, o da tevekkülün dört hasletten ibaret olduğunu
söyledi; "Rızkımı, başkasının yiyemiyeceğini bildim ve nefsim buna mutmain oldu.
Allahü teâlânın herşeyi gördüğünü bildim ve onun için devamlı haya ettim."
Birgün Belh'deki meclisinde; "Yâ Rabbî! Bu
meclistekilerden bugün kim günah işlemiş, kimin defteri siyah olmuş, kim günaha
cesaret etmiş ise onu bağışla" dedi. Orada mezar açıp, devamlı kefenleri soyan
birisi vardı. Gece olunca, eskisi gibi kabristana gitti. Bir mezarı açarken
mezarın içinden, "Utanmaz mısın ki, Esâm'ın huzurunda bağışlandın ve şimdi aynı
günahı işlersin" sesini duydu. Kalktı ve Hâ-tim'in huzuruna geldi. Başından
geçenleri anlattı ve tövbe etti.
Kendisi
anlatır: "Harbteydim. Bir düşman beni yakaladı, öldürmek için yere yatırdı.
Kalbim onunla hiç meşgul olmadı. Allahü teâlânın, hakkımdaki hükmünün ne
olacağını bekliyordum. O ise belinden bıçağı çıkarmakla meşgulken, nereden
geldiğini görmediğim bir ok geldi, onu öldürdü. Adam üstümden yana yıkıldı ve
ben de kurtuldum."
Muhammed Râzî
anlatır? "Senelerce Hâtim-i Esâm'ın hizmetinde bulundum. Sadece bir kere hariç,
hiç kızdığını görmedim. O da, pazardan geçerken bir bakkal talebesini yakalamış,
"Malımı alıp yedin, parasını ver" diyordu. Hatim bunu görünce, "Ey Efendi! Biraz
yardımcı ol, borcunu ödemesi için biraz mühlet tanı" dedi. Fakat bakkal, "Olmaz"
diye dayattı. Bunun üzerine çok sinirlenen Hâtim-i Esâm, yanında taşıdığı
havlusunu yere vurdu. Bir anda pazarın ortası altınla doldu. Hâtim-i Esâm
bakkala: "Alacağın ne kadarsa onu al, fazlasını alma, sonra elin kurur" dedi.
Bakkal alacağını aldı: Fakat para hırsından biraz daha almaya kalkınca derhal
eli kurudu ve çolak oldu.
Şöyle
naklederler: "Birisi birgün Hâtim-i Esâm'ı evine da'vet etmişti. Fakat o bunu
kabûl etmemişti. Israr edince ona: "Gelirim ama, üç şartım var. Nereye istersem
oraya otururum, istediğimi yerim. Ne dersem onu yapacaksınız" dedi. Adam kabul
etti. Hâtim-i Esâm da'vet edenin evine gitti ve ayakkabıların konulduğu yere
oturdu. Senin yerin orası değil dediklerinde, "Ben önceden şart koştum" dedi.
Sofra gelince, yanında getirdiği ekmeği çıkarıp yedi. Efendim hurdan yiyin
dediklerinde, "Ben ne istersem onu yerim diye şart koşmuştum" dedi. Sofra
kalktıktan sonra hizmetçiye "Demir tavayı ateşte kızdır getir" dedi. Hizmetçi
söyleneni yaptı. Hâtim-i Esâm demir tavanın içine ayağını koydu ve "Somun yedim"
dedi. Sonra oradakilere "Yarın Kıyâmet günü yaptığınız her işten ve yediğiniz
her şeyden Allahü teâlânın sizden hesap soracağına inanıyor musunuz?" diye
sorunca oradakiler "Evet" dediler. "Diyelim ki, burası Arasat meydanı, her
biriniz sırayla gelip şu tavaya ayağınızı koyarak, burada yediklerinizin
hesabını veriniz." dedi. Bunun üzerine oradakiler, "Buna gücümüz yetmez"
dediler. "Yarın kıyâmet günü Allahü teâlâya nasıl cevap vereceksiniz. Arasat
meydanının kızgın zemini üzerinde nasıl duracaksınız? Halbuki Allahü teâlâ
"Her ni'metin
şükründen muhakkak
sorulacaksınız."
(Tekâsür-8)
buyurmaktadır" dedi. Bunun üzerine orada bulunanların hepsi ağlamaya
başladılar."
Kendisi şöyle
anlatır: Her sabah şeytan bana vesvese verip şöyle diyor: "Bugün ne yiyeceksin?"
Ben de ona "Ölümü" diyorum "Ne giyeceksin?" diyor. Ben de "Kefeni" diyorum.
"Nerede yatacaksın?" diyor. Ben de, "Mezarda" diye cevap verince, bana "Sen hiç
hoş bir adam değilsin diyor" ve defolup gidiyor.
Birisi Hâtim-i
Esâm'a "Nasıl namaz kılarsın?" diye sordu. O da şöyle buyurdu: "Namaz vakti
gelince temiz bir kalb ile niyet ederek abdest alırım. Abdest uzuvlarımı yıkar,
kalben de tövbe ederim. Sonra câmiye giderim. Mescid-i Harâm'ı gözümün önüne
getirir, Makâm-ı İbrâhîm'i iki kaş arasında tutar, Cenneti sağımda, Cehennemi
solumda, sıratı ayaklarımın altında, can alıcı meleği arkamda düşünür, Kalbimi
Allahü teâlâya umarlar, sonra ta'zîmle Allahü ekber der, hürmetle kıyam,
heybetle kırâat, tevâzuyla rükû', tazarru ile (kendini alçaltarak) secde, hilm
ile cülûs (tehıyyattaki oturuş), şükürle selâmı yerine getiririm. Benim namazım
böyledir."
Abdullah
Hevvas anlatır: "Hâtim-i Esâm ile beraber hacca gidiyorduk. Yanımızda üçyüzyirmi
kişi vardı. Rey şehrine varınca, orada misafiri seven bir tüccarın evine misafir
olduk. Tüccar Hâtim-i Esâm'a "Sizden bir ricam var, izin verin, burada bir fıkıh
âlimi var. O hastadır, onu ziyâret edeyim" dedi. Hâtim-i Esâm, "Madem fıkıh
âlimi hastadır. Ziyâretine ben de gideyim. Fıkıh âliminin yüzüne bakmak
ibâdettir" dedi. Hasta olan fıkıh âlimi, Rey şehrinin kadısı Muhammed bin
Mukâtil idi. Tüccarla beraber Mukâtil'in evine gittik. Hâtim-i Esâm, evi görünce
tefekküre daldı. Sonra, nasıl olur da bir âlimin evi saray gibi olur, dedi.
İçeri girince Mukâtil'in çok lüks eşyalar içinde ve çok kıymetli yastıklar
üzerinde yattığını gördü. Tüccar oturdu. Hâtim-i Esâm oturmadı, ayakta durdu.
Mukâtil oturmasını isteyince, yine oturmadı. Mukâtil bunun üzerine, "Benden bir
isteğin mi var?" dedi. "Evet benim senden bir isteğim var, fakat bunların
yanında söyliyemem"dedi. Orada bulunanları dışarı çıkardılar. Hâtim-i Esâm,
Mukâtil'e "Bu ilmi nereden öğrendin" dedi. O da, "Bizden öncekiler, bize
bildirdiler" dedi. Hâtim-i Esâm, "Kimler size haber verdiler?" dedi. Mukâtil:
"Peygamber efendimizin (s.a.v.) Eshâbı" dedi. Hâtim-i Esâm "Yâ Mukâtil, Cebrâil
(a.s.) Allahü teâlâdan Peygamberimize (s.a.v.) getirdi. Resûlullah (s.a.v,)
Eshâbına öğretti. Eshâb-ı kirâm da Tâbiîne öğretti. Tâbiîn de sana öğretti. Sen
Resûlullahın (s.a.v.) ve Eshâbından sâlih kimselerin böyle süslü ve güzel
evlerde oturduklarını işittin mi? Böyle lüks eşyaları kullandıklarını duydun mu?
Peygamberimiz ve Eshâbı böyle yaşamamışlardır. Benim bildiğim âlimler, Peygamber
efendimize (s.a.v.) ve O'nun Eshâbına tâbi olurlar" dedi ve oradan çıktı.
Hâtim-i Esâm
israf konusunda çok titiz idi. Bir âlimin çok israf ettiğini duydu. Onun evine
giderek, "Ben Acemli bir kimseyim, bana dînimi öğret" dedi. "Önce ne öğrenmek
istiyorsun?" diye sorunca, Hâtim-i Esâm "Bana abdest almayı öğret" dedi. O zât
bütün uzuvlarını sırayla ve üç defa yıkadı. Abdesti tamamlayınca Hâtim-i Esâm
"Ben senin huzurunda bir abdest alayım da, benim yanlışlarımı düzelt" dedi.
Hâtim-i Esâm abdest alırken kollarına gelince dörder defa yıkadı. Bunun üzerine
o zât "Suyu israf ettin" deyince, Hâtim-i Esâm "Ben nerede israf ettim?" dedi. O
zât da "Kolunu üç kere yıkayacağın yerde dört defa yıkadın" dedi. Hâtim-i Esâm
da "Ben bir avuç suyu israf ettim. Sen ise çok ve güzel şeyleri israf ediyorsun"
dedi. O zât anladı ki: Hâtim-i Esâm dîni bilgi öğrenmeye değil, ders vermeye
gelmiş. Evine girdi ve kırk gün kimsenin yüzüne bakmadı.
Nükteli ve
hikmetli sözler söyleyen Allah dostu Hâtim-i Esâm buyurdu ki: "Dünyâ için
üzülmen kötü, âhıret için üzülmen iyidir."
"Kim, dört
şeyi doğru olarak yaparsa, Allahın rızâsına kavuşur Allaha bağlılık, tevekkül,
ihlâs ve ma'rifet."
"Tövbe,
gafletten uyanmak, günahı hatırlamak, Allahü teâlânın lütfunu, hükmünü
zikretmektir.
"Tövbekar dört
şeyi yapar: Lisânını gıybetten, yalandan, hasedden, boş sözden korur. Kötü
arkadaşlardan ayrılır. Günahını hatırladığı zaman, Allahü teâlâdan haya eder.
Ölüme hazırlanır. Böyle olup da Allah'ın rızası dışında iş yapmayan kimseyi,
Allahü teâlâ sever. Şeytandan korur ve Cehennemden emin kılar."
"Tâatin aslı
üçtür. Korku, recâ, sevgi Günahın aslı üçtür Kibir, hırs, hased." "Her söz için
doğruluk, her doğruluk için is, her iş için de sabır gerekir."
"Şu beş şey
hariç, acele şeytandandır Misafir geldiğinde yemek yedirmek, ölüyü gömmek, baliğ
olan kızı evlendirmek, borcunu ödemek, günah işleyince tövbe etmek."
"Nefsinden
dört şey iste: Riyasız olarak iyi bir iş yapmayı, tamahsız olarak almayı, başa
kakmadan vermeyi, cimrilik yapmadan yardım etmeyi."
"Zühdün başı
Allaha itimâd, ortası sabır, sonu sabırdır."
KAYNAKLAR
1)
Tabakât-üs-sûfiyye
sh-91
2)
Hilyet-ül-evliyâ
cild-8, sh-73
3)
Târîh-i Bağdâd cild-8, sh-241
4)
Şezerât-üz-zeheb
cild-2, sh-87
5)
Nefehât-ül-üns
sh-116
6)
Tam İlmihâl Se'âdet-i Ebediyye sh-928, 1013
7)
Mir'ât-ul-cinân
cild-2, sh-118
8)
Tabakât-ül-kübrâ
cild-1 sh-93
9)
Sıfat -üs-safve cild-4, sh-134
10)
Muhtasar fî ahbar'il beşer cild-2, sh-38
11)
Hak Sözün Vesikaları sh-316
12)
Risâle-i Kuşeyrî sh-89
13)
Keşf-ül-mahcûb
sh-115
|
