|
Fıkıh ve hadîs
âlimi. Kûnyesi Ebû Âsım olup, Nebîl diye tanınır. İsmi, Dahhâk bin Mahled bin
Müslim bin Dahhâk Şeybânî'dir. Aslen Basralı olup, 122 (m. 739) senesinde
Mekke'de doğdu. Hadîs ilminde hâfız (yüzbin hadîs-i şerîfi râvileriyle birlikte
ezbere bilen) olan Dahhâk bin Mahled 211 (m. 826) yılında Basra'da vefât etti.
Fakat ba'zı kaynaklarda 212 veya 213 yıllarında vefât ettiği bildirilmektedir.
Dahhâk
bin Mahled, zamanın birçok âlimlerinden ilim aldı. Başta Ca'fer bin Muhammed,
İbn-i Cüreyc, Süfyân-ı Sevrî ve Şu'be bin Haccâc gibi meşhûr âlimler olmak
üzere, Yezîd bin Ebî Ubeyd, Eymen bin Nâbü, Şebib bin Bişr, Süleymân et-Teymî,
Osman İbn-i Sa'd, Ma'ref bin Harbûz, İbn-i Avn, İbni- Âdân, İbn-i Ebî Zi'b, el-Evzâî,
Sa'îd bin Abdülazîz, Sevr bin Yezîd er-Rahbî, Ca'fer bin Sevbân, Hanzala bin Ebî
Süfyân, Hayve bin Şüreyh, Zekeriyya bin İshâk, Sa'îd bin Ebî Arûbe, Abdülhamîd
bin Ca'fer, Uzrat bin Sâbit, Ömer bin Muhammed bin Zeyd el-Ömerî, Osman bin el-Esved,
Ömer bin Sa'îd bin Ebî Husayn, Mâlik bin Enes, Hişâm bin Hassan, Müzahir bin
Eslem, Kurre bin Hâlid ve birçok âlimden ilim öğrenip hadîs-i şerîf rivâyet
etti.
Dahhâk
bin Mahled, ilim tahsili için Mekke'ye gitmiştir. Nitekim, İbn-i Cüreyc vefât
edinceye kadar Mekke'de kaldı ve ilim tahsilinden sonra Basra'ya dördü. Dahhâk
bin Mahled hakkında Osman ed-Dârimî ve İbni- Maîn "O, sikadır." el-Iclî "O, çok
hadîs bilen sika âlimdir ve faküıtir.", Ebû Hatim "O, sadûktur", İbn-i Sa'd "O,
fakîh ve sika âlimdir.", Ömer bin Şebbet "Allaha yemin ederim ki, O'nun
benzerini görmedim.", el-Halîlî, "O, Allahtan korkan, zühd, ilim ve din sahibi
bir âlimdi" demektedirler.
Dahhâk
bin Mahled, birçok talebe yetiştirmiştir. Bunlardan Cerîr bin Hazım, el-Esmâî,
el-Harîbî, Ahmed, İshâk bin Râhcveyh, Ali bin el-Medînî, İshâk bin Mansûr el-Kûsec,
Haccâc bin Şâir, Hasan bin Ali el-Havlânî, Ebû Hayseme, Abbâs bin Abdülazîm el-Anbârî,
Abdullah bin İshâk el-Cevherî, Abdullah bin Muhammed el-Müsnedî, Ömer bin Ali,
Bendâr, Ebû Mûsâ, Ebû Gassân el-Müsned, Muhammed bin Abdullah bin Numeyr, ez-Zehlî,
Hânın el-Hammâl, Ya'kûb ed-Durkî, oğlu Ömer bin Ebî Âsım, Ebû Ca'fer ed-Dekîkî,
Abbâs ed-Devrî, el-Hâris bin Ebî Üsâme, Ebû Müslim el-Ked ve Muhammed bin Hibbân
bin Ezber el-Basrî ilim alıp hadîs-i şerîf nakletmişlerdir.
İmâm-ı Buhârî
hazretleri, bizzat Dahhâk bin Mahled'den şöyle işittiğini bildirir: "Ben
gıybetin harâm olduğunu öğrendiğimden beri, hiçbir kimseyi gıybet etmedim."
Şöyle
anlatılır: "Birgün Basra'ya fil gelmişti. Halk onu görmek için dışarıya
çıkmıştı. İbn-i Cüreyc de Dahhâk'a "Sen niye bakmıyorsun?" diye sorunca o "Ben
onu senden daha ciddî bulmuyorum" dedi. Bunun üzerine, İbn-i Cüreyc bu sözden
hoşlanarak, ona "Sen nebilsin" demiştir. (Nebil şerefli kimse ma'nâsındadır.)
Rivâyet ettiği
hadîs-i şerîfte, Peygamber efendimiz (s.a.v.) Yemen'e Muâz bin Cebel'i vâli ve
zekât tahsili için gönderirken o'na şöyle buyurdu: "Sen ehl-i kitabdan (yahudilerden
ve hıristiyanlardan) olan bir grupla karşılaşacaksın.
Onların yanına varınca, önce onları, Allahtan başka ilâh olmadığına ve
Muhammed'in, Allah'ın Resûlü olduğuna tasdîke
(inanmaya) da'vet et. Eğer
bunu kabul e-derlerse onlara, Allahüı beş vakit namazı farz kıldığını haber ver.
Bunu da kabul ettiklerinde, Allahü teâlânın zenginlerin fakîrlere zekât
vermesini emrettiğini bildir. Bunu da kabul ederlerse, zekât alırken satan
malların (sadece) en iyisini seçme.
Mazlumun ahım almaktan çekin! Çünkü Allahü teâlâ mazlumun duâsını (ahını) hemen
kabul eder."
Dahhâk
bin Mahled'in "Cüz" isminde bir hadîs kitabı vardır.
KAYNAKLAR
1)
Târîh-ül-kebîr
(İmâm-ı Buhârî'nin) cild-4, sh-336
2)
Cevâhir-ül-mudiyye,
varak 76 a-b
3)
Târîh-i
Dımaşk varak 471 b-474 a
4)
Tehzîb-üt-tehzîb
cild-4, sh-450
5)
Tezkiret-ül-huffâz,
cild-1, sh-366
6)
El-A'lâm,
cild-3, sh-215
7)
Mu'cem-ül-müellifîn,
cild-5, sh-27
|
