|
Hadîs, nahiv ve lügat âlimlerinden. Adı, Abbâs bin Ferec bin Ali bin Abdullah
er-Riyâşî'dir. Künyesi Ebü'l-Fadl er-Riyâşî idi. Ebû Sa'îd Hasen bin Abdullah-ı
Sayrafî diyor ki: "Riyâşî Ebü'l-Fadl Abbâs bin Ferec, Muhammed bin Süleymân bin
Ali el-Hâşimî'nin âzâdlı kölesidir. Riyâş, Cezzâm kabilesinden birisinin
ismidir. Abbâs'ın babası Ferec de, Riyâş'ın kölesi olduğu için Abbâs'a, Riyâşî
(=Riyâş'a mensûb) denilmiştir. Lügat âlimi olup eski şâirlerden çok şiir
ezberlemişti. Esmaî'den çok hadîs-i şerîf ve başka ilimler rivâyet etti."
Basra'da yetişen âlimlerdendir. 177 (m. 793) târihinde doğdu. Yabancıların 254
(m. 871) yılında Bağdâd'ta çıkardığı isyanda şehîd edildi.
Riyâşî, hadîs âlimlerindendir. O, Esmâî ve
Ebû Ma'mer el-Mek'ad ile buluşup onlardan ilim aldı. Esmâî, Ebû Dâvûd, Tayâlisî,
Ubeydullah bin Muhammed, Amr bin Merzûk, Âlâ bin Fadl, Ebû Osmân-ı Mâzinî, Vehb
bin Cerîr ve daha pek çok âlimden ilim alıp, hadîs-i şerîf rivâyet etti.
Kendisinden de, Ebû Dâvûd, oğlu Muhammed bin Abbâs, Ebü'l-Abbâs el-Müberred,
Abdullah bin Müslim ve daha birçok âlim ilim aldı ve hadîs-i şerîf rivâyet
ettiler.
Onun hadîs-i şerîf rivâyeti çoktur ve sika (güvenilir sağlam) bir râvidir. İbn-i
Hibbân, Kitâb-üs-sikâ'sında: "O, Esmâî'den çok hadîs-i şerîf rivâyet etti" dedi.
Ebû Sa'îd-i Sayrafî: "O, lügat ilminde büyük bir âlimdi. Ebü'l-Abbâs Sa'leb
O'nunla buluştu. O'nun fazîletini, üstünlüğünü takdir edip, O'nu herkese tercih
etti" dedi. Hatîb-i Bağdâdî de dedi ki: "O, Bağdâd'a geldi ve orada hadîs-i
şerîf rivâyet edip ilim öğretti. Hadîste sika bir râvi idi. Edebiyat ve nahiv
ilminde üstün bir yeri vardı. Ebû Zeyd'in ve Esmaî'nin kitaplarının hepsini
ezbere biliyordu." Nahiv âlimi Ebû Osmân-ı Mâzinî'nin huzurunda, büyük nahivci
Sibeveyh'in "el-Kitâb" adlı eserini okudu. Mâzinî der ki, "Ben, Sibeveyh'in bu
eserini büyük âlim Riyâşî'nin yanında okudum. Çünkü O, bu eseri benden daha iyi
biliyordu." Nahiv âlimi Müberrid'in "Kâmil" adındaki eserinde birçok rivâyetleri
vardır.
O, Arap edebiyatını ve Arap târihini çok iyi biliyordu. Şiirleri meşhûrdur. Bu
ilimlerde tasnif ettiği başlıca eserleri şunlardır:
1-
Kitâb-ül-hayl
2-
Kitâb-ül-ibil
3-
Kitâbü mâ
İhtilâfat esmâühü min kelâmil-Arab
Onun vefâtı hâdisesi çok acıklıydı. Bunu Ali bin Ebî Ümeyye şöyle anlatıyor:
Basra, dışarıdan gelen yabancı askerler tarafından işgal edilmiş ve bir çok
müslüman şehîd edilmişti. Bu sırada onlar, mescidde bulunan Riyâşî'nin yanına
kılıçları ile birlikte girdiler. O, kuşluk namazı kılıyordu. Kılıçları ile ona
vurup "Malını getir!" dediler. O da, "Hangi maldan bahsediyorsunuz?" dedi.
Nihayet O'nu da şehîd ettiler, iki sene sonra yabancı askerler, Basra'dan
çekilince, biz şehre girdik. Mazin kabilesine uğradık. Riyâşî'nin evi oradaydı.
Mescidine girdik. Bir de ne görelim ki, o yere atılmış ve sanki birisi
tarafından çevrilmiş gibi kıbleye yüzünü dönmüş bir vaziyette idi. Fakat vücûdu
sapasağlam, karnı yarılmamış ve hâlinde herhangi bir değişiklik yoktu. Sanki
hayatta imiş gibiydi. Ancak derisi kemiklerine yapışıp kurumuştu. Halbuki
ölümünün üzerinden iki yıl geçmişti."
KAYNAKLAR
1)
Tehzîb-üt-tehzîb,
cild-5, sh-124
2)
Târih-i Bağdâd cild-12, sh-138
3)
El-A'lâm cild-3, sh-264
4)
Vefeyât-ül-a'yân
cild-3, sh-27
5)
Mu'cem-ül-müellifîn
cild-5, sh-62
6)
Mu'cem-ül-üdebâ
cild-12, sh-44
7)
Enbâh-ur-ruvât
cild-2, sh-367
8)
El-Bidâye ve'n-nihâye cild-11, sh-29
9)
Bugyet-ül-vuât
cild-2, sh-27
10)
Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh-436
11)
İzâh-ul-meknûn cild-2, sh-261, 294, 326
12)
Brockelmann
Sup cild-1, sh-168
|
