|
Tebe-i tâbiîn devrinde Kûfe'de yetişen
hadîs âlimlerinin büyüklerinden. Adı, Züheyr bin Muâviye bin Hudeyc bin Rahîl
bin Züheyr bin Hayseme el-Ca'fî'dir. Künyesi Ebû Hayseme el-Kûfî'dir. 100 (m.
718) senesinde Kûfe'de doğdu. Cezîre veya Cizre denilen yere yerleşti. 173 (m.
789) senesinin Receb ayında vefât etti.
Züheyr bin Muâviye (r.a.), kurulduğu
zamandan itibaren büyük bir ilim merkezi olan Irak'ın Kûfe şehrinde doğup
büyümüş ve orada birçok âlimin ilim meclisinde bulunarak, onlardan ilim almış ve
hadîsi şerîf rivâyet etmiştir. O, Tâbiînin büyüklerinden Ebû İshâk-ı Sebî'î,
Süleymân-ı Teymî, Âsım bin Kays, Zeyd bin Cübeyr, Semmâk bin Harb, Abdülkerîm
el-Cezerî ve daha pekçok âlimden hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Kendisinden de,
Abdurrahmân bin Mehdî, Yahyâ bin Sa'îd el-Kettân, Ebû Dâvûd Heysem bin Cemîl el-Antakî
ve daha birçok âlim hadîs-i şerîf rivâyetinde bulunmuştur. Ondan en son
rivâyette bulunan Abdüsselâm bin Abdülhamîd el-Harrânî'dir.
Onun büyük bir hadîs âlimi ve rivâyetlerinde sika (güvenilir, sağlam) olduğunu
birçok hadîs âlimi haber vermiştir. Bunlardan Muâz bin Muâz: "Yemin ederim ki,
Süfyân-ı Sevrî benim yanımda, Züheyr'den daha hüccet, sika değildir" dedi. Şuayb
bin Harb de: "Züheyr benim yanımda Şu'be gibi yirmi kişiden daha çok hâfızdı (ya'nî
yüzbinden çok hadîs-i şerîfi senedleri ile birlikte ezberlemişti)" dedi.
Yüşr bin Ömer, İbn-i Uyeyne'den naklederek
diyor ki: "Züheyr bin Muâviye sana lâzımdır. Çünkü Kûfe'de onun gibisi yoktur."
Ahmed bin Hanbel de şöyle bildiriyor: "O, ilimde doğruluk kaynaklarındandır."
Sâlih bin Ahmed de, babasından bildirerek: "Züheyr, hocalarından rivâyet
ettiklerinde sağlam bir hüccetti. Ebû İshâk'tan rivâyet ettiklerinde ise ihtilâf
vardır" diyor, İmâm-ı Iclî'nin sika ve emin bir râvi olduğunu, İmâm-ı Nesâî de,
güvenilir ve sağlam olduğunu bildirdi. İbn-i Mencûye diyor ki: "Züheyr, sağlam
bir hadîs hâfızı idi, Irak âlimleri onu, sağlamlıkta zamanındakilerinin önünde
tutuyorlardı." İbn-i Sa'd: "0,172 (m. 788) senesinde vefât etti. Sağlam ve
güvenilir bir râvi olup çok hadîs-i şerîf rivâyet etti" dedi. İbni Hibbân da "Kitab-üs-sika"sında
diyor ki: "0,173 veya 174 senesinde Receb ayında vefât etti. Hadîs'de sağlam bir
hâfızdı. Irak âlimleri O'nun için, Süfyân-ı Sevrî zamanında, (Sevrî öldüğü zaman
Züheyr bunun yerini tutar) diyorlardı ve sağlamlıkta onu başkalarının önünde
tutuyorlardı."
Züheyr bin Muâviye şöyle anlatıyor:
"Hz. Ömer, bir gün bir cerîb (bir çeşit ölçek) un getirilmesini emretti.
Getirilen bir cerîb un yoğuruldu ve hamur hâline getirildi. Sonra ekmek yapıldı.
Daha sonra zeytinyağı ile karıştırılarak serîd adı verilen bir çeşit yemek
yapıldı. Hz. Ömer, hazırlanan bu yemeğe 30 kişiyi da'vet etti. Bu yemeği sabah
yediler ve doydular. Akşam olunca yine aynı miktardaki yemeğin tamâmını otuz
kişiye verdi. Yemek tam otuz kişiye yetince, Hz. Ömer şöyle buyurdu: "Her insana
ayda iki cerîb zahire yetmektedir." Hâl böyle olunca Hz. Ömer, kadın, erkek ve
köle farkı gözetmeksizin her insana, ayda iki cerîb zahire tahsisat verirdi."
Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden ba'zıları şunlardır:
"Sizden hiçbir kimse yoktur ki, Allah onunla
konuşmasın! Hem aralarında tercüman da bulunmayacaktır. Sağ tarafına bakacak,
âhırete gönderdiklerinden başka bir şey göremiyecek, önüne bakacak, yüzünün
karşısında Cehennemden başka bir şey göremiyecektir. Binaenaleyh yarım hurma ile
bile olsa Cehennemden korunun."
KAYNAKLAR
1)
Tehzîb-üt-tehzîb
cild-3, sh-115
2)
Tezkiret-ül-huffâz
cild-1, sh-233
3)
El-A'lâm cild-3, sh-52
|
