|
İmâm-ı a'zam hazretlerinin talebelerinin ileri gelenlerinden. Fıkıh ve hadîs
âlimi. Yahyâ bin Ebî Zâide ve Yahyâ bin Zekeriyyâ bin Ebî Zâide diye de anılan
Yahyâ bin Zekeriyyâ, (r.a.), aslen Kûfelidir. Babası, devrinin büyük
âlimlerinden Zekeriyyâ bin Ebî Zâide'dir. Muhammed bin Mübeşşir el-Hemedânî'nin
azâdlı kölesidir. Doğum târihi bilinmemekle beraber ba'zı kaynaklarda altmış üç
yaşında 183 (m. 799) senesinde Medâin'de kadılık yaparken vefât ettiği
yazılıdır.
Yahyâ bin Zekeriyyâ (r.a.) babası, Hişâm bin Urve, İsmâil bin Ebî Hâlid,
Süleymân bin Mihrân el-Â'meş, Ubeydullah bin Ömer el-Ömerî, Haccâc bin Avn,
Yahyâ bin Sa'îd el-Ensârî, Mûsâ el-Cühenî, Abdurrahmân bin el-Gasîl ve daha
birçok âlimden hadîs tahsil ederek, onlardan rivâyette bulundu. Yüzbinden fazla
hadîs-i şerîfi ezbere bilmek şerefine kavuşarak, ilm-i hadîs'de hâfız oldu.
Rivâyet ettiği
hadîs-i şerîfler Kütüb-i sitteye alındı. Hadîs
ilminde güvenilirliği kabul edildi. Fıkıh ilmini İmâm-ı a'zamdan (r.a.) öğrendi.
O'nun günlerce süren sohbetlerinde bulundu. O sohbetlerde dînî mes'elelerin
hallini yakından dinleme imkânını buldu. İmâm-ı a'zam hazretlerinin yüzlerce
talebeleri arasında ilk on sıraya girdi. İmâm-ı a'zamın (r.a.) ictihâd ve
fetvalarını yazan kırk muhterem zâttan biri de, Yahyâ bin Zekeriyyâ (r.a.) idi.
Ayrıca Kûfe'de ilk kitâb yazma şerefine de sahip oldu. O'nun yazdıklarını
talebelerinden Vekî' bin Cerrâh cild hâline getirdi.
Abbasî halifesi Hârûn Reşîd, kendisini Medine'ye kadı yaptı. Bağdâd'da hadîs
okuttu. Yahyâ bin Zekeriyyâ hazretlerinden, Yahyâ bin Âdem, Kuteybe bin Sa'îd,
Hennâd bin Seriy, Ebû Dâvûd el-Hufrî, Muhammed bin Îsâ bin Taba', Ahmed bin
Hanbel, Yahyâ bin Maîn, Ebû Bekir bin Ebî Şeybe, Sureyc bin Yûnus, Ebû Kureyb
Muhammed bin Âlâ, Ziyâd bin Eyyûb, Hasen bin Arefe, Yahyâ bin Yahyâ Nişâbûrî,
İbrâhîm bin Mûsâ, Şücâ bin Muhalled, Ahmed bin Muni', Ali bin Müslim et-Tûsî,
Sehl bin Osman el-Askerî, Ya'kûb bin İbrâhîm ed-Devrekî, Hârûn bin Ma'rûf ve
daha birçok âlimler hadîs öğrendiler ve rivâyette bulundular. Kendisinin, müsned
sahibi sayıldığı ve "Kitâb-ı sünen" adında kıymetli bir eseri olduğu
bildirilmektedir.
Yahyâ bin Maîn: "İbni Abbâs, Şa'bî ve Süfyân-ı Sevrî'nin zamanlarında ilimde
üstünlükleri ne ise, Yahyâ bin Ebî Zâide'nin zamanına göre derecesi de odur"
buyurdu. Ali bin Medînî, "Kûfe'de Süfyân-ı Sevrî'den sonra en büyük âlim Yahyâ
bin Ebî Zâide idi." Ebû Hâlid el-Ahmed, "Yahyâ bin Ebî Zâid'e, hadîsleri güzel
olandır" el-Hasan "Yahyâ bin Ebî Zâide, Kûfe'nin en fakîhidir" diye
zikretmektedirler.
Fıkha dâir bir hadîs-i şerîfi, Yahyâ bin Ebî Zâide, Ziyâd'dan, o da Haccâc'dan,
o da Ebû Zübeyr'den, o da Câbir'den (r.a.) o da Resûlullahtan (s.a.v.) şöyle
nakletmektedir: "Peygamberimiz (s.a.v.) meyvelerin olgunlaşmadan satılmasını
yasakladı." Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden biri de; "Her kim zulüm
yolu ile bir karış yer alırsa, o yer kıyâmet gününde yedi kat yerin dibinden
başlayarak o kimsenin boynuna dolanacaktır"
hadîs-i şerîfidir. Müslim'e
alınan bir diğer rivâyeti ise; "Benim
şu mescidimde kılınan bir
namaz, başka mescidde kılınan bin namazdan daha fazîletlidir. Yalnız Mescid-i
Haram müstesna"
hadîs-i şerîfidir.
KAYNAKLAR
1)
Târîh-i Bağdâd cild-14, sh-114
2)
Cevâhir-ül-mudiyye cild-2, sh-211
3)
Tabakât-üs-seniyye,
cild-5, sh-485 a,b
4)
Mir'ât-ül-cinân,
cild-1, sh-382
5)
Mîzân-ül-i'tidâl, cild-3, sh-287
6)
Fihrist, 226
7)
Tehzîb-üt-tehzîb
cild-11, sh-208
8)
Tabakât-ül-kübrâ,
cild-6, sh-369, 417
9)
El-A'lâm cild-8, sh-145
10)
Tezkiret-ül-huffâz,
cild-1, sh-267
11)
GAL, cild-1,
sh-260
12)
Târîh-ül-kebîr, cild-8, sh-273, 274
|
