|
Tâbiînin büyüklerinden, meşhûr tefsîr ve hadîs âlimi. 82 (m. 701) senesinde
Vâsıfta doğdu. 160 (m. 777)'de Basra'da vefât etti. İsmi Şu'be bin Haccâc bin
el-Verde el-Atakî el-Ezdî'dir. Basra'da yerleşip ömrünün sonuna kadar orada
yaşadı. Bu bakımdan "Basrî" de denilmiştir. Eshâb-ı kirâmdan Enes bin Mâlik'i ve
Ömer bin Seleme'yi görmüştür, Muâviye bin Kurre, Enes bin Sîrîn, Sâbit-i Bennânî,
Hamdûd bin Süleymân, el-A'mer'den ve pek çok sayıda Tâbiînden ilim alıp, hadîs-i
şerîf rivâyet etmiştir. Dörtyüz Tâbiînden rivâyette bulunduğu kaydedilmiştir.
Rivâyet ettiği hadîs-i şerîf ikibin civarındadır. Rivâyetleri Kütüb-i sitte'de
(altı meşhûr hadîs kitabı) yer almıştır. Kendisinden Eyyûb Sahtiyânî, Süfyân-ı
Sevrî, Abdullah İbni Mübârek, Affân bin Müslim gibi yüzlerce âlim ilim öğrenip,
hadîs rivâyet etmiştir.
Şu'be bin Haccâc sika (güvenilir) bir râvi
olup, Irak'ta hadîs râvilerini inceleyen "ricâl-i hadîs" ilminden ilk bahseden
hadîs âlimidir. İmâm-ı Şâfiî (r.a), "Şu'be bin Haccâc olmasaydı Irak'ta hadîs
ilmi bilinmezdi" buyurmuştur. Süfyân-ı Sevrî (Şufte bin Haccâc büyük bir
otoritedir. Hanbelî mezhebinin reîsi, kurucusu İmâm-ı Ahmed bin Hanbel (r.a.) "Şu'be
bin Haccâc, hadîs ilminde bir otoritedir" buyurmuştur.
Şu'be bin Haccâc (r.a.) ilmi ile amel eden,
harâmlardan son derece sakınan cömert bir âlim idi. Çok ibâdet etmekten son
derece zayıflayıp, derisi kemiklerine yapışacak hâle gelmiştir. Bayram günleri
hariç senenin her günü oruç tutardı. Merhameti ve cömertliği çok fazla idi.
Kendisine gelen hiçbir fakîri boş çevirmez, mutlaka birşeyler verirdi. Bir
fakîrle karşılaşsa evinde ne varsa ondan verirdi. Bir defasında Halife Mehdî
kendisine otuzbin dirhem göndermişti. Bu parayı alır almaz hepsini fakîrlere
dağıttı. Yolculuk için bir kayığa bindiğinde diğer yolcuların ücretlerini de
öderdi. Birgün binek hayvanını kaybettiği için ağlayıp üzülen bir kimseyi görüp,
ağlamasının sebebini öğrenince kendi bindiği merkebden inip, ona merkebini
vermiştir.
Sevgili Peygamberimizin bildirdiği Ehl-i sünnet i'tikâdını, ibâdet ve amel
bilgilerini kendilerinden önceki âlimlerden alıp, sonraki nesillere nakleden
Şu'be bin Haccâc, rivâyetleriyle çok büyük hizmette bulunmuştur. Tefsîrle ilgili
rivâyetleri toplanmış olup, hadîs ilmine dâir "Kitab-ül-garâib" adlı bir eseri
vardır. Şu'be bin Haccâc'ın kendinden önceki Hadîs âlimlerinden alarak rivâyet
ettiği hadîs-i şerîflerden bir kısmı şunlardır:
"Rızık hususunda endişeye düşmeyiniz. İnsan son
rızkını da yemeden ölmez. Allahtan korkunuz, iyi ameller yapınız. Helâli alıp,
harâmı terk ediniz."
"Misvak ağzı temizler ve Allahü teâlânın rızâsını
kazandırır."
"Yarım hurma ile de olsa, onu da bulamazsanız
güzel bir sözle
(iyilik yaparak) Cehennem
ateşinden
korunmaya çalışınız."
KAYNAKLAR
1)
Mu'cem-ül-müellifîn
cild-4, sh-301
2)
Hilyet-ül-Evliyâ
cild-7, sh-144
3)
Tezkirât-ül-huffâz
cild-1, sh-193
4)
Vefeyât-ül-a'yân
cild-2, sh-469
5)
Şezerât-üz-zeheb
cild-1, sh-247
6)
Tehzîb-üt-tehzîb
cild-4, sh-338
7) El-A'lâm cild-3,sh-164
|
