CİLD  -  ALFABE  -  ASIR

01   02   03   04   05   06   07   08   09   10   11   12   13   14   15   16   17   18

KADI SÜREYH (Radıyallahü Anh)

Tabiînin büyüklerinden. Künyesi Ebû Umeyye’dir. 79 (m. 713) de vefât ettiği rivâyet edilir. Babasının ismi Hâni idi. Hâni, kabilesi nâmına elçi olarak Medine’ye gelmişti. Resûlullah’ı görünce müslüman oldu. Resûlullah (s.a.v.) ona Ebû Şüreyh ismini vermiştir. Kinde kabilesindendir. Kadı Şüreyh’in sahâbîlerden olduğuna dair rivâyetler varsa da doğrusu tabiînden olduğudur.

Hz. Ömer, Hz. Ali ve İbn-i Mes’ûd’dan (r.anhüm) hadîs-i şerîf rivâyet etti. Şa’bî, Nehâî, Abdülaziz bin Refi, Muhammed bin Şîrîn ve başkaları da ondan hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Kırk yaşında, Hz. Ömer tarafından Kûfe’ye kadı (hakim) yapıldı. Hadîs ve fıkıh ilminde büyük âlimdi. Basra’da bir sene kadar kadılık yaptı. Sonra, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Muâviye ve sonrakiler tarafından da Kûfe kadılığında bırakılmıştır. Aralıksız 60 seneden fazla kadılık yaptığı bildirilir. Hüküm verme konusunda çok bilgili ve pek âdil idi. Haccac kendisini kadı yapmak istedi ise de kabul etmemiştir. Yetmişdokuz senesinde (m. 698) yüzyirmi yaşının üzerinde iken vefât etti.

Kadı Şüreyh hazretlerinin rivâyet ettiği hadîs-i şerîfler.

Hz. Ali zırhını kaybetmişti. Onu aradı, fakat bulamamış, Kûfe’ye gelmişti. Zırhını bir yahudinin elinde gördü. Hz. Ali yahudiye “Ey yahudi! Bu zırh benimdir. Onu ne sattım, ne de kimseye verdim. Sende nasıl oluyor?” buyurdu. Yahudi de hayır bu, benim zırhım diye cevap verdi. O zaman Hz. Ali, gel kadıya gidelim buyurdu, ikisi beraber Kadı Şüreyh’in yanına gittiler. Hz. Ali, Şüreyh’in yanına oturdu. Yahudi ise Şüreyh hazretlerinin karşısına oturdu. Hz. Ali buyurdu ki: “Eğer hasmım (mahkemelik olduğum şahıs; zımmî (gayri müslim vatandaş) değil de, müslüman olsaydı, mecliste onunla beraber otururdum. Bu zımmî ile beraber oturmayışımın sebebi şu: Resûlullah’dan (s.a.v.) işittim. Buyurdular ki: “Allahü teâlâ, onları aşağıladığı gibi, siz de onları aşağılayınız, hor ve hakir tutunuz.” Diğer bir rivâyette! Eğer mahkemelik olduğum kişi, müslüman olsaydı, onunla yanyana otururdum. Fakat Resûlullah’dan (s.a.v.) işittim: “Bir mecliste onlarla yanyana, eşit olarak oturmayınız. Onları en dar yerlere sıkıştırınız. Eğer size söverlerse, onlara vurunuz. Onlar da size vururlarsa, öldürünüz” buyurdular. Kadı Şüreyh dedi ki: “Ey mü’minlerin emiri! Buyurun. Konuşun. Hz. Ali: “Yahudinin elindeki zırh benim. Onu birisine ne bağışladım ve ne de sattım. Şüreyh “Ey yahudi, sen ne dersin?” Yahudi: “Bu zırh benim ve şimdi de benim elimdedir.” Şüreyh: Ey mü’minlerin emiri! Delil gösteriniz. Hz. Ali: Âzâdlı kölem Kanber ve oğlum Hasan, o zırhın benim olduğuna şahiddirler. Şüreyh hazretleri: Oğulun babaya şahidlik etmesi caiz değildir. Hem Cennetlik bir kişinin şahitliği de caiz olmaz. Resûlullah (s.a.v.) buyuruyor ki “Hasan ve Hüseyin Cennetlik gençlerin efendileridir.” Bu konuşmaları dinleyen yahudi: Mü’minlerin emiri beni kendi hakimine götürdü. Ancak hakimi onun aleyhine hüküm verdi. Böyle bir adaleti ancak hak bir dine inananlar yapabilir dedi ve şehâdet kelimesini “Eşhedü enlâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlüh” (Allahü teâlâdan başka ilâh yoktur. Muhammed (s.a.v.) Allahü telânın kulu ve resûlüdür, Peygamberidir.) söyleyerek, müslüman oldu. Sonra şöyle dedi: Ey mü’minlerin emiri, bu zırh senin zırhındır. Senin devenden düşmüştü de, onu ben almıştım, dedi. Sonra Hz. Ali, Nehrevan’a Haricîlerin üzerine giderken bu zat da onunla beraber gitti. Orada şehîd oldu.

Kadı Şüreyh hazretleri Hz. Ömer’den rivâyet ettiği, hadîs-i şerîfte; Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Bir genç, dünyâ lezzetini ve oyununu bırakır, gençliğine rağmen Allahü teâlâya tâate (beğendiği şeylere) yönelirse, Allahü teâlâ, ona yetmiş iki sıddîk sevabı verir. Sonra şöyle buyurur: “Ey şehvetini (nefsinin arzu ve isteklerini) benim rızam için terk edip, gençliğini benim beğendiğim içlerde harcayan genç! Sen, benim yanımda meleklerimden birisi gibisin.”

Hz. Ömer’den bildiriyor “Resûlullah (s.a.v.) buyurdular ki “Ey Âişe! Dinlerini parça parça edip, doğru yoldan ayrılanlar, bid’at ve heva (nefsinin arzu ve istekleri) sahibleri, bu ümmetin sapıklarıdır. Yâ Âişe, her günah sahibi için tevbe vardır. Ancak, bid’at ve heva sahibleri, benden uzaktır, ben de onlardan uzağım.”

Kadı Şüreyh (r.a.) buyuruyor ki Kûfe çarşısında Hz. Âli ile beraber idik. Etrafındakilere bir şeyler anlatan bir vaizin yanına vardık. Orada durduk. Hz. Âli vaize: “Sana bir şey soracağım. Bakalım bu suâlin içinden çıkabilecek misin.” buyurdu. Vaiz, “Buyurun, Ey Mü’minlerin Emîri, istediğinizi sorun” dedi. Hz. Ali, “İmânın devamı ve yerleşmesi ve silinip yok olması nelerle olur.” diye sordu. Vaiz bu soruya şöyle cevap verdi. îmânın kuvvetlenip, devam etmesi, vera’ (şüphelilerden kaçınmak), yok olması da tama’ (dünyâ lezzetlerini harâm yollardan aramakla) ile olur. Hz. Âli bu cevaptan memnun oldu.

Kadı Şüreyh hazretlerine, bu kadar çok ilmi nasıl elde ettin, diye sorduklarında: “Âlimlerle görüşerek elde ettim. Birbirimizden karşılıklı istifâde ettik” buyurmuştur. Kadı Şüreyh hazretleri ayağından rahatsız idi. Üzerine bal sürdü. Sonra güneşte oturdu. Yanına ziyâretçiler geldi. Dediler ki: Kendini nasıl buluyorsun? Kadı Şüreyh iyiyim, dedi. Ziyaretçiler ayağını bir de tabibe gösterseydin dediler. “Gösterdim” dedi. Tabib ne söyledi, dediler, İyi olacağını söyledi, dedi.

“Zalimler cezalarını, mazlumlar da Allahü teâlâdan yardım beklerler.”

KAYNAKLAR 

1) Vefeyât-ul-a’yane, cild-2, sh-460

2) Tabakât-ı İbn-i Sa’d, cild-6, sh-131

3) Hilyet-ül-Evliyâ, cild-4, sh-172

4) Tezkiret-ül-Huffâz, cild-1, sh-59

5) İkd-ul-ferîd, cild-1, sh-89

6) El-A’lâm, cild-3, sh-161

7) Şezerât-üz-zeheb, cild-1, sh-85

8) Tam İlmihâl Se’âdet-i Ebediyye, sh-1074

9) Eshâb-ı Kirâm, sh-355