YÜZME
Alm. Schwimmen (n), Fr. Nage, Natotion, İng. Swimming. Suyun yüzeyinde ve içinde hareket etmeyi ve bir yöne doğru ilerlemeyi sağlayan hareketlerin bütünü. Bir çeşit su sporu. Dünyânın her yerinde yaygın olan zevk ve yarış sporudur. İnsanoğlunun en eski sportif faaliyetlerinden biridir. Yüzyıllardır insanlar yüzme sporunu biliyorlar ve yapıyorlardı. Yüzmeyi insanların kendilerini sularda korumak için öğrenmeleri gerekmektedir. Peygamber efendimiz bir hadîs-i şerîfte; “Çocuklarınıza yüzmeyi, ok atmayı ve ata binmeyi öğretiniz.” buyurmaktadır.
Bugünkü şekliyle modern yüzme şekli, ilk olarak İngiltere’de başlatılmıştır. İlk yüzme havuzu 1828’de İngiltere’nin Liverpool şehrinde açılmıştı. Bundan sonra İngiltere ve Amerika başta olmak üzere çeşitli ülkelerde yüzme şampiyonaları ve turnuvaları düzenlenmiş, yüzme bugünkü modern hâline gelmiştir. Yurdumuzda modern yüzme şekli ilk olarak 1960 senesinde başlamıştır. Bu seneden sonra çeşitli yüzme ihtisas kulüpleri kurulmuştur. Yüzme sporu, Türkiye Yüzme Federasyonu kontrolünde faaliyetlerini sürdürmektedir.
Günümüzde yüzmenin sırtüstü, kurbağalama, serbest, kelebek ve yan kulaç en çok kullanılan çeşitleridir. Bunlardan başka daha birçok yüzme çeşidi vardır.
Yüzme çeşitleri
Serbest yüzme (Kravl): Bu stilde, yüzücü suyun su yüzeyine paralel ve yüzükoyun durumdadır. Kollar bitişik olarak baş seviyesinde gezdirilerek, ileri uzatılır. Ayaklar dâhil bütün vücut gergin ve düz bir şekildedir. Kollar ve bacaklar, münâvebe ile uyumlu bir şekilde hareket ettirilir. Kollar aşağıya ve yanlara doğru itilir. Ayaklar ise önce arka tarafa kalçalara doğru çekilir, sonra indirilir ve vücut ileri itilir. Mevcut yüzme stillerinin en hızlısıdır. Bu stil daha çok kısa ve orta menzilli yüzme yarışlarında kullanılır. 100 m, 200 m, 400 m, 800 m, 1500 m mesâfelerde yapılır.
Sırtüstü: Bu stilde beden su üstünde sırtüstü yatmış, düz olarak bulunur. Omuzlar kalçalardan daha üsttedir. Baş göğüse doğru çekilir ve başın yarısı su içinde durur. Kollar nöbetleşe baş üzerinden arka kısımdan suya vurulur. Bu sırada eller de kürek vazifesi görür. Bacaklar serbest yüzmede olduğu gibi hareket ederler.
Kurbağalama: Bu stilde de vücut suyun içinde yüzükoyun durumdadır. Bu yüzme stili, her yaştaki insanın uzun mesâfelerde sıkıntısız ve kolay yüzebilmesi bakımından tutulmuş bir yüzme şeklidir. Bu yüzme şeklinde kollar su üstünden öne doğru atılır, sonra ritmik ve paralel olarak su içinden gövdeye çekilir. Ayaklar kalçaya doğru çekilir. Sonra yanlara doğru açılır ve tekrar birleştirilir. Bu stil 100 m ve 200 m mesâfelerde yapılır.
Yan kulaç: Bu yüzme şekli genellikle cankurtaranlarda kullanılır. Vücut su üzerinde yan tarafın üzerine yatay şekilde olur. Bir kol başın altından ileri doğru uzatılırken diğeri bacağın üzerinde durur.
Yüzme yarışları: Havuz yarışları, kros ve mukâvemet yarışları olmak üzere ikiye ayrılır. Yüzme havuzları 50 m boyunda, 8 kulvarlı, tatlı su ile doldurulmuş normal ısısı olan havuzlardır. Kros ve mukâvemet yarışları ise denizlerde ve akarsularda yapılır. Her ülkede uygulanan başka başka stilleri vardır.
Yüzme, sağlığımıza faydalı olan bir spor dalıdır. Vücut kaslarını çalıştırır ve vücuttaki yağların erimesine yardımcı olur. Yüzme insanın sağlıklı ve zinde olmasını sağlar. Zayıf ve kalp hastası olan kişiler bu sporu yaparlarken kendilerini yormamaya dikkat etmelidirler.
Yüzmeye başlama yaşı 6-7 yaşları arasındadır. Bu yaşlardaki çocuklar, hareketleri yumuşak ve iyi bir ritim içinde yapabildiklerinden lüzumsuz enerji sarfını önlerler. Çocuğun kasları ve iç organları buna göre gelişir ve suyun kesâfeti ile uyum sağlayarak balık gibi kaygan olurlar. Yüzme sporunda bütün bu imkânların yanında beslenme işi de mühim bir yer tutar. İyi besin almayan yüzücüler, yüzmede başarılı olamazlar.
OLİMPİYAT DERECELERİ
Erkekler
100 metre serbest
|
1972 |
Mark A.Spitz (USA) |
51”22 |
|
1976 |
Jim Montgomery (USA) |
49”99 |
|
1980 |
Woithe (DDR) |
50”40 |
|
1984 |
Rowdy Geines (USA) |
49”80 |
|
1988 |
Matt Biondi (USA) |
48”63 |
|
1992 |
Aleksandr Popov (BDT) |
49”02 |
200 metre serbest
|
1972 |
Mark Spitz (USA) |
1’52”78 |
|
1976 |
Bruce Furnis (USA) |
1’50”29 |
|
1980 |
Kapliakov (SSCB) |
1’49”81 |
|
1984 |
Michael Gross (BRD) |
1’47”44 |
|
1988 |
Dungan Ammstrong (Avusturya) |
1’47”25 |
|
1992 |
Yevgeni Sadovyi (BDT) |
1’46”70 |
400 metre serbesst
|
1972 |
Bradford P.Cooper (Avustralya) |
4’00”27 |
|
1976 |
Brian Goodel (USA) |
3’51”93 |
|
1980 |
Salnikov (SSCB) |
3’51”31 |
|
1984 |
George di Carlo (USA) |
3’51”23 |
|
1988 |
Uwe Dassler (DDR) |
3’46”95 |
|
1992 |
Yevgeni Sadovyi (BDT) |
3’45”00 |
1500 metre serbest
|
1972 |
Micke J. Burton (USA) |
15’5 2”58 |
|
1976 |
Brian Goodell (USA) |
15’02”40 |
|
1980 |
Salnikov (SSCB) |
14’58”27 |
|
1984 |
Michael O’Brien (USA) |
15’05”20 |
|
1988 |
Vladimir Salnikov (SSCB) |
15’00”40 |
|
1992 |
Kieren Perkins (ABD) |
14’43”48 |
100 m sırtüstü
|
1972 |
Roland Matthes (DDR) |
56”58 |
|
1976 |
John Nober (USA) |
55”49 |
|
1980 |
Baron (İsveç) |
56”53 |
|
1984 |
Rick Carey (USA) |
55”79 |
|
1988 |
Daichi Suzuki (Japonya) |
55”05 |
|
1992 |
Mark Tewskbury (Kanada) |
53”98 |
200 m sırtüstü
|
1972 |
Roland Matthes (DDR) |
2’02”82 |
|
1976 |
John Nober (USA) |
1’59”19 |
|
1980 |
Wladar (Macaristan) |
2’01”93 |
|
1984 |
Rick Carey (USA) |
2’00”23 |
|
1988 |
İgor Polanski |
1’59”37 |
|
1992 |
Martin Lopez Zubero (İspanya) |
1’58”47 |
100 m kurbağalama
|
1972 |
Nabutaka Taguchi (Japonya) |
1’04”94 |
|
1976 |
John Hencken (USA) |
1’03”11 |
|
1980 |
Duncan Gobdhew (İngiltere) |
1’03”34 |
|
1984 |
Steve Lundxuist (USA) |
1’01”65 |
|
1988 |
Adrian Moorhose (İngiltere) |
1’02”04 |
200 m kurbağalama
|
1972 |
John Hencken (USA) |
2’21”55 |
|
1976 |
David Wilkie (İngiltere) |
2’15”11 |
|
1980 |
Zulpa (SSCB) |
2’15”85 |
|
1984 |
Victor Davis (Kanada) |
2’13”34 |
|
1988 |
Jozsef Stabo (Macaristan) |
2’13”52 |
|
1992 |
Nelson Diebel (Macaristan) |
1’01”50 |
100 m kelebek
|
1972 |
Mark A.Spitz (USA) |
54”27 |
|
1976 |
Matt Vogel (USA) |
54”35 |
|
1980 |
Arrividsson (İsveç) |
54”92 |
|
1984 |
Michael Gross (BRD) |
53”08 |
|
1988 |
Anthony Nesty (Surinam) |
53”00 |
|
1992 |
Pablo Morales (ABD) |
53”32 |
200 m kelebek
|
1972 |
Mark A.Spintz (USA) |
2’00”70 |
|
1976 |
Mike Bruner (USA) |
1’59”23 |
|
1980 |
Fesenko (SSCB) |
1’59”76 |
|
1984 |
John Sieben (USA) |
1’57”04 |
|
1988 |
Michael Gross (BRD) |
1’56”94 |
|
1992 |
Melvin Stevart (ABD) |
1’56”26 |
200 m karışık
|
1972 |
G.Larsson (İsveç) |
2’07”17 |
|
1984 |
A. Baumann (Kanada) |
2’01”42 |
|
1988 |
Tamas Darnyi (Macaristan) |
2’00”17 |
|
1992 |
Tamas Darnyi (Macaristan) |
2’00”76 |
400 m karışık
|
1972 |
Gunnar Larsson (İsveç) |
4’31”98 |
|
1976 |
Rod Strachan (USA) |
4’39”68 |
|
1980 |
Sidorenko (SSCB) |
4’22”89 |
|
1984 |
Baumann (Kanada) |
4’17”41 |
|
1988 |
Tamas Daryni (Macaristan) |
4’14”75 |
|
1992 |
Tamas Daryni (Macaristan) |
4’14”23 |
4x100 m karışık bayrak
|
1972 |
(USA) |
3’48”16 |
|
1976 |
(USA) |
3’44”22 |
|
1980 |
(Avustralya) |
3’45”70 |
|
1984 |
(USA) |
3’39”30 |
|
1988 |
(USA) |
3’36”93 |
|
1992 |
(USA) |
3’36”93 |
4x200 m serbest bayrak
|
1972 |
(USA) |
7’35”78 |
|
1976 |
(USA) |
7’23”22 |
|
1980 |
(SSCB) 7’23”30 |
|
|
1984 |
(USA) |
7’15”69 |
|
1988 |
(USA) |
7’12”51 |
|
1992 |
Birleşik Takım |
7’11”95 |
Bayanlar
100 metre serbest
|
1972 |
Sandra Neilson (USA) |
58”59 |
|
1976 |
Korneli Ender (DDR) |
55”65 |
|
1980 |
Krause (DDR) |
54”79 |
|
1984 |
Racl Nogzneod (USA) |
55”92 |
|
1984 |
Carrie Steinseifer (USA) |
55”92 |
|
1988 |
Kristin Otto (DDR) |
54”93 |
|
1992 |
Yong Zhuang (Çin) |
54”64 |
200 metre serbest
|
1972 |
Shane Gould (Avustralya) |
2’03”56 |
|
1976 |
Korneli Ender (DDR) |
1’59”26 |
|
1980 |
Krause (DDR) |
1’58”33 |
|
1984 |
C.Wayte (USA) |
1’59”23 |
|
1988 |
Heike Feidrich |
1’57”65 |
|
1992 |
Nicole Haislett |
1’57”90 |
400 metre serbest
|
1972 |
Dehane E.Gould (Avustralya) |
4’19”04 |
|
1976 |
Petra Thuemer (DDR) |
4’09”89 |
|
1980 |
Diers (DDR) |
4’08”76 |
|
1984 |
Tiffany Cohen (USA) |
4’07”10 |
|
1988 |
Janet Evans (USA) |
4’03”83 |
|
1992 |
Dagmar Hase (Almanya) |
4’07”18 |
800 metre serbest
|
1972 |
Keena Rotehhammer (USA) |
8’53”68 |
|
1976 |
Petra Theulmer (DDR) |
8’37”14 |
|
1980 |
M.Ford (Avustralya) |
8’28”96 |
|
1984 |
Tiffany Cohen (USA) |
8’24”95 |
|
1992 |
Janet Evans (ABD) |
8’25”52 |
100 m sırtüstü
|
1972 |
Melissa Bolete (USA) |
1’05”78 |
|
1976 |
Ultrike Richter (DDR) |
1’01”83 |
|
1980 |
Reinisch (DDR) |
1’00”86 |
|
1984 |
Andrews (USA) |
1’02”55 |
|
1988 |
Kristin Otto (DDR) |
1’00”89 |
|
1992 |
Krisztina Egerszegi (Macaristan) |
1’00”68 |
200 m sırtüstü
|
1972 |
Melissa Bolete (USA) |
2’19”19 |
|
1976 |
Utrike Richter (DDR) |
2’13”43 |
|
1980 |
Reinisch (DDR) |
2’11”77 |
|
1984 |
Jolondo Der Rover (Hollanda) |
2’12”38 |
|
1988 |
Krisztina Egerszegi (Macaristan) |
2’09”29 |
|
1992 |
Krisztina Egerszegi (Macaristan) |
2’07”06 |
100 m kurbağalama
|
1972 |
Catherine Carr (USA) |
1’13”58 |
|
1976 |
Hannelore Anke (DDR) |
1’11”16 |
|
1980 |
Geveniger (DDR) |
1’10”22 |
|
1980 |
Van Staveren (Hollanda) |
1’09”88 |
|
1988 |
T. Dangalakova (Bulgaristan) |
1’07”95 |
|
1992 |
Elena Raudkovskaya (BDT) |
1’08”00 |
200 m kurbağalama
|
1972 |
Bererley J.Whitfield (Avustralya) |
2’41”71 |
|
1976 |
Marina Koshevaia (SSCB) |
2’33”35 |
|
1980 |
Kachushite (SSCB) |
2’29”54 |
|
1984 |
L.Ottenbrite (Kanada) |
2’30”38 |
|
1988 |
Silke Hoerner (DDR) |
2’26”71 |
|
1992 |
Kyoko İwasak (Japonya) |
2’26”65 |
100 m kelebek
|
1972 |
Mayumi Aoki (Japonya) |
1’03”34 |
|
1976 |
Kornelia Ender (DDR) |
1’00”13 |
|
1980 |
Metschuck (DDR) |
1’00”42 |
|
1984 |
Mary Maegher (USA) |
59”26 |
|
1988 |
Kristin Otto (DDR) |
59”00 |
|
1992 |
Hong Qian (Çin) |
58”62 |
200 m kelebek
|
1972 |
Karen Moe (USA) |
2’15”57 |
|
1976 |
Andrea Pollack (DDR) |
2’11”41 |
|
1980 |
Giessler (DDR) |
2’10”44 |
|
1984 |
Mary Maegher (USA) |
2’06”90 |
|
1988 |
Kathleen Nord (DDR) |
2’09”51 |
|
1992 |
Summer Sanders (ABD) |
2’08”67 |
200 m karışık
|
1972 |
C.Kolb (Avust.) |
2’23”07 |
|
1984 |
T.Caulkins (ABD) |
2’12”64 |
|
1988 |
D.Hunger (DDR) |
2’12”59 |
|
1992 |
Li Lin (Çin) |
2’11”65 |
400 m karışık
|
1972 |
Gail Neall (Avustralya) |
5(.02”97 |
|
1976 |
Ulrike Tauber (DDR) |
4’42”77 |
|
1980 |
Schneider (DDR) |
4’36”29 |
|
1984 |
Tracy Caulkins (USA) |
4’39”24 |
|
1988 |
Janet Evans (USA) |
4’37”76 |
|
1992 |
Krisztina Egerszegi (Macaristan) |
4’36”54 |
4x100 m serbest bayrak
|
1972 |
(USA) |
3’55”19 |
|
1976 |
(USA) |
3’44”82 |
|
1980 |
(DDR) |
3’42”71 |
|
1984 |
(USA) |
3’43”43 |
|
1988 |
(DDR) |
3’40”63 |
|
1992 |
(ABD) |
3’39”46 |
4x100 m karışık bayrak
|
1972 |
(USA) |
4’20”75 |
|
1976 |
(DDR) |
4’07”95 |
|
1980 |
(DDR) |
4’06”67 |
|
1984 |
(USA) |
4’08”74 |
|
1988 |
(DDR) |
4’03”74 |
|
1992 |
(ABD) |
4’02”54 |
Alm. Ring (m), Fr. Bague (f), anneau (m), İng. Ring. Parmağa takılan halka. Çeşitli mâdenlerden yapılan taşlı ve taşsız olanları vardır. Çok eski târihlerden beri mühür olarak kullanıldığı gibi nişanlanan gençler tarafından da takılmaktadır. Yapılan kazılarda altın, gümüş, bakır ve demirden yüzüklere raslanmaktadır. İsparta ve Romalılarda demir yüzük takmak âdetti. Kadınların ziynet eşyâsı olarak altın ve platinden yüzük takmaları zamânımızda da moda hâlindedir. Tek taş elmas, pırlanta, zümrüt, yakut gibi kıymetlilerin yanında, âdi cam ve tellerine de raslanmaktadır. Yüzüklerin kıymetleri mâden ve taşının değeriyle ölçülür.
Peygamberimiz taşı akikten gümüş yüzük takardı. Yüzüğünü mühür olarak kullanırdı. Üzerinde “Muhammedün Resûlullah” yazılıydı. Dört büyük halife ve Eshâb-ı kirâmın önde gelenleri ile mezhep imamları, bâzı din büyükleri ve İslâm devletlerinin başkanları da yüzüklerini imzâları veya mühürleri olarak kullanmışlardır (Bkz. İmzâ, Mühür). Peygamberimiz erkeklerin gümüşten başka mâdenlerden yüzük takmalarına müsâade etmezlerdi. Dînimizde nişan yüzüğü takmak emir olunmadı. Âdet üzere takılmaktadır.
On dört ve on beşinci yüzyıllarda İngiltere ve Fransa krallıkları arasında belirli aralıklarla devam eden savaşlar. Bu iki krallık arasında 12. yüzyıldan sonra, İlk Yüzyıl Savaşı olarak adlandırılan savaş olmuş ve 1259 Paris Antlaşması ile geçici olarak barış sağlanmıştı. Asıl Yüzyıl Savaşları olarak adlandırılan mücâdele 1337-1453 yılları arasında meydana geldi.
Paris Antlaşmasından beri Fransa ve İngiltere kralları, Aktinya için devamlı mücâdele hâlindeydiler. Fransa kralı İngiltere kralına tâbiydi. İngiltere Kralı Üçüncü Edvard’ın annesi, Fransa Kralı Üçüncü Filip (Philippe)in kızıydı. Fransa’da krallık, 1328’de Kapetler Hânedanından Valois Hânedanına geçince, Üçüncü Edvard, yeni Fransa Kralı Altıncı Filip’e vasal olmayı reddedip, Fransa tahtına geçmek isteyince, mücâdele yeni bir yön kazandı. Böylece iki krallık arasında savaş yeniden başladı. 1345’e kadar sönük bir şekilde devam eden çatışmalar, bu târihten îtibâren kızıştı. Fransa’da cereyan eden savaşlarda İngilizler, birçok yerde Fransızları yendiler. Üçüncü Edvard, Fransız süvârilerini Greey’de bozguna uğrattıktan sonra Kale (Calais) şehrini ele geçirdi (1347). Bu savaşlar sırasında çıkan vebâ salgını dolayısıyla çok sayıda insan öldü. Savaşa bir süre ara verildiyse de anlaşma sağlanamadığı için 1355’te yeniden başladı. Fransızlar yine ağır yenilgiye uğradılar ve Kral İkinci Jean esir düştü. Nâib seçilen veliaht Şarl (Charles) zamânında Fransa, karışıklık içerisinde kaldı. Düzeni yeniden sağlayan veliaht, 1360’ta ağır şartlı bir antlaşma imzâlayarak Fransa tahtını babasına, bir kısım yerleri ise İngiltere kralına bırakmak zorunda kaldı.
Babası İkinci Jean’ın ölümü ile tahta çıkan oğlu Beşinci Şarl’ın on altı yıllık saltanatı, Fransızların toparlanmasını sağladı. 1369’da başlayan çarpışmalarda, daha çok çete savaşları yapan Fransızlar, İngiliz ordularını birer birer yok ederek, daha önce kaybedilen yerlerin birçoğunu geri aldılar. 1380-1413 yılları arasında, her iki devlette iç karışıklıklar çıktığından savaş olmadı. Tahta çıkan Kral Altıncı Şarl’ın bir süre sonra delirmesi üzerine Fransa iki partiye ayrıldı ve ülkede iç savaş başladı. Bundan dolayı Fransa’da, bu barış döneminde kuvvetli bir yönetim kurulamadı.
İç buhranlarını daha erken halleden İngiliz Kralı Beşinci Henri (Henry), Fransa’nın bu karışık durumundan faydalanmak için harekete geçti. 1415’te Normandiya’ya çıkan Henri, Fransızları ağır bir yenilgiye uğrattı. Fransız ileri gelenlerinin birçoğu öldü veya esir düştü. 1422’de Beşinci Henri ve Altıncı Şarl öldüler. Beşinci Henri’nin oğlu Altıncı Henri, Paris’te Fransa kralı îlân edildi. Bu târihten îtibâren altı yıl içinde İngilizler, Loire Irmağına kadar bütün Kuzey Fransa’yı ele geçirdiler. Bu sıralarda Altıncı Şarl’ın oğlu Yedinci Şarl’ın krallığını îlân etmesi, yeni karışıklıklıklara yol açtı. İngilizler, 1428’den sonra Loire ötesindeki bölgelerin anahtarı sayılan Orleans şehrini kuşattılar. Bu kuşatma sırasında kuvvet dengesi yeniden değişti ve Yüzyıl Savaşlarının Fransa’nın zaferiyle sonuçlanacak son safhası başladı. Lorenli köylü bir kız olan ve dînî hislerle hareket ederek, İngilizleri ülkeden çıkarma görevi aldığına inanan Jan Dark (Jeane d’Arc)ın Orleans’ı kurtarması, Fransa’da millî hissin güçlenmesine sebep oldu. İngilizleri Patay’da mağlup eden Jan Dark, Yedinci Şarl’ı Reims’te tahta çıkardı. Jan Dark, Paris’i kurtarma teşebbüsünde muvaffak olamıyarak esir düştü. Uzun süren bir muhâkemeden sonra 1431’de canlı olarak yakılması, Fransa’da milliyetçilik hislerini körükledi. Kendi aralarındaki anlaşmazlıklara son veren Fransız halkı, Yedinci Şarl’ın etrâfında birleşerek İngilizlere karşı ayaklandılar. Yedinci Şarl, merkezî ve mahallî idâreyi, mâliyeyi ve orduyu yeniden düzenledikten sonra kaybedilen yerleri geri almak için harekete geçti. 1436’da Paris, 1441’de Champagne, 1450’de Maine ve Normandiya, 1453’te Guyenne, İngilizlerin elinden alındı. Yalnız İngiltere’ye yakın olan Kale şehri onların elinde kaldı. Böylece savaş sona erdi. Ancak iki devlet arasında sulh, Ağustos 1475’te imzâlandı.
Yüzyıl Savaşlarının çok önemli sonuçları oldu. En başta, her iki devlet, savaştan çok büyük zarar gördü. Fransa yıkılıp yakıldığından ülkede yoksulluk arttı. Savaşlarda derebeylerin çoğu öldüğü için krallık otoritesi güç kazandı. Bu savaş aynı zamanda Avrupa’da bir devletin sömürge durumuna getirilemeyeceğini ortaya koydu.
Yüzyıl Savaşlarının Osmanlı târihi için de önemi vardır. İngiltere ve Fransa’nın uzun süre savaşmaları, Osmanlıların Balkanlarda ilerlemelerini kolaylaştırdı. Öte yandan, 1402 Ankara Meydan Savaşından sonra parçalanan Osmanlı Devleti, yine bu mücâdele dolayısıyla Avrupa tarafından önemli bir saldırıya mâruz kalmadı.