ŞEYHÜLİSLÂM
En yüksek dereceli müftî. Fetvâ müessesesinin başkanı. Ulemânın reisi. Kendisine sorulan dînî meseleler ve suâlleri fetvâ ile çözüme kavuşturan kimse. İslâmiyetin ilk yıllarında fetvâ işlerine bizzat Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem bakarlardı. Peygamberimizin vefâtından sonra dört halîfe devrinde İslâmiyetin yayılması ve sınırların genişlemesi sebebiyle işler çoğaldı. Bu yüzden halîfeler fetvâ işlerine bakacak kimseler tâyin ettiler. Bunlara önce müftî, Hicrî dördüncü asırdan sonra da şeyhülislâm denildi. Fetvâ işlerinin âlimlere verilmesi durumu, Emevî, Abbâsî ve Selçuklular zamânında da sürdürüldü.
Osmanlılarda fetvâ vermekle vazîfeli ilk zât, Osman Gâzinin kayınpederi Şeyh Edebâlî’dir. Onun vefâtı ile talebesi Dursun Fakih, Osmanlılara müftî (şeyhülislâm) olmuştur. Devletin kuruluş devirlerinde müftîlik-kâdılık ve müderrisliğin aynı şahısta toplandığı oldu. Meselâ Hızır Bey ve Molla Hüsrev hem kâdı hem de müftî idiler.
Osmanlılarda ilmiye sınıfına dâhil olan müftîlere reîs-ül-ülemâ ve müftî-yül-enâm gibi ünvânlar da verilmişti. Yavuz Sultan Selim Han zamânında (1512-1520) şeyhülislâmdan Ahmed ibni Kemâl Paşaya Müftî-yüs-sekaleyn (insan ve cinlere fetvâ veren) ünvânı verilmişti. Kânûnî Sultan Süleymân Han zamânına (1520-1566) kadar şeyhülislâmlık tevcihinde uyulması zarûrî bir kânun yokken, Ebüssü’ûd Efendinin hazırladığı bir düstûr (kânun)la Rumeli kazaskerliğinden sonra terfî edilen bir makam hâline geldi. Pek nâdir olarak Anadolu kazaskerlerinden de şeyhülislâmlar görüldü.
Yine bu devirden (1574) îtibâren, şeyhülislâmlar ilmiye sınıfının başkanı oldu ve bütün kâdılar, müftîler ve müderrisler onun emrine verildi.
Şeyhülislâmları bizzât pâdişâh tâyin ederdi. Şeyhülislâmlığa getirilen zâtı, saraydan gelen on beş kadar görevli evinden alarak Paşa kapısına, sadrâzama götürürlerdi. Oradan saraya gelip pâdişâh huzûruna çıkarlardı. Pâdişâh, dîne ve ilme duyduğu saygıdan dolayı şeyhülislâm adayını ayakta karşılardı. Sonra, namzede, kendisini şeyhülislâm tâyin edeceğini söylerdi. O da kabul ederse şeyhülislâmlara mahsus ferve-i beydâ denilen beyâz çuhaya kaplı erkân samur kürk giydirmek sûretiyle tâyin muâmelesini yapar ve aynı sûretle onunla berâber huzurda bulunan sadrâzama da samur hil’at giydirir ve avdetlerine müsâde ederlerdi.
Bu sûretle saraydan çıkan sadrâzamla şeyhülislâm alayla at başı berâber Bâbıâlîye gelirler, bir müddet oturup; kahve, şerbet, gülsuyu ve buhur ikrâm edilir ve bu sırada Bâbıâlîdeki hükûmet erkânı şeyhülislâmı tebrik ederlerdi.
1826 yılına kadar şeyhülislâmların müstakil dâireleri yoktu. Kendi evlerinde veya uygun bir konakta vazîfelerini yerine getirirlerdi. Sultan İkinci Mahmûd Hanın yeniçeri ocağını kaldırmasından sonra, Süleymâniye Câmii yakınındaki Ağakapısı, şeyhülislâmlara dâimî ikâmet olarak verildi. Burası şeyhülislâm kapısı olarak meşhur oldu. 1836’dan îtibâren bu binâya kazaskerlerle İstanbul kâdısı da nakledildi.
Şeyhülislâmlar, dîvân-ı hümâyûn âzâsı olmamakla berâber, dînî bir meselenin halli veya düzeltilmesi gerektiğinde dîvâna dâvet edilir ve görüşleri alınırdı. Yine harp ve sulhe karar verilebilmesi için şeyhülislâmın tasdîki gerekirdi. Seferlerde pâdişâh nerede bulunursa, şeyhülislâmlar da orada bulunur, çadırlarının önüne vezirler gibi üç tuğ dikilirdi. Fakat sadrâzamın serdâr-ı ekrem olduğu seferlere şeyhülislâm katılmazdı.
Şeyhülislâmların en önemli vazîfesi fetvâ vermekti. Çünkü bunlar en büyük müftî kabul edilirdi.
Şeyhülislâmların; çuhadar, telhisçi, kethüdâ ve sâire gibi maiyetinden başka, başlarında fetvâ emîni bulunan ve pek mühim bir dâire olan fetvâ kalemi vardı. Bu dâirede müsevvid, mübeyyiz, mukâbeleci, kâtip, mühürdâr ve müvezziler bulunurdu. Fıkıh, yâni İslâm hukûkuna iyice vukûfu olanlardan tâyin edilmesi îcâb eden fetvâ emîni, fetvâ kaleminin başta gelen âmiriydi. Bu zât, istenilen fetvâyı mûteber fıkıh kitaplarından bulur ve bunun maiyetinde olan yirmi kadar kâtip de fetvâları kâğıda geçirirlerdi. Daha sonra bu, fetvâ emîni tarafından görülür ve mübeyyiz tarafından beyâza çekilerek, şeyhülislâma takdim olunurdu. Şeyhülislâm bunu tedkik eder, ta’lik kırması denilen kendi el yazısıyla cevap kısmını imzâlardı. Bundan sonra müvezzî isimli memur bu fetvâyı mahalline verirdi.
Fetvâ, herhangi bir şeyin (umûmî ve husûsî, dînî veya hukûkî) İslâmiyete uygun olup olmadığını bildirmek demekti. Umûmî hukûka (Hukûk-ı umûmiyeye) âit fetvâların alınması hükûmete âitti. Bunlar da harp îlânı, sulh akdi, askerî kânun tebdili, ıslâhât icrâsı, gayr-i müslim tebeanın isyânı, şakâvette bulunanların (âsîlerin) katli gibi fetvâlardı. Husûsî hukûka (Hukûk-ı husûsiyyeye) dâir olan fetvâlar, dokuz parmak uzunluğunda ve dört parmak genişliğinde bir kâğıda ince harflerle yazılırdı. Meselenin az ve çok, ehemmiyetine göre, verilecek cevap kısaca; vardır veya yoktur, olur veya olmaz, gelir veya gelmez, meşrûdur veya meşrû değildir, câizdir veya câiz değildir şeklinde olurdu. Bâzan da verilen cevap îzâh edilirdi. Fetvâlar, Hanefî mezhebi imâmlarının kavillerine (ictihâdlarına) göre verilirdi.
Şeyhülislâm dâiresinde bulunan kethüdâ, şeyhülislâmın siyâsî ve iktisâdî işlerinde ve şeyhülislâmın nezâretinde bulunan vakıf muâmelelerinde onun vekîli olup, nâmına hareket ederdi.
Telhisçi, şeyhülislâmın hükûmet nezdindeki memuru olup, dînî işlere ve kânunlara âit muâmelelerde hükûmetle temas ederdi. Şeyhülislâmın müderrisleri tâyinleri ve diğer hususlar bunun vâsıtasıyla ve reîsülküttâbın delâletiyle vezîriâzama arz olunurdu.
Mektupçu, şeyhülislâmın dîvân efendisi veya mühürdâr, şimdiki ismiyle yazı işleri müdürüydü. Meşîhattan (şeyhülislâmlık makâmından) çıkan yazılar, tâyin rüûsu ve beratlarıyla icâzetnâmelerin yazıldığı dâireden bu sorumluydu. Şeyhülislâmın mührü de mühürdârda bulunurdu.
Osmanlı donanmasının Haliç’ten denize çıkmak zamânı gelince, reîsülküttâb efendi vâsıtasıyla dâvet edilen şeyhülislâm Yalı köşküne gelir ve pâdişâhla berâber teşyî merâsiminde bulunurdu. Ayrıca şehzâde ve sultan hanımların doğumları münâsebetiyle yapılan tebriklerde, sultanların nişan ve nikâh merâsiminde şeyhülislâmlar da bulunur ve sultanın nikâhını kıyarlardı. Pâdişâh ve şehzâde vefâtlarında da bunların cenâze namazlarını şeyhülislâmlar kıldırırdı.
Osmanlı târihinde sadrâzam olmak için tahsil aranmazdı. Fakat şeyhülislâm olmak hattâ bunun ilk basamağı olan kâdılık, müftîlik ve müderrislik için bile, medreselerin en yükseğini bitirmiş olmak gerekirdi. Bu durum, şeyhülislâmlığa verilen değeri gösterdiğinden önemlidir. Osmanlı şeyhülislâmlarından bir kısmı verilen fetvâları toplamış ve kitap hâline getirmişlerdir. Bunlardan bâzıları basılmış, basılmayanlar da muhâfaza edilmiştir.
Osmanlı Devletinin kuruluşundan îtibâren görülen şeyhülislâmlık makâmı, cumhûriyetin îlânından sonra kaldırılmıştır.
Şeyhülislâmlar ve Şeyhülislâmlık Müddetleri
|
Molla Mehmed Şemseddin Fenârî Efendi |
1424-1431 |
|
Molla Fahreddin Acemî Efendi |
1431-1460 |
|
Molla Hüsrev Mehmed Efendi |
1460-1480 |
|
Molla Gürânî Ahmed Şemseddin Efendi |
1480-1488 |
|
Molla Abdülkerim Efendi |
1488-1495 |
|
Çelebi Arap Alâeddin Efendi |
1495-1496 |
|
Efdalzâde Hamidüddin Efendi |
1496-1503 |
|
ZembilliAli Efendi |
1503-1526 |
|
İbn-i Kemâl (Kemâl PaşazâdeAhmed Şemseddin Efendi) |
(1526-16.4.1533 |
|
Sâdi Sadullah Çelebi Efendi |
17.4.1533-21.2.1538 |
|
Koca Çivizâde Mehmed Muhiddin Efendi |
21.2.1538-Ekim-Kasım 1542 |
|
HamitliAbdülkâdir Çelebi Efendi |
Ekim-Kasım 1542-Ocak 1543 |
|
Fenârîzâde Muhiddin Efendi |
Ocak 1543-Ekim 1545 |
|
Mehmed Ebüssü’ûd Efendi |
Ekim 1545-22.8.1574 |
|
Konyalı HamidMahmûd Efendi |
23.8.1574-16.10.1577 |
|
KâdızâdeAhmed Şemseddîn Efendi |
18.8.1577-25.5.1580 |
|
MâlûlzâdeMehmed Efendi |
25.5.1580-21.1.1582 |
|
Çivizâde Mehmed Efendi |
21.1.1582-6.5.1587 |
|
Müeyyedzâde Abdülkadir Efendi |
6.5.1587-2.4.1589 |
|
Bostanzâde Mehmed Efendi (1.) |
3.4.1589-10.5.1592 |
|
Bayramzâde Zekeriyâ Efendi |
10.5.1592- 11.7.1593 |
|
Bostanzâde Mehmed Efendi (2.) |
11.7.1593-1.4.1598 |
|
Hoca Sâdeddîn Efendi |
1.4.1598-30.9.1599 |
|
Câfer Efendizâde Sunullah Efendi (1.) |
2.10.1599-2.8.1601 |
|
Hoca Sâdeddinzâde Şerif MehmedEfendi (1.) |
2.8.1601-4.1.1603 |
|
Câfer Efendizâde Sunullah Efendi (2.) |
4.1.1603-8.2.1603 |
|
Ebülmeyamin Mustafa Efendi (1.) |
8.2.1603-8.6.1604 |
|
Câfer Efendizâde Sunullah Efendi (3.) |
8.6.1604-28.7.1606 |
|
Ebülmeyamin Mustafa Efendi (2.) |
28.7.1606-23.11.1606 |
|
Câfer Efendizâde Sunullah Efendi (4.) |
23.11.1606-5.6.1608 |
|
Hoca SâdeddinzâdeŞerif Mehmed Efendi (2.) |
5.6.1608-2.7.1615 |
|
Hoca Sâdeddinzâde MehmedEsat Efendi (1.) |
2.7.1615-21.5.1622 |
|
Şeyhülislâm Yahya Efendi (1.) |
21.5.1622-4.10.1623 |
|
Hoca Sadeddinzâde Mehmed Esat Efendi (2.) |
4.10.1623-22.5.1625 |
|
Şeyhülislâm Yahya Efendi (2.) |
22.5.1625-10.2.1632 |
|
Ahizâde Mehmed Hüseyin Efendi |
10.2.1632-7.1.1634 |
|
Şeyhülislâm Yahya Efendi (3.) |
7.1.1634-27.2.1644 |
|
Ebû Sâid Mehmed Efendi (1.) |
27.2.1644-16.1.1646 |
|
Muid Ahmed Efendi |
16.1.1646-25.4.1647 |
|
Hacı Abdurrahim Efendi |
25.4.1647-18.7.1649 |
|
Mehmed Bahaî Efendi (1.) |
18.7.1649-2.5.1651 |
|
Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi |
2.5.1651-3.9.1651 |
|
Ebû Sâid MehmedEfendi (2.) |
3.9.1965-16.8.1652 |
|
Mehmed Bahaî Efendi (2.) |
16.8.1652-2.1.1654 |
|
Ebu SaitMehmed Efendi (3.) |
2.1.1654-11.5.1655 |
|
HüsamzâdeAbdurrahman Efendi |
11.5.1655-5.3.1656 |
|
MemikzâdeMustafa Efendi |
5.3.1656-5.3.1656 |
|
Hocazâde Mesud Efendi |
5.3.1656-17.7.1656 |
|
Hanefî Mehmed Efendi |
17.7.1656-21.11.1656 |
|
Balizâde Mustafa Efendi |
21.11.1656-23.5.1657 |
|
Bolevî Mustafa Efendi |
23.5.1657-20.3.1659 |
|
Esirî Mehmed Efendi |
20.3.1659-3.2.1662 |
|
Sunîzâde Mehmed Emin Efendi |
3.2.1662-21.11.1662 |
|
Minkârîzâde Yahya Efendi |
21.11.1662-21.2.1674 |
|
Çatalcalı Ali Efendi (1.) |
21.2.1674-26.9.1686 |
|
Ankaralı Mehmed Efendi |
27.9.1686-2.11.1687 |
|
DebbağzâdeMehmed Efendi (1.) |
2.11.1687-13.2.1688 |
|
Seyyid Feyzullah Efendi (1.) |
14.2.1688-2.3.1688 |
|
Debbağzâde MehmedEfendi (2.) |
2.3.1688-25.6.1690 |
|
Ebû Sâidzâde Feyzullah Feyzi Efendi |
25.6.1690-9.3.1692 |
|
Çatalcalı Ali Efendi (2.) |
10.3.1692-19.4.1692 |
|
Ebû Saidzâde Feyzullah Feyzi Efendi (2.) |
19.4.1692-22.6.1694 |
|
Sadreddinzâde Sadık Mehmed Efendi (1.) |
22.6.1694-20.3.1695 |
|
İmâm Mehmed Efendi (1.) |
20.3.1694-25.5.1695 |
|
Seyyid Feyzullah Efendi (2.) |
25.5.1695-27.7.1703 |
|
Paşmakçızâde Seyyid Ali Efendi (1.) |
28.7.1703-23.8.1703 |
|
İmâm Mehmed Efendi (2.) |
25.7.1703-26.1.1704 |
|
Paşmakçızâde Seyyid Ali Efendi (2.) |
26.1.1704-1.2.1707 |
|
Sadreddinzâde Sadık Mehmed Efendi |
1.2.1707-25.1.1708 |
|
Ebezâde Abdullah Efendi (1.) |
25.1.1708-16.7.1710 |
|
Paşmakçızâde Seyyid Ali Efendi (3.) |
16.7.1710-22.2.1712 |
|
Ebezâde Abdullah Efendi |
13.2.1712-14.3.1713 |
|
Mehmed Ataullah Efendi |
14.3.1713-20.5.1713 |
|
İmâm Mahmûd Efendi |
20.5.1713-15.12.1714 |
|
Mirza Mustafa Efendi |
15.12.1714-27.6.1715 |
|
Menteşzâde Abdurrahim Efendi |
27.6.1715-3.12.1716 |
|
Kara İsmâil Naim Efendi |
9.12.1716-6.5.1718 |
|
Yenişehirli Abdullah Efendi |
6.5.1718-30.9.1730 |
|
Mirzazâde Mehmed Efendi |
30.9.1730-17.5.1731 |
|
Paşmakçızâde Abdullah Efendi |
17.5.1731-24.2.1732 |
|
Ebülhayr Ahmed Efendi |
24.2.1732-22.10.1733 |
|
İsmâil Efendizâde İshak Efendi |
22.10.1733-31.10.1734 |
|
Dürri Mehmed Efendi |
31.10.1734-13.4.1736 |
|
Feyzullah Efendizâde Mustafa Efendi |
13.4.1736-4.3.1745 |
|
PirîzâdeMehmed Sâhip Efendi |
6.3.1745-5.4.1746 |
|
HayâtizâdeMehmedEmin Efendi |
5.4.1746-25.10.1746 |
|
Mehmed Zeyni Efendi |
25.10.1746-20.7.1748 |
|
İsrâil Efendizâde Mehmed Esad Efendi |
20.7.1748-11.8.1748 |
|
Kara Halil Efendizâde Mehmed Sâid Efendi |
11.8.1749-2..1750 |
|
Feyzullah Efendizâde Murtaza Efendi |
2.6.1750-12.1.1755 |
|
Vassaf Abdullah Efendi |
12.1.1755-8.6.1755 |
|
Damatzâde Feyzullah Efendi (1.) |
8.6.1755-26.7.1756 |
|
Dürrîzâde Mustafa Efendi (1.) |
26.7.1756-18.2.1757 |
|
Damatzâde Feyzullah Efendi (2.) |
18.2.1757-26.1.1758 |
|
Mehmed Sâlih Efendi |
26.1.1758-30.6.1759 |
|
Çelebizâde İsmâil Âsım Efendi |
30.6.1759-16.2.1760 |
|
Hacı Veliyüddin Efendi (1.) |
17.2.1760-6.9.1761 |
|
Ebûbekir Efendizâde Ahmed Efendi |
6.9.1761-29.4.1762 |
|
Dürrîzâde Mustafa Efendi (2.) |
29.4.1762-23.4.1767 |
|
Hacı Veliyüddin Efendi (2.) |
23.4.1767-25.10.1768 |
|
Pirîzâde Mehmed SâhipEfendi |
25.10.1768-2.3.1770 |
|
Mirzazâde Mehmed Sâid Efendi |
2.3.1770-20.8.1773 |
|
Şerifzâde Mehmed Şerif Efendi |
20.8.1773-27.2.1774 |
|
Dürrîzâde Mustafa Efendi (3.) |
27.2.1774-29.9.1774 |
|
İvaz Mehmed Paşazâde İbrâhim Beyefendi (1.) |
29.9.1774-28.7.1775 |
|
Camgöz Mehmed Emin Efendi |
28.7.1775-1.12.1776 |
|
Vassafzâde Mehmed Esad Efendi |
1.12.1776-20.7.1778 |
|
İshak Efendizâde Mehmed Şerif Efendi (1.) |
20.7.1778-12.9.1782 |
|
Karahisarlı Seyyid İbrâhim Efendi |
12.9.1782-19.5.1783 |
|
Dürrîzâde Mehmed Atâullah Efendi |
19.5.1783-31.3.1785 |
|
İvaz Mehmed Paşazâde İbrâhim Beyefendi (2.) |
31.3.1785-22.6.1785 |
|
Arapzâde Ahmed Atâullah Efendi |
22.6.1785-22.8.1785 |
|
Dürrîzâde Mehmed Ârif Efendi (1.) |
23.8.1785-10.2.1786 |
|
Müftüzâde Ahmed Efendi |
10.2.1786-24.11.1787 |
|
Mekkî Mehmed Efendi (1.) |
24.11.1787-4.3.1788 |
|
Seyyid Mehmed Kâmil Efendi |
4.3.1788-19.8.1789 |
|
İshak Efendizâde Mehmed Şerif Efendi (2.) |
19.8.1789-17.10.1789 |
|
Hamidizâde Mustafa Efendi |
17.10.1789-13.3.1791 |
|
Seyyid Yahya Tevfik Efendi |
14.3.1791-27.3.1791 |
|
Mekkî Mehmed Efendi (2.) |
27.3.1791-12.7.1792 |
|
Dürrîzâde Mehmed Ârif Efendi (2.) |
12.7.1792-30.8.1798 |
|
Mustafa Aşir Efendi |
30.8.1798-11.7.1800 |
|
Samanizâde Ömer Hulûsi Efendi (1.) |
11.7.1800-21.5.1803 |
|
Sâlihzâde Ahmed Esad Efendi (1.) |
21.5.1803-14.11.1806 |
|
Şerifzâde Mehmed Atâullah Efendi (1.) |
14.11.1806-13.7.1807 |
|
Samanizâde Ömer Hulûsi Efendi (2.) |
13.7.1807-14.7.1807 |
|
Şerifzâde Mehmed Atâullah Efendi (2.) |
14.7.1807-21.7.1808 |
|
Arapzâde Mehmed Ârif Efendi |
21.7.1808-15.8.1808 |
|
Sâlihzâde Ahmed Esad Efendi (2.) |
15.8.1808-22.11.1808 |
|
Dürrîzâde Abdullah Efendi (1.) |
22.11.1808-22.9.1810 |
|
Samanizâde Ömer Hulûsi Efendi (3.) |
22.9.1810-11.6.1812 |
|
Dürrîzâde Abdullah Efendi (2.) |
12.6.1812-22.3.1815 |
|
Mehmed Zeynî Efendi |
22.8.1815-27.1.1818 |
|
Mekkîzâde Mustafa Âsım Efendi (1.) |
27.1.1818-3.9.1819 |
|
Çerkez Hacı HalilEfendi |
3.9.1819-28.3.1821 |
|
Yasincizâde Abdülvahab Efendi (1.) |
28.3.1821-10.11.1822 |
|
Sıddıkîzâde AhmedReşid Efendi |
10.11.1822-25.9.1823 |
|
MekkîzâdeMustafa Âsım Efendi (2.) |
25.9.1823-26.11.1825 |
|
Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi |
26.11.1825-6.5.1828 |
|
Yasincizâde Abdülvahab Efendi (2.) |
6.5.1828-8.2.1833 |
|
Mekkîzâde Mustafa Âsım Efendi (3.) |
8.2.1833-20.11.1846 |
|
Ahmed Ârif Hikmet Beyefendi |
21.11.1846-21.3.1854 |
|
Meşrebzâde MehmedÂrif Efendi |
21.3.1854-27.12.1858 |
|
Seyyid Mehmed Sâdeddin Efendi |
27.12.1858-23.11.1863 |
|
Atıfzâde Ömer Hüsâmeddin Efendi |
23.11.1863-9.8.1866 |
|
Hacı Mehmed Refik Efendi |
9.8.1866-30.4.1868 |
|
Akşehirli Hasan Fehmi Efendi (1.) |
30.4.1868-17.9.1871 |
|
Mir Ahmed Muhtar Beyefendi (1.) |
17.9.1871-5.11.1872 |
|
Turşucuzâde Ahmed Muhtar Efendi |
6.11.1872-11.6.1874 |
|
İmâm Hasan Hayrullah Efendi (1.) |
11.6.1874-19.7.1874 |
|
Akşehirli Hasan Fehmi Efendi (2.) |
19.7.1874-11.5.1876 |
|
İmâm Hasan Hayrullah Efendi (2.) |
12.5.1876-26.7.1877 |
|
Hacı Kara Halil Efendi |
26.7.1877-18.4.1878 |
|
Mir AhmedMuhtar Beyefendi (2.) |
18.4.1878-4.12.1878 |
|
Uryanizâde Ahmed Esad Efendi |
4.12.1878-17.1.1889 |
|
Bodrumlu Hacı Ömer Lütfi Efendi |
18.1.1889-3.9.1891 |
|
Hâlid Efendizâde Mehmed Cemâleddin Efendi (1.) |
4.9.1891-4.8.1908 |
|
Hâlid Efendizâde Mehmed Cemâleddin Efendi (2.) |
5.8.1908-14.2.1909 |
|
Mehmed Ziyâeddin Efendi (1.) |
14.2.1909-13.4.1909 |
|
Mehmed Ziyâeddin Efendi (2.) |
14.4.1909-5.5.1909 |
|
Mehmed Sâhip Molla Beyefendi |
5.5.1909-12.1.1910 |
|
Çelebizâde Hüseyin Hüsnü Efendi |
12.1.1910-12.7.1910 |
|
Mûsâ Kâzım Efendi (1.) |
12.7.1910-29.11.1911 |
|
Mûsâ Kâzım Efendi (2.) |
30.11.1911-30.12.1911 |
|
Abdurrahman Nesip Efendi |
31.12.1911-16.7.1912 |
|
Hâlid Efendizâde Mehmed Cemâleddin Efendi (3.) |
22.7.1912 |
|
Hâlid Efendizâde Mehmed Cemâleddin Efendi (4.) |
29.10.1912-23.1.1913 |
|
Mehmed Esad Efendi (1.) |
24.1.1913-11.6.1913 |
|
Mehmed Esad Efendi (2.) |
12.6.1913-15.3.1914 |
|
Mustafa Hayri Efendi |
16.3.1914-6.5.1916 |
|
Mûsâ Kâzım Efendi (3.) |
8.5.1916-3.2.1917 |
|
Mûsâ Kâzım Efendi (4.) |
4.2.1917-8.10.1918 |
|
Dağıstanlı Ömer Hulûsi Efendi |
14.10.1918-8.11.1918 |
|
Haydarizâde İbrâhim Efendi (1.) |
11.11.1918-12.1.1919 |
|
Haydarizâde İbrâhim Efendi (2.) |
13.1.1919-3.3.1919 |
|
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (1.) |
4.3.1919-16.3.1919 |
|
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (2.) |
19.3.1919-20.7.1919 |
|
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (3.) |
21.7.1919-30.9.1919 |
|
Haydarizâde İbrâhim Efendi (3.) |
2.10.1919-3.3.1920 |
|
Haydarizâde İbrâhim Efendi (4.) |
8.3.1920-2.4.1920 |
|
Dürrîzâde Abdullah Efendi |
5.4.1920-30.7.1920 |
|
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (4.) |
31.7.1920-25.9.1920 |
|
Mehmed Nûri Medenî Efendi (1.) |
26.9.1920-17.10.1920 |
|
Mehmed Nûri Medenî Efendi (2.) |
27.10.1920-2.11.1922 |
Şeyhülislâmların Doğum ve Ölüm Târihleri
|
1 |
Molla Mehmed Şemseddin Fenârî Efendi |
1350-1431 |
|
2 |
Molla Fahreddin Acemî Efendi |
1460 |
|
3 |
Molla Hüsrev Mehmed Efendi |
1480 |
|
4 |
Molla Gürânî Ahmed Şemseddin Efendi |
1416-1488 |
|
5 |
Molla Abdülkerim Efendi |
1495 |
|
6 |
Çelebi Arap Alâeddin Efendi |
1496 |
|
7 |
Efdâlzâde Hamidüddin Efendi |
1503 |
|
8 |
Zembilli Ali Efendi |
1526 |
|
9 |
İbn-i Kemal (Kemal PaşazâdeAhmed Şemseddin Efendi) |
1468-1534 |
|
10 |
Sadi Sadullah Çelebi Efendi |
21.2.1538 |
|
11 |
Koca Çivizâde Mehmed MuhiddinEfendi |
1476-18.9.1547 |
|
12 |
Hamitli AbdülkadirÇelebi Efendi |
1548 |
|
13 |
Fenarîzâde Muhiddin Efendi |
1447-1548 |
|
14 |
Mehmed Ebüssü’ûd Efendi |
1490-1574 |
|
15 |
Hamid Mahmûd Efendi |
1494-16.10.1577 |
|
16 |
KâdızâdeAhmed ŞemseddinEfendi |
1512-1580 |
|
17 |
Mâlûlzâde Mehmed Efendi |
1533-14.1.1584 |
|
18 |
Çivizâde Hacı Mehmed Efendi |
1530-8.5.1587 |
|
19 |
MüeyyedzâdeAbdülkadir Efendi |
1514-1593 |
|
20 |
Bostanzâde Mehmed Efendi |
1535-1.4.1593 |
|
21 |
Bayramzâde Zekeriyâ Efendi |
1514-11.7.1593 |
|
22 |
Hoca Sâdeddin Efendi |
1536-30.9.1599 |
|
23 |
Câfer Efendizâde Sunullah Efendi |
1552-10.4.1612 |
|
24 |
Hoca Sâdeddinzâde Şerif Mehmed Efendi |
1568-2.7.1615 |
|
25 |
Ebülmeyamin Mustafa Efendi |
1546-23.11.1606 |
|
26 |
Hoca Sâdeddinzâde Mehmed Esat Efendi |
1570-22.5.1625 |
|
27 |
Şeyhülislâm Yahya Efendi |
1553-27.2.1644 |
|
28 |
Ahizâde Mehmed Hüseyin Efendi |
1572-7.1.1634 |
|
29 |
Ebû Said Mehmed Efendi |
1593-1662 |
|
30 |
Muid Ahmed Efendi |
25.4.1647 |
|
31 |
Hacı Abdurrahim Efendi |
3.2.1656 |
|
32 |
Mehmed Bahaî Efendi |
1595-2.1.1654 |
|
33 |
Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi |
1591-10.1.1658 |
|
34 |
Hüsamzâde Abdurrahman Efendi |
1594-1670 |
|
35 |
Memikzâde Mustafa Efendi |
1657 |
|
36 |
Hocazâde Mesud Efendi |
1.8.1656 |
|
37 |
Hanefî Mehmed Efendi |
1.10.1658 |
|
38 |
Balizâde Mustafa Efendi |
Kasım 1662 |
|
39 |
Bolevî Mustafa Efendi |
1591-Eylül 1675 |
|
40 |
Esirî Mehmed Efendi |
12.3.1681 |
|
41 |
Sunîzâde Mehmed Emin Efendi |
-Ağustos 1665 |
|
42 |
Minkarîzâde Yahya Efendi |
1608-Ocak 1678 |
|
43 |
Çatalcalı Ali Efendi |
1631-19.4.1692 |
|
44 |
Ankaralı Mehmed Efendi |
1619-2.11.1687 |
|
45 |
Debbağzâde Mehmed Efendi |
-5.2.1702 |
|
46 |
Seyyid Feyzullah Efendi |
-2.9.1703 |
|
47 |
Ebû Saidzâde Feyzullah Efendi |
1630-21.10.1698 |
|
48 |
Sadreddinzâde Sadık Mehmed Efendi |
1640-11.11.1709 |
|
49 |
İmâm Mehmed Efendi |
-1728 |
|
50 |
Paşmakçızâde SeyyidAli Efendi |
1638-12.2.1712 |
|
51 |
Ebezâde Abdullah Efendi |
-1714 |
|
52 |
MehmedAtâullah Efendi |
-1715 |
|
53 |
İmâm Mahmûd Efendi |
-1717 |
|
54 |
Mirza Mustafa Efendi |
1630-1720 |
|
55 |
Menteşezâde Abdürrahim Efendi |
-1718 |
|
56 |
Kara İsmâil Nâim Efendi |
1643-1724 |
|
57 |
Yenişehirli Abdullah Efendi |
-1743 |
|
58 |
Mirzazâde Mehmed Efendi |
-1743 |
|
59 |
Paşmakçızâde Abdullah Efendi |
1680-1732 |
|
60 |
Ebülhayr Ahmed Efendi |
1665-1741 |
|
61 |
İsmâil Efendizâde İshakEfendi |
1679-1734 |
|
62 |
Dürri Mehmed Efendi |
-1736 |
|
63 |
Feyzullah Efendizâde Mustafa Efendi |
1679-4.3.1745 |
|
64 |
Pirîzâde Mehmed Sâhip Efendi |
1674-1748 |
|
65 |
Hayatîzâde Mehmed Emin Efendi |
-1748 |
|
66 |
Mehmed Zeynî Efendi |
1667-1750 |
|
67 |
İsmâil Efendizâde Mehmed Esad Efendi |
1684-1752 |
|
68 |
Kara Halil Efendizâde Mehmed Said Efendi |
-1754 |
|
69 |
Feyzullah Efendizâde Murtaza Efendi |
1694-1757 |
|
70 |
Vassaf Abdullah Efendi |
1662-1761 |
|
71 |
Damadzâde Feyzullah Efendi |
1669-1761 |
|
72 |
Dürrîzâde Mustafa Efendi |
1702-1774 |
|
73 |
Mehmed Sâlih Efendi |
-1761 |
|
74 |
Çelebizâde İsmâil Âsım Efendi |
-16.2.1760 |
|
75 |
Hacı Veliyüddin Efendi |
-25.10.1768 |
|
76 |
Ebûbekir Efendizâde Ahmed Efendi |
1685-1769 |
|
77 |
Pirîzâde Osman Sâhip Efendi |
1710-2.3.1770 |
|
78 |
Mirzazâde Mehmed Said Efendi |
1710-1774 |
|
79 |
Şerifzâde Mehmed Şerif Efendi |
1730-1779 |
|
80 |
İvaz Mehmed Paşazâde İbrâhim Efendi |
1719-1797 |
|
81 |
Camgöz Mehmed Emin Efendi |
1705-1777 |
|
82 |
Vassafzâde Mehmed Esad Efendi |
1707-1778 |
|
83 |
İshak Efendizâde Mehmed Şerif Efendi |
1717-1789 |
|
84 |
Karahisarlı Seyyid İbrâhim Efendi |
1701-19.5.1783 |
|
85 |
Dürrîzâde Seyyid Mehmed Atâullah Efendi |
1729-1785 |
|
86 |
Arapzâde Ahmed Atâullah Efendi |
1719-1785 |
|
87 |
Dürrîzâde Mehmed Ârif Efendi |
1810 |
|
88 |
Müftüzâde Ahmed Efendi |
1791 |
|
89 |
Mekkî Mehmed Efendi |
1714-1797 |
|
90 |
Seyyid Mehmed Kâmil Efendi |
1728-1800 |
|
91 |
Hamîdîzâde Mustafa Efendi |
1731-1793 |
|
92 |
Seyyid Yahya Tevfik Efendi |
1715-27.3.1791 |
|
93 |
Reiszâde Mustafa Aşir Efendi |
1728-1804 |
|
94 |
Samanizâde Ömer Hulûsi Efendi |
1727-1812 |
|
95 |
SâlihzâdeAhmedEsad Efendi |
1737-1814 |
|
96 |
Şerifzâde Mehmed Atâullah Efendi |
1750-1811 |
|
97 |
ArapzâdeMehmedÂrif Efendi |
1738-1825 |
|
98 |
Dürrîzâde Abdullah Efendi |
-1822 |
|
99 |
Zeynî Efendi |
1749-1823 |
|
100 |
Mekkîzâde Mustafa Âsım Efendi |
1773-20.11.1846 |
|
101 |
Hacı HalilEfendi - |
|
|
102 |
Yasincizâde Abdülvahap Efendi |
1758-1833 |
|
103 |
Sıddîkîzâde Ahmed Reşid Efendi |
1757-1834 |
|
104 |
Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi |
1747-1838 |
|
105 |
Ahmed Ârif Hikmet Beyefendi |
1786-1859 |
|
106 |
Meşrebzâde MehmedÂrif Efendi |
1791-1858 |
|
107 |
Seyyid Mehmed Sâdeddin Efendi |
1798-1866 |
|
108 |
Atıfzâde Ömer Hüsâmeddin Efendi |
1799-1871 |
|
109 |
Hacı Mehmed Refik Efendi |
1813-1872 |
|
110 |
Akşehirli Hasan Fehmi Efendi |
1795-1880 |
|
111 |
Mir Ahmed Muhtar Beyefendi (Mollabey) |
1807-1882 |
|
112 |
Turşucuzâde Hacı Ahmed Muhtar Efendi |
1882-1875 |
|
113 |
İmâm-ı Sultanî HâfızHasan Hayrullah Efendi |
1834-1898 |
|
114 |
Hacı Kara Halil Efendi |
1804-1830 |
|
115 |
Uryanizâde Ahmed Esad Efendi |
1813-1889 |
|
116 |
Bodrumlu Hacı Ömer Lütfi Efendi |
1817-1896 |
|
117 |
AhmedCemâleddin Efendi |
1848-1917 |
|
118 |
Mehmed ZiyâeddinEfendi |
1846-1917 |
|
119 |
PirîzâdeMehmed Sâhip Molla Beyefendi |
1838-1910 |
|
120 |
ÇelebizâdeHüseyin Hüsnü Efendi |
1849-1911 |
|
121 |
Mûsâ Kâzım Efendi |
1858-1920 |
|
122 |
Abdurrahman Nesib Efendi |
1842-1913 |
|
123 |
Mehmed Esad Efendi |
1846-1918 |
|
124 |
Mustafa Hayri Efendi |
1867-1921 |
|
125 |
Dağıstanlı Ömer Hulûsi Efendi |
1857- |
|
126 |
Haydarîzâde İbrâhim Efendi |
1863-1933 |
|
127 |
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi |
1869-1954 |
|
128 |
Dürrîzâde Abdullah Efendi |
1867-1923 |
|
129 |
Mehmed Nûri Medenî Efendi |
1859-1927 |