SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR AR TR/AR ORJ

ÎSÂGÛCÎ

Esîrudddin el-Mufaddal b. Ömer es-Semerkandî

el-Ebherî (ö.663/1265)

1

Mukadime

Rahman Rahîm Olan Allah'ın İsmiyle

Üstad, imâm, âlim, sonraki neslin önde geleni ve örnek hukemâdan

-      Allah yerini güzelleştirsin ve kabrini cennet kılsın -

Esîrüddîn el-Ebheri der ki:

Başarılı kıldığından dolayı Allah'a hamd ederken

Ondan, kendi yoluna yöneltmesini diler, Hazret-i Muhammed (sallalahü aleyhi ve sellem)’e ve bütün nesline salât ederiz.

İmdi: İşbu risale Mantık konusunda olup biz burada - iyilik ve ihsanın kaynağı olan Allah'a sığınarak - herhangi bir ilme yeni başlayanların bilmesi gereken hususları ortaya koyduk.

Lâfzın Delâleti 

Konuluş bakımından anlamlı olan lâfız konulduğu anlamın tamamını örtüşme (bi'l-mutâbaka), -şayet varsa- parçasını içlem (bi't-tazammun), zihindeki çağrışımını da gereklilik (bi'l-iltizâm) yoluyla gösterir.

"İnsan" lâfzının "düşünen canlı"yı göstermesi örtüşmeye, ikisinden birini göstermesi içleme, bilme ile yazma sanatına olan yeteneği göstermesi de gerekliliğe örnektir.

Vadi' yoluyla manaya delalet eden lâfızlar vaz'edildiği mananın tamamına "delalet-i mutabıkıyye" tarikiyle delalet eder.

Vaz'edildiği mananın eğer cüz’ü varsa , lâfız o cüz'e de "delalet-i tazammuniyye" yoluyla delalet eder.

Lâfız mevzuu lehinin zihnen lazımı olan bir kısım manalara da "delalet-i iltizâmiyye" yoluyla delalet eder.

Bu üç türlü delaletin misali "insan" lâfzıdır. Zira bu lâfız [manasının tamamr olan] "düşünebilen canlı'ya delalet-i mutabıkıyye, bu ikisinden [düşünebilen ve canlı] birine de delalet-i tazammuniyye yoluyla delalet eder. Aynı lâfız, ilme ve yazı sanatına kabiliyeti olana da delalet-i iltizâmiyye suretiyle delalet eder.