Bu (kıyas) da:

Her cisim birleşiktir.

Her birleşik yaratılmıştır.

O halde her cisim yaratılmıştır. örneğindeki gibi ya iktirânî (bağlantılı); veya

Eğer Güneş doğarsa gündüz olur.

Fakat gündüz olmamıştır.

O halde Güneş doğmamıştır.

örneğinde olduğu üzere istisnâîdir (istîsnâlı).

Kıyas, ya iktirânîdır ya da istisnâîdir,

İktiranîye misal, "Her cisim müelleftir. Her müellef sonradan olandır. Şu halde her cisim sonradan olandır" sözümüz gibidir.

İstisnaîye misal "Eğer güneş doğmuşsa gündüz olmuştur Evet, güneş doğmuştur. Şu halde gündüz de olmuştur" ve "[Eğer güneş doğmuşsa gündüz vardır.] Fakat gündüz yoktur. Şu halde güneş de doğmamıştır" sözlerimiz gibidir.

 وَهُوَ

إِمَّا اقْتِرَانِيٌ :

كَقَوْلِنَا: كُلُّ جِسْمٍ مُؤَلَّفٌ وَكُلُّ مُؤَلَّفٍ حَادِثٌ فَكُلُّ جِسْمٍ حَادِثٌ.

وَإِمَّا اسْتِثْنَائِيٌ:

كَقَوْلِنَا:

إِنْ كَانَتِ الشَّمْسُ طَالِعَةً فَالنَّهَارُ مَوْجُدٌ

لكِنِ النَّهَارُ لَيْسَ بِمَوْجُودٍ فَالشَّمْسُ لَيْسَتْ بِطَالِعَةٍ