SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR

Kavramlarda İçlem ve Kaplam

Her kavram, hem içine aldığı nesneleri kapsar, hem de onların ortak özelliklerini (niteliklerini) işaret eder.

Buradan hareket edilerek, bir kavramın içine aldığı birey sayısına kaplam adı verilir.

Örneğin; "ağaç" kavramının içine aldığı bireyler "meşe", "çam", "köknar" vb. oluşturur. O halde, bunların hepsi ağaç kavramının kaplamı içerisinde yer alır.

Her hangi bir kavramın içine aldığı konu ve nesnelerin ortak özellikleri o kavramın içlemini oluşturur.

İçlem ve kaplam arasında ters oranlı vardır. Yani, bir kavramın içine aldığı bireylerin sayısı (kaplamı) arttıkça, o bireylerin ortak özellikleri (içlemi) giderek azalır.

Yukarıdaki kavram sıralamasında, eleman sayısı en fazla olan kavram "varlıktır". Çünkü, varlık kavramı kendisinden sonra gelen tüm diğer elemanları da içine alır. Bu nedenle kaplamı en fazla olan kavramdır.

"Beyaz gül ağacı" kavramının ise taşıdığı özellikler diğer kavramlara göre fazla olduğundan içlemi en fazla olan kavramdır.

Genelden özele gidildikçe içlem, özelden genele gidildikçe kaplam artar.

Aşağıdaki örnek, konuyu daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.

"Canlı" kavramı, insanları, bitkileri ve hayvanları içine alır. Demek ki, bu bireyler canlı kavramının kaplamı içindedir. Şimdi, bu bireylerin ortak özelliklerinin neler olabileceğini düşünelim.

Örneğin, hepsi nefes alır, büyür, beslenir ve boşaltım yaparlar.

Ancak hepsi fotosentez yapar diyemeyiz. Çünkü bu sadece bitkilere özgüdür. Bu özellikler de canlı kavramının içlemini oluşturuyorlar.

Şimdi, bu bireylerden sadece "bitki" kavramını ele alalım. Fark edeceğiniz gibi, bitki kavramı canlı kavramına göre daha az sayıda bireyi içermektedir. Çünkü artık insan ve hayvan kavramları dışarıda kalmıştır.

Bitki kavramının bireyleri ise ağaç, çiçek, ot gibi varlıklardan oluşmaktadır. Bu bireylerin ortak özelliklerini düşündüğümüzde, yukarıda canlı kavramı için sıraladığımız bütün özelliklerin bu kavramda da olduğunu görebiliriz. Ancak, bu özelliklere yenilerini ekleyebiliriz.

Örneğin, fotosentez yapma özelliği gibi. Çünkü, bitkilerin tümü fotosentez yapar. Gördüğünüz gibi, canlı kavramının yerine bitki kavramını ele aldığımızda, bu kavramın birey sayısı (kaplamı) azaldı, ama bu bireylerin ortak özellikleri (içlemi) arttı.

***********