SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR

Ayrık Şartlı Önermeler (Kaziyye-i Şartiyye-i Munfasıla)

Şartlı önermelerde, mukaddem ile talinin birbirini yok edecek bir yargıda bulunduğu önermelere ayrık şartlı önermeler denir. Bitişik şartlı önermelerde mukaddem ile talinin birleşmesi gerektiği halde, ayrık şartlı önermelerde ayrılmaları gerekir. Bu tip önermelerin olumlusunda, önermeyi meydana getiren iki tarafın ayrılmasının meydana gelmesi, olumsuzunda ise ayrılmanın meydana gelmemesi ile hükmolunur.

Hâlidî burada inâd (zıtlık) edatı olduğunu söylemektedir. O da yukarıda geçtiği gibi, Arapça'da genellikle "ya", "ya da" anlamına gelen "imma" edatı ve bunun benzerleridir. Bu önermelerde mukaddem ile tali arasında zıtlık olduğu için bunlara ayrık şartlı önermeler denilmektedir.

Müellif, eserde şu örneği vermektedir: "Sayı ya çifttir ya da tektir." Yani bir sayı hem çift hem de tek olmaz.

Ayrıca eserde şu örnekler de verilmektedir:

"Zeyd ya sağdır ya da ölüdür." Alem ya kadîmdir ya da hâdistir."

Bu şartlı önermeleri oluşturan önermelerden ancak bir tanesi doğrudur. Yani biri diğerinden ayrılmak zorundadır.

Bunlar da olumlu ve olumsuz olurlar: