|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
56 ŞÂHİTLİKTEN DÖNMEK Şahitlikle hükmetmezden evvel, şahitler cayarlarsa, şahitlik hükümsüz kalır. Şahitlikleriyle hükmolunduktan sonra ricat ederlerse, hüküm bozulmaz ve şahitlikleriyle telef ettikleri hakka zâmin olurlar. Şahitlikten dönmek, ancak hâkimin huzurunda caiz olur. İki şahit, bir malın hakkında şahitlik edip, hâkim de onunla hükmettikten sonra dönerlerse, aleyhinde şahitlik yaptıkları zata o malı zâmin olurlar. Yalnız birisi şahitlikten cayarsa, malın yarısına zâmin olur. Mal hakkında üç kişi şahitlik yaptığı halde birisi bilâhare şahitlikten cayarsa, kendisine hiç bir şey lâzım gelmez. (Çünkü şahitlik nisabı baki kalır). Eğer diğer birisi de cayarsa dönen iki şahit malın yarısına zâmin olurlar. Bir kişi ile iki kadın şahit oldukları halde bir kadın şahitlikten cayarsa hakkın dörtte birine zâmin olur. İki şâhid hanım birden cayarsa hakkın yarısına zâmin olurlar. Bir erkekle on kadın şahit olursa bilâhare sekiz tane kadın şahitlikten dönerse onlara hiç bir şey lâzım gelmez. Eğer dokuzuncusu da cayarsa hepsine birden hakkın dörtte biri düşer. Erkekle kadınlar birden cayarlarsa, Ebû Hanife'ye göre, hakkın altıda birisi erkeğe, geri kalan diğer altıda beşi kadınlara düşer. Ebû Yusuf ve Muhammed «Erkeğe yarısı, kadınlara da yarısı lâzım gelir» dediler. Bir kadının mihri misliyle evli olduğuna, iki şahit şahitlik yapar, bilâhare cayarsa kendilerine hiç bir tazminat terettüp etmez. Yine zâmin olmazlar, eğer bir erkeğin mihri misille bir hanımla evlendiğine şahitlik ederseler, mihri misilden fazlasıyla şahitlik edip cayarlarsa, fazlasına zâmin olurlar. Kıymetin misli veya daha fazlasıyla bir alışverişe şahit olup bilâhare dönerlerse zâmin olmazlar. Eğer kıymetinden daha az bir miktarla şahitlik yaparlarsa, eksik kısmına zâmin olurlar. Bir kişinin temastan evvel hanımını boşadığına dair şahitlik yapar, bilâhare dönerlerse, mihrin yarısına zâmin olurlar. Eğer temastan sonra ise, zâmin olmazlar. Kölesini azat ettiğine şahitlik yapıp bilâhare dönerlerse, kölenin kıymetine çarptırılırlar. Kısas hakkında şahitlik yapıp, aleyhinde şahitlik yapılan zat öldürüldükten sonra dönerlerse, ancak diyete çarptırılırlar ve öldürülmezler. Fer’i şahitler, caydıkları takdirde zâmin olurlar. Asıl şahitler, hükümden sonra dönüp, “Biz fer'î şahitleri şahitliğimize şahit yapmadık.” deseler zâmin olmazlar. “Biz onları şahit yaptık, fakat yanlışlıkla yaptık deseler zâmin olurlar.” Fer'î şahitler, asil şahitler yalan söyler veya şahitliklerinde yanlıştırlar deseler de sözlerine bakılmaz. Dört şahit, zina ile iki şahit te aynî adamın evli olduğuna şahitlik eder, sonra evlilik şahitleri dönerse bile zâmin olamazlar. Şahitler hakkında tezkiyede bulunanlar cayarlarsa zâmindirler. İki şahit Zeyd'in yemin ettiğine, iki şahitte şartın vücuda geldiğine dair şahitlik yapıp hüküm verildikten sonra cayarlarsa, ancak yemin ettiğine şahitlik yapanlar zâmin olurlar. |
