|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
45 VELÂ’ Kişi kölesini azat ettiğinde o kölenin velası onun olur. Kadın da kölesini âzat ederse hükmü budur. Eğer azat eden hiç kimseye velası olmasın diye veya müslümanlara velâsı olsun diye azat ederse şart batıldır. Velâsı azat edenin olur. Mükâtep hakkını eda ettikten sonra, azat olunur ve velâsı efendisinin olur. Mevlânın ölümünden sonra azat olunursa, yine hüküm böyledir. Mevlâ öldüğünde, müdebber ve ümmülveled cariyeleri azat olurlar ve velâları da kendisine olur. Kişi rahim sahibi ve yakınlarını satın aldığında azat olurlar ve velâları da alıcınındır. Kişinin kölesi, başkasının cariyesiyle evlenip cariye hâmile olduğu halde azat olunursa, hem cariye ve hem de hamli azat olunur, hamlin velası annesinin mevlâsına aittir. Hiç bir surette başkasının olamaz. Anne azat oluşundan altı ay zarfında doğurursa, o evlâdın velası annesinin mevlâsına olur. Öyle ise, köle azat olduğu takdirde yavrusunun velası annenin mevlâsından babanın mevlâsına getirir. Acemlerden biri Arab’ın azat ettiği bir cariye ile evlenip o cariye kendisine birkaç çocuk doğurursa, Ebû Hanife'ye göre, o evlâtların velası annelerinin mevlâlarına aittir. Azat etmekten gelen velilik mevlâyı mirasta asabe kılar. Eğer azat olunanın nesepten asabeleri varsa, onlar mevlâda daha evlâdırlar. Azatlının nesepten asabeleri yoksa mirası azat eden zata aittir. Azatlı mevlâsından sonra vefat ederse, onun mirası mevlânın erkek çocuklarınadır. Kız çocuklarına hiç bir şey yoktur. Kadınlar, ancak azat ettiklerinin veya azatlısının kitabet yaptıkları veya bunların kitabet yaptıklarının mevlâsı olabilirler. Mevlâ, öz oğluyla erkek torunlarını bırakırsa azatlının mirası ancak öz oğluna verilir. Velâ yakınlarındır. Bir kişi, diğerin (Zeydin) eliyle müslüman olduğunda, müslüman edeni kendisine vâris ve yerinde cinayet bedeli versin diye mevlâ yapar veya başkası vasıtasıyla müslüman olup, yine de onu (Zeydin) kendisine mevlâ yaparsa, velâ sahihtir ve cinayet yaptığı takdirde nakdî cezası mevlâsına aittir. Varissiz öldüğünde, mirası mevlâsının olur. Eğer vârisi varsa o vâris, mevlâsından daha evlâdır. Muli, (kendisine mevlâ tutan) mevlâsı, cinayetin nakdi cezasını vermezse, mevlâsını değiştirebilir. Mevlâsı, cinayetinin cezasını verirse, velâsını başkasına nakletmeye yetkili değildir. Azat etmekle muli olan bir zat, mevlâlığını başkasına veremez. |
