|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
29 ME’ZÛN (İzin Verilmiş Köle) Efendi, kölesine ticaret etmesi için umumî izin verdiği zaman, her ticarî tasarrufu caiz olur. Satın alır, satar, rehin verir, rehin alır. Ticaretin bir nev'inde mezun kılarsa, diğer nev'ilerde mezun kılmasa dahi hepsinde mezun sayılır. Muayyen bir şey için iznini verirse, diğerlerinde mezun değildir. Mezun bir kölenin, borcu ve gaspları ikrar etmesi caizdir. Mezun köle, evlenemez, köleleri evlendiremez. Onlarla mukâtebe akdi yapamaz. Mal karşılığında azat edemez, ivezli ve ivezsîz hibe yapamaz. Ancak yiyecekten az bir şey hediye eder veya misafiri kabul edebilir. Mezun kölenin borçları kendisine aittir. Alacaklılarına verilmek üzere köle satılır meğerki efendisi borçlarını verirse. Kıymeti alacaklılara, alacakları nisbetinde taksim olunur. Geri kalan borcunu, hürriyetine kavuştuktan sonra öder. Eğer efendisi mezun köleyi alışverişten men ederse, piyasaya bu hükmünü açıkça belirtmezden evvel, köle men edilmiş sayılmaz. Efendisi öldüğü yahut deli olduğu veya dinini değiştirerek darül-harbe kaçtığı zaman, mezun kölesi alışverişten men olunur. Mezun köle, firar ederse mezuniyeti kalkar. Ebû Hanife (rahmetüllahi aleyh) ye göre, mezuniyeti geri alınan kölenin, elinde bulunan mal için bu mal başkasınındır demesi caizdir. Eğer kölenin borçları, hem elindeki malı ve hem de kendisinin kıymetini kaplarsa, efendisi kölenin elindeki mala sahip olamaz. Eğer borçlu köle, elindeki kölelerini azat ederse Ebû Hanife'ye göre, azat olamazlar. Ebû Yusuf ve Muhammed'e göre, köle elindekine sahiptir. Efendisinden normal fiyatla alırsa caizdir. Efendisine az bir fiyatla satarsa caiz olamaz. Eğer efendisi kendisine normal veya normalin altında bir fiyatla bir şey satarsa caizdir. Eğer efendisi, kıymeti almazdan evvel malı köleye teslim ederse fiyatın alınması iptal olunur. Eğer fiyatını alıncaya kadar malı elinde tutup vermezse caizdir. Efendisi, mezun köleyi borçlu olduğu halde azat ederse, azat edilmesi caiz olur, efendisi, alacaklılara kölenin kıymeti kadar zâmin olur. Geri kalan borçta azat olunan kölenin zatına râcictir. Mezun bulunan cariye, efendisinden doğurduğu zaman mezuniyeti ortadan kalkar. Çocuğun velisi çocuğa ticaret iznini verdiği zaman, eğer çocuk alışverişi bilir ise, alışveriş konusunda mezun köle gibidir. |
