2

20. Humus (Beştebir) Payın Ve (Hazret-i Peygamberin) Yakınlarının Hissesinin Sarf Edilecekleri Yerler

2980- Cübeyr b. Mutim(in) haber verdi(ğine göre) kendisi, Osman b. Affan (radıyallahü anh) ile birlikte (Hazret-i Peygamberin) humustan (ayırdığı bir payı) Haşim oğullarıyla, Muttalib oğullan arasında paylaştırdığını konuşarak Resûlüllah'ın huzuruna varmışlar. (Cubeyr b. Mutim sözlerine şöyle devam etmiştir) " Ben: Ey Allah'ın Rasûlü (sen humusun bir kısmını) kardeşlerimiz Muttalib oğullarına dağıttın da bize (ondan) hiçbir şey vermedin. Oysa bizim sana olan yakınlığımızla onların yakınlığı aynıdır" dedim. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) de:

" Haşim oğullarıyla, Muttalib oğullan aynı şey (gibi) dir" buyurdu. Cübeyr (rivâyetine devamla şöyle) dedi: (Hazret-i Peygamber) bu humustan Haşim oğullarıyla Muttalib oğullarına verdiği gibi, Abdüşems ve Nevfel oğullarına vermedi. (Zührî) dedi ki: Ebû Bekir humusu aynen Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) gibi bölüştürürdü, fakat Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in (kendi) yakınlarına vermiş olduğu hisseyi, onlara vermezdi. Ömer b. el-Hattab, humustan onlara hisse verirdi. Hazret-i Ömer'den sonra Osman da (onlara humustan pay verirdi.)

Buhârî, farz'ül-humus 17.; Nesâî, fey 1; İbn Mâce, cihad 46.

2981- Said b. El-Müseyyeb'den demiştir ki: Cübeyr b. Mutim (şöyle) demiştir: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) (ganimet mallarının) beşte bir(in)den Haşim oğullarıyla, Muttalib oğullarına hisse ayırdığı gibi O Abdişems oğullarıyla Nevfel oğullarına ayırmadı. (Zührî) dedi ki, Ebû Bekir (ganimet mallarından ayrılan) beşte bir hisseyi (hak sahipleri arasında) aynen Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın taksimi gibi taksim ederdi. Fakat (bu hisse'den) Resûlüllah'ın verdiği gibi onun yakınlarına (bir pay) vermezdi. Ömer de onlara (bir hisse) verirdi. Ondan sonra (halife) olan (Hazret-i Osman) da, O humustan (onlara bir pay) verirdi.

2982- Said b. el-Müseyyeb'den demiştir ki: Cübeyr b. Mutım O'na (şöyle) demiştir: Hayber günü olunca Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) (kendi) yakınlarının humustaki) hissesini Haşim oğullarıyla Nevfel oğullarına verdi. (Hazret-i Cübeyr sözlerine devam ederek şöyle dedi.) Ben de Osman b. Affan'la beraber yola koyuldum nihayet Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e vardık ve " Ey Allah'ın Rasûlü, bunlar Haşim oğullarıdır. Allah'ın seni onların içerisine yerleştirmiş olması sebebiyle onların (bize nisbetle olan) üstünlüklerini inkâr etmiyoruz, (fakat) kardeşlerimiz Muttalib oğullarının durumu nedir de bizi bıraktığın halde onlara (hisse) verdin. Oysa (onlarla) bizim (sana olan) yakınlığımız birdir?" dedik. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) de:

" Muttalib oğullarıyla biz cahiliyye (döneminde de) İslâmiyet döneminde de (hiç) ayrılmadık. Biz ve onlar bir şey (gibiy)iz." buyurdu ve parmaklarını biribirine geçirdi.

2983- es-Süddi'den (Allah'ın Rasûlü ile) akrabalığı bulunan (lar) hakkında " Onlar Abdülmuttalib oğullarıdır." dedi(ği rivâyet olunmuştur.)

2984- Yezid b. Hûrmûz (şöyle) demiştir: Necdet-ûl Harûrî İbn Zübeyr'in (Haccac-ı zalimle olan) savaşı sırasında Hacca gitmişti de İbn Abbâs'a (birini) göndererek (Hazret-i Peygamberin) yakınlann(ın) payını sordu ve (şimdi) bu payın kime ait olduğu görü-, sinidesin? dedi.

İbn Abbâs (radıyallahü anh) da: (Ben bu payın yine) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın (sağlığında) bu hisseyi kendilerine verdiği yakınlarına ait (olduğu inancındayım) Nitekim Hazret-i Ömer'de bu hisse'den (Hazret-i Peygamberin yakını olarak) bize (bir pay) vermişti. (Fakat) biz (Hazret-i Ömer'im verdiği) bu payı hakkımızdan az bulduğumuz için kendisine geri verdik ve almaktan kaçındık.

Nesâî, fey 1.

2985- Abdurrahman b. Ebî Leyla'dan demiştir ki: Ben Hazret-i

Ali (radıyallahü anh)’i (şöyle) derken işittim. " Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) humusun beşte birini (hak sahiplerine dağıtmak üzere) beni görevlendirmişti. Bende onu Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'le Hazret-i Ebû Bekir ve Ömer devrinde (verilmesi gereken) yerlerine verdim. (Bir gün) bana (Hazret-i Ömer tarafından) bir mal getirildi. (Hazret-i Ömer) beni çağırdı ve:

" Onu (Hazret-i Peygamberin yakını olarak) Sen al" (Ve yine eskiden olduğu gibi dağıtılması gereken, yerlere dağıt) dedi. (Bende):

" Ben (onun idaresini üzerime almak) istemiyorum." dedim. O'da (onun idarisini)

" Sen al çünkü siz (Peygamberin yakınları olarak) Gna daha çok müstehaksınız" dedi. Bende:

" Bizim ona ihtiyacımız yoktur." dedim. Bunun üzerine (götürdü) onu hazineye koydu.

2986- Abdurrahman'dan demiştir ki: Ali (radıyallahü anh)'ı (şöyle) derken işittim.

" Ben, Abbâs, Fatıma ve Zeyd b. Hariseyle Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in yanında biraraya gelmiştik. (Hazret-i Peygambere hitaben) " Ey Allah'ın Rasûlü, Aziz ve Celil olan Allah'ın kitabında (ganimet mallarından ayrılıp dağıtılmasını emrettiği) humustan (bize düşecek olan) hakkımızı (pay sahiplerine dağıtma görevini) bana versende (ileride) senden sonra her hangi bir kimsenin bu mevzuda benimle anlaşmazlığa düşmemesi için senin sağlığında bu geliri (hak sahiplerine) ben dağıtsam (çok isabetli olur, uygun buluyorsan bunu) yap" dedim. (Resûl-i Ekrem Efendimiz de) bunu yaptı. Ve (humus gelirlerindeki Hazret-i Peygamberin yakınlarına ait) bu hakkı, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in sağlığında (hak sahiplerine) ben dağıttım. Sonra Hazret-i Ebû Bekir de bu görevi bana verdi. Nihayet Hazret-i Ömer'in (halifelik) yıllarının son yılına kadar (bu görevi yürüttüm fakat Hazret-i Ömer'in halifeliğinin son yılında bu görevi bıraktım) Çünkü (o sene) O'na (ganimetlerden) bir çok mal geldi. O'da bizim hakkımızı ayırdı. Sonra bana (bir haber) gönder(erek varıp onu hak sahiplerine bölüştürmemi iste)di. Ben de " Bizim bu sene ona ihtiyacımız yoktur, (fakat Hazret-i Peygamberin yakınları olan bizlerin dışındaki) müslümanların ona ihtiyacı vardır. Sen bunu onlara ver!" cevabını verdim. O da (bizim hissemize düşecek olan) bu malı fakir müslümanlara verdi. Hazret-i Ömer'den sonra kimse bana bunu teklif etmedi. Hazret-i Ömer'in yanından çıktıktan sonra Hazret-i Abbâs'la karşılaş(mış)tımda (Bana) " Ey Ali. Bu gün sen bizi (büyük bir) gelirden mahrum ettin, bir daha bu mal ebediyyen bize verilmez. " de(miş)di. (Gerçekten Abbâs) çok zeki bir adamdı.

2987- Abdûlmuttalib b. Rabia b. El-Haris b. Abdûlmuttalib(in) haber verdi(ğine göre), Rabia b. El-Haris ile Abbâs . Abdil Muttalib, Abdulmuttalib b. Rabia ile Fazl b. Abbâs'a -siz Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e varınız ve kendisine " Ey Allah'ın Rasûlü gördüğün gibi biz (evlenecek) bir yaşa geldik. Ve evlenmek istiyoruz. Ey Allah'ın Rasûlü, sen insanların Allah'a en bağlı olanı akrabalık haklarına en çok riayet edenisin. Anne ve babalarımızda ise bizim için mehir olarak verebilecekleri bir şey yoktur. Binaenaleyh bizi zekatları toplamak üzere memur tayin ette, zekat memurlarının sana verdikleri gelirleri bizde verelim ve (buna karşılık) sadakalar(ı toplamanın üçretin)den (ve sadakaların dışında elde edeceğimiz hasılattan) biz de yararlanalım." demişler. (Abdulmuttalib b. Rabia, sözlerine devam ederek) dedi ki: Biz (babalarınızla) bu şekilde (konuşur) iken Ali b. Ebû Talib geliverdi. Bize - Hayır vallahi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) sizden hiç bir kimse zekat memuru olarak tayin edilemez" buyurmuştu - dedi. Bunun üzerine (babam) Rabia Hazret-i Ali'ye

" Bu da senin kıskançlığındandır. Sen Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın damatlığını elde ettin de biz bunu senden kıskanmadık" (sen ise bize kıskançlık yapıyorsun) dedi. Ali üzerine cübbesini alıp onun üzerine yattı ve:

" Ben Hasan'ın babasıyım (kavmi içerisinde) tecrübeli bir kimseyim" Allah'a yemin olsun ki, çocuklarınız, kendilerini Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e sormak üzere gördereceğiniz meselenin cevabını getirmedikçe (burada yatmaya) devam edeceğim, dedi. Abdulmuttalib (sözlerine devam ederek şöyle) dedi. " Bunun üzerine ben (bu meseleyi Hazret-i Peygambere sormak üzere) Fazl’la beraber yola koyuldum. (Hazret-i Peygambere tam) öğle namazında tesadüf ettik. Namaz başlamıştı. Namazı cemaatla kıldık. Sonra Fazl’la beraber Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın odasının kapısına koştum. Kendisi o gün Zeyneb bint Çahş'ın yanında (kalıyor) idi. Kapıda beklemeye başladık. Nihayet Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) geldi. Benim ve Fazl'ın kulağından tuttu ve:

(ağzınızda) " sakladığınızı çıkarın" (bakalım) dedi ve (içeri) girdi. Fazl'la benim de içeri girmemize izin verdi. Bir süre (Fazl'la ben) sözü (almayı) birbirimizden bekleştik. Sonra Hazret-i Peygamberle ben konuştum yahutta Fazl konuştu.

(Ravi İbn Şihâb-Ez-Zühri dedi ki, bu hadisi bana nakleden) Abdullah bunda tereddüt etti. -(yani söze hangisinin başladığını kesin olarak hatirlayamadı. Abdulmuttalib sözlerine devam ederek şöyle) dedi. (Fazl) babalarımızın bize (sormamızı) emrettikleri meseleyi Hazret-i Peygambere anlattı. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'de gözünü tavana dikerek bir süre sustu. (Bu sükût) bize öyle uzun geldi ki biz hiç bir cevap vermeyecek zannettik. Nihayet bize perde arkasından eliyle işaret eden Zeyneb (validemiz)i gördük. (Bu işaretiyle bize) acele etmeyiniz (demek) istiyordu. Ve Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın bizim işimizle meşgul olduğunu (anlatmak) istiyordu. Sonra Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) başını indirdi ve bize

" Bu zekât insanların" (malının) kiridir. Muhammed'e ve onun ailesine zekat almak helâl değildir. Bana Nevfel b. el-Haris'i çağırınız' dedi. Nevfel b. El-Haris çağrıldı ve (O'na dönerek)

" Ey Nevfel Abdulmuttalib'i (kızınla) evlendir" dedi. Bunun üzerine Nevfel beni (kızıyla) evlendirdi, sonra Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

" Bana Mahmıyye b. Cûz'ü çağırın" dedi. Mahmıyye Zübeyd oğullarından bir adamdı. Ve Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) onu humusları toplamak üzere tahsildar tayin etmişti. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Mahmıyye'ye

" Fazl'ı (kızınla) evlendir." buyurdu. Mahmıyye'de Fazl’ı (kızıyla) evlendirdi. Sonra Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) (Mahmıyye'ye)

" Kalk humus (gelirin)den şu iki gence şu kadar mehir (masrafı) ver" dedi.

(Ravi İbn Şihab) dedi ki, " Abdullah b. Haris bana mehrin mikdarım söylemedi.

Müslim, zekât 167, 168; Nesâî, zekât 95, fey 15; Muvatta, Sadaka 13, 15; Ahmed b. . Hanbel 11-402, IV-166.

2988- Ali b. Ebî Talib (şöyle) demiştir: Benim Bedir günü alınan ganimetlerden payıma düşen yaşlı bir devem vardı. O gün Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ganimetin beşte birinden yaşlı bir deve (daha) vermişti. Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in kızı Fatıma ile evlenmek istediğim zaman Kaynuka oğullarından kuyumcu bir adamdan benimle geleceğine dair söz almıştım. Boya otu getirecektik. Bu otu kuyumculara satarak düğün ziyafetimde ondan yararlanmak istiyorum. Develerim için semer, çuval ve iplerden oluşan eşyayı toplarken, develerim ensardan bir adamın evinin yanına çökmüşlerdi. Ben toplayacağımı toplayınca (develerime doğru) yönelmiştim. Bir de ne göreyim, onların hörgüçleri kesilmiş, böğürleri delinmiş, ciğerlerinden bir kısmı alınmış. Bu manzarayı görünce gözyaşlarıma sahip olamadım. Ve " Bunu kim yaptı" diye feryat ettim, (orada bulunanlar) " Her halde bunu yapan Hamza b. Abdülmuttalib'dir. Kendisi (şimdi) şu evde ensardan bazı içkiciler arasında bulunmaktadır. Ona ve arkadaşlarına bir cariye şarkı söyledi şarkısında -Ey Hamza! semiz develere dikkat- diye (başlayan bir şarkı okudu). Bunun üzerine Hamza hemen kılıca sarıldı, develerin hörgüçlerini kesti ve böğürlerini deldi, ciğerlerinin bir kısmını aldı." dediler. (Hazret-i Ali sözlerine devam ederek şöyle) dedi: Bunun üzerine ben de yola koyuldum. Nihayet Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın yanına girdim. Yanında Zeyd b. Harise vardı. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) benim başıma geleni hemen anladı ve

" Sana ne oldu?" dedi; Ben de:

" Ey Allah'ın Rasûlü bugünkü gibisini hiç görmedim. Hamza benim iki deveme saldırarak hörgüçlerini kesmiş ve böğürlerini delmiş. İşte kendisi içkicilerle beraber şu evde bulunuyor." dedim.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) kaftanını isteyip onü örtündü. Sonra (yola çıkıp) yürümeye başladı. Ben de Zeyd b. Harise ile birlikte kendisini takib ettim. Nihayet Hamza'nın bulunduğu eve geldi. (Girmek için) izin istedi. Kendisine derhal izin verildi, (içeriye girince) birde ne görelim, hem içkiciler (orada), Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) yaptığı işten dolayı Hamza'yı azarlamaya başladı. Hamza da sarhoştu. Gözleri kızarmıştı. Hamza, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e gözlerini dikti sonra gözlerini kaldırdı (Hazret-i Peygamberin) delerine dikti. Sonra (daha da kaldırarak) yüzüne baktı. Sonra

" Siz benim babamın kölelerinden başka birşey değilsiniz" dedi.

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) onun sarhoş olduğunu (artık iyice) anlamıştı. Hemen gerisin geriye giderek dışap çıktı. Onunla beraber büzde çıktık.

Buhârî, humus 1, talak 11, megazi 12; Müslim, eşribe 2.

2989- Zübeyr b. Abdülmuttalib'in ümmü-l -Hakem- yahut ta Dubâa isimli kızların biri (şöyle) demiştir: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) (bir savaşta) bir takım cariyeler elde etmiştir. Ben, kız kardeşim ve Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın kızı Fatıma ile birlikte, Hazret-i Peygamberin huzuruna gittim. Kendisine içinde bulunduğumuz durumdan şikayet ettik ve (işlerimizde bize yardımcı olması için) esir cariyelerden bize de vermesini istedik. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

Bedir (savaşında hayatlarını kaybeden şehitlerin) yetimleri sizin önünüze geçtiler. Fakat ben size bundan daha hayırlısını göstereyim mi? Her namazın arkasında otuz üç defa Allahu ekber otuz üç defa sübhanellah, otuz üç defa elhamdülillah ve (bir defa da) Lâ ilâhe ülallâhu vahdehu Lâ Şerike leh ( = Allah'dan başka bir ilah daha yoktur O'nun ortağı da yoktur. Mülk O'nundur. Hamd O'na mahsustur. O'nun herşeye gücü yeter.) dersiniz." buyurdu.

(Ravi-)Ayyâş (b. Ukbe) dedi ki:

" Bu iki kadın Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in amcasının kızlarıdır.

2990- İbn A'büd'den demiştir ki: Ali (radıyallahü anh) bana:

" Sana kendimden ve Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in ailesi içerisinde kendine sevgili olan kızı Fatıma'dan bahsedeyim mi?" dedi. Ben

" Evet" (bahset) dedim. (Bunun üzerine bana şunları) söyledi.:

" Gerçekten Fatıma (elleriyle) değirmen çekerdi. Öyle ki (değirmen) el(ler)inde iz bırakmıştı. Su tulumuyla su taşırdı (tulum da) göğsünde iz yapmıştı, (süpürge ile) ev süpümekten üstübaşı tozlanmıştı. (birgün) Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e hizmetçiler gelmişti. (Ben de Fatıma'ya) " Babana gitsen de ondan (işlerinde kullanmak üzere) hizmetçi (bir köle) istesen!" dedim. Bunun üzerine Hazret-i Peygamberin huzuruna çıktı. Fakat onun yanında konuşmakta olan bir takım kimselerin bulunduğunu görüp geri döndü. Ertesi gün Hazret-i Peygamber O'nun yanına geldi ve:

" İhtiyacın neydi?" dedi (Fatıma) sükut etti. Bunun üzerine (Ben söz alıp)

" Ey Allah'ın Rasûlü (Bunu) sana ben anlatacağım" dedim (ve şunları söyledim. Fatıma elleriyle) su çeke çeke ellerinde izler meydana getirdi. Su taşıya taşıya bağrında izler bıraktı. Sana hizmetçi (kolejler gelince ben kendisine sana varıp (senden) kendisini içinde bulunduğu sıkıntıdan kurtaracak bir hizmetçi istemesini emretmiştim" dedim. Hazret-i Peygamber de:

Ey Fatıma Allah'dan kork, Rabbının emrini yerine getir, efendinin hizmetini gör. Yatağına yatınca otuz üç defa sübhanallah, otuz üç defa elhamdülillah, otuz dört defa da Allahü ekber de. Hepsi yüz eder. Bu senin için hizmetçiden daha hayırlıdır." buyurdu. (Fatıma da):

" Ben Allah'dan da, Rasûlünden de razıyım" dedi.

Buhârî, da'vât 11; Müslim, zikr 80; Ahmed b. Hanbel VI- 383, 384.

2991- (Bir önceki hadis-i şerifte anlatılan) hadise Ali b. Hüseyin'den de (rivâyet olunmuştur. Ali b. Hüseyin bu rivâyetinde) şöyle demiştir: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) " Hazret-i Fatıma'ya hizmetçi vermedi"

2992- Müccâa (b. Nirare el-Hanefî el-Yemamî)’den (rivâyet olunduğuna göre) kendisi (birgün) peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e varıp, Zühl oğullarından (olan) Sedüs oğullarının öldürdüğü kardeşinin diyetini istemiş, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) de:

" Eğer ben müşrik(ler) için diyet öder olsaydım kardeşin için de öderdim. Fakat ben sana kardeşin için başka bir şey vereceğim" demiş ve (o anda müslümanların kendileriyle çarpışmakta olduğu) Zühl oğullarının müşriklerinden (ele geçen mevcut ganimetlerden) ayrılacak olan ilk humus (beşte bir pay)dan yüz deve verilmesi için eline bir mektup vermiş ve (henüz ele geçmiş olan mevcut ganimetlerden bu develerin bir kısmını almış(sada ganimetler yeterli olmadığı için develerin hepsini alamamış bir süre sonra da) Zühl oğulları müslüman olmuş. (Artık müslümanlar onların mallarına dokunmamışlar) Daha sonra (Müccâa, kalan) bu develeri Ebû Bekir'den istemiş ve kendisine Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in mektubunu vermişti. Hazret-i Ebû Bekir de ona dört bin (sa') buğday, dörtbin (sa') arpa, dörtbin (sa') hurma (olmak üzere) Yemame zekatlarından onikibin sa', (tahıl) verdi. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in Muccâa'ye (verdiği) mektubunda (şu sözler) vardı. " Rahman ve Rahım olan Allah'ın ismiyle (başlıyorum) Bu mektub Peygamber Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem) tarafından (yazılıp) Sülma oğullarından Müccâa b. Mirare'ye (verilmiştir.) Ben, ona, Zühl oğullarının müşriklerinden ayrılacak humusdan yüz deveyi kardeşinin (diyeti) yerine verdim."