2

27. Ezanın Meşru' Kılınışı

498- Ebû Umeyr b. Enes, Ensârdan olan amcalarından birinin şöyle dediğini rivâyet etmiştir:

Nebî (sallallahü aleyhi ve sellem)’in zihni halkı namaza nasıl toplayabileceği meselesiyle (meşgul) idi. Kendisine " namaz vakti girince bir bayrak dik, onu görenler birbirlerine haber verirler" denildi. Fakat, o, bu teklifi beğenmedi. Kurî ( çi )" dan yani borudan söz edildi. Râvilerden Ziyâd bunun Yahudilere ait ibâdete davet borusu olduğunu bildirmiştir. Nebi (sallallahü aleyhi ve sellem) bunu da beğenmedi ve " bu Yahudilerin işidir" buyurdu. (Ravi) Ebû Umeyr (yahut amcası) demiştir ki; Resûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem)'e (bir de) çan (çalınması) teklif edildiyse de Resûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) " Bu, hıristiyan işidir" buyurdu. Abdullah b. Zeyd Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in üzüntüsünü içinde hissederek oradan ayrıldı (gece), rü'yasında kendisine ezan gösterildi. Sabahleyin hemen Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a gelerek;

" Ben uyku ile uyanıklık arasında iken bir de baktım ki, birisi geldi bana ezanı öğretti" diyerek rüyasını nakletti. Ebû Umeyr (yahut amcası) dedi ki, " Halbuki Ömer b. el-Hattâb (radıyallahü anh) bu rü'yayı yirmi gün evvel görmüş (fakat gördüğünü) saklamıştır. Râvi Umeyr (veya amcası) dedi ki, sonra da (Ömer rü'yasını) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’a nakletti. Resûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) de ona;

" Bunu bana daha evvel neden haber vermedin?" buyuranca, Ömer (radıyallahü anh) şöyle cevap verdi:

Abdullah b. Zeyd benden erken davrandı. Ben de utandım. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) de:

" Ya Bilal, kalk da bak Abdullah b. Zeyd sana ne söylerse ezberle ve aynen icra eyle" buyurdu. (Râvi) dedi ki:

" Bilal (ilk) ezanı (böylece) okudu."

Sadece Ebû Dâvûd rivâyet etmiştir.

Ebû Bişr dedi ki: Bana Ebû Umeyr'in haber verdiğine göre, Ensâr;

" Şayet Abdullah b. Zeyd o gün hasta olmasaydı, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) O'nu müezzin yapardı" derlerdi.

499- Abdullah b. Zeyd şöyle demiştir: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) halkı namaza toplamak maksadıyla çalınmak üzere bir çan yapılmasını emrettiği sıralarda idi. Ben uyurken (rü'yamda) yanıma elinde çan taşıyan bir adam çıkageldi. Ben ona:

Ey Allah'ın kulu! Bu çanı bana satmaz mısın? dedim.

Onu ne yapacaksın? dedi.

Onunla (halkı) namaza çağıracağız, dedim.

Sana bundan daha hayırlısını göstereyim mi? dedi. Ben de ona:

Evet (göster), dedim. Dedi ki:

" Şöyle dersin : Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Ben, Allah'dan başka ilâh olmadığına şehâdet ederim. Ben, Allah'dan başka ilâh olmadığına şehadet ederim. Ben, Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahitlik ederim. Ben, Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahitlik ederim. Haydin namaza, haydin namaza. Haydin kurtuluşa, haydin kurtuluşa. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah'tan başka ilâh yoktur."

Sonra benden biraz uzaklaştı ve (şöyle) dedi;

" Namaza kalktığın vakitte de (şöyle) dersin: Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Ben Allah'dan başka ilâh olmadığına şahitlik ederim. Ben Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahitlik ederim. Haydin namaza, Haydin kurtuluşa, Namaz başladı. Namaz başladı. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah'tan başka ilâh yoktur." Sabah olunca Resûl-i Ekrem'e gelip gördüklerimi haber verdim. " İnşallah hak rü'yadır. Bilal ile beraber kalk gördüklerini O'na öğret de ezanı o okusun. Çünkü onun sesi seninkinden daha gür ve tatlıdır" buyurdu. Bilâl ile beraber kalktık. Ben O'na öğretmeye başladım, o da okumaya (başladı). Abdullah b. Zeyd (devamla) dedi ki:

Bu ezanı evinde işiten Ömer b. el-Hattab (radıyallahü anh) sür'atle dışarı çıktı ve " Ya Resûlallah, seni hak Peygamber olarak gönderen Allah'a yemin ederim ki O'nun gördüğünü ben de gördüm" diyordu. (Bunun üzerine) Resûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) de:

" Allah'a hamd olsun" buyurdu.

Ebû Dâvûd buyurdu ki: Zührî'nin, Said b. el-Müseyyeb vasıtasıyla Abdullah b. Zeyd'den rivâyet ettiği (hadis) de aynen yukarıdaki hadis gibidir. Ancak İbn İshâk, Zühri’den rivâyetinde " Allah en büyüktür, Allah en büyüktür, Allah en büyüktür. Allah en büyüktür" (lâfızlarını dört defa) söylemişse de Ma'mer ve Yûnus Zühri’den yaptıkları rivâyetlerinde (iki defa) " Allah en büyüktür, Allah en büyüktür" demişler. Bir daha tekrarlamamışlardır.

Tirmizî, mevâkît 25; İbn Mâce, ezan 1; Dârimî, salât 3; Ahmed b. Hanbel, IV, 43.

500- Ebû Mahzûre (radıyallahü anh)’den nakledilmiştir ki:

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’a;

Bana ezanın okunuş usûlünü öğret, dedim.

Başımı okşadı ve şöyle buyurdu:

" Sesini yükselterek, Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu Ekber dersin. Sonra şöyle buyurdu : Sesini alçaltarak, Eşhedü en lâilâhe illellah, eşhedü en lâ ilahe illallah, eşhedü enne Muhammeden Râsulullah, eşhedü enne Muhammeden Râsûlullah dersin. Sonra da sesini yükseltir ve eşhedü en lâ ilahe illellah, eşhedü en lâilahe illellah; eşhedü enne Muhammeden Resûlüllah, eşhedü enne Muhammeden Resûlüllah dersin.

Hayye ale's-salâh. hayye ale's-salâh; hayye ale'l-felâh, hayye ale'l-felâh (dersin), eğer sabah ezanı ise, es-salâtü hayrun mine'n-nevm, es-Salâtu hayrun mine'n-nevm" dersin (ve) Allahu ekber, Allahu ekber, La ilahe illellah" (diye bitirirsin)

Ahmed b. Hanbel, III, 408, 409.

501- Sâidile Abdulmelik b. Ebî Mahzûre'nin annesi, Ebû Mahzûre vasıtasıyla bir önceki hadisin benzerini Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den rivâyet etmişlerdir. Ancak bu rivâyette (sabahın) ilk (ezanın)da iki defa " Namaz uykudan hayırlıdır" (cümlesi) bulunmaktadır.

Ebû Dâvûd buyurdu ki; (bir önceki) Müsedded hadisi daha tafsilatlıdır. (Hasen b. Ali, İbn Cureyc'den rivâyet ettiği) hadisinde (şöyle) der:

" Ebû Mahzûre, " Resûl-i Ekrem bana ikâmet lâfızlarını, Allahü ekber, Allahü ekber; eşhedü en lâilâhe illallah, eşhedü en tâitâhe illallah, eşhedü enne Muhammeden Resûlüllah, eşhedü enne Muhammeden Resûlüllah, Hayye ale’s-salah, hayye ale’s-Salah: Hayye ale’l-Felah hayye ale'l-felah; Allahü ekber, Allahü ekber; Lâilahe illallah (şeklinde) ikişer kere (tekrarlamayı) öğretti" dedi.

Ebû Dâvûd Abdurrezzak'ın şöyle dediğini ilâve etti:

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Abdullah b. Ebî Mahzûre'ye ikâmet ettiğin zaman (kâamet lâfızlarını) kad kaameti's-Salatü - kad kaameti’s - salah (şeklinde) ikişer kere söyle, duydun mu? dedi. (Râvf Sâib) der ki:

Ebû Mahzûre başının ön tarafını tıraş etmezdi ve ayırmazdı. Çünkü orayı Nebi (sallallahü aleyhi ve sellem) okşamıştı.

Nesâî, ezan 6.

502- İbn Muhayrîz'în Ebû Mahzûre'den naklettiğine göre:

" Nebiyy-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) Ebû Mahzûre'ye ezanı ondokuz kelime, ikâmeti de onyedi kelime (olarak) öğretmiştir. Ezan (şu kelimelerden meydana gelir): 1. Allah en büyüktür, 2. Allah en büyüktür, 3. Allah en büyüktür, 4. Allah en büyüktür.

1. Allah'dan başka İlâh olmadığına şahidlik ederim. 2. Allah'dan başka ilah olmadığına şâhidlîk ederim. 3. Muhammed'in, Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim. 4. Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

1. Allah'dan başka ilâh olmadığına şahidlik ederim, 2. Allah'dan başka ilah olmadığına şahidlik ederim, 3. Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahitlik ederim, 4. Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

1. Haydi namaza, 2. Haydi namaza,

1. Haydi kurtuluşa, 2. Haydi kurtuluşa,

1. Allah en büyüktür. 2. Allah en büyüktür.

1. Allah'dan başka ilâh yoktur.

İkâmet de (şöyledir):

1. Allah en büyüktür, 2. Allah en büyüktür, 3. Allah en büyüktür, 4. Allah en büyüktür.

1. Allah'dan başka ilâh olmadığına şahitlik ederim, 2. Allah'dan başka ilâh olmadığına şahidlik ederim.

1. Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim, 2. Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahitlik ederim.

1. Haydi namaza, 2. Haydi namaza

1. Haydi Kurtuluşa, 2. Haydi kurtuluşa,

1. Namaz başladı, 2. Namaz başladı.

1. Allah en büyüktür, 2. Allah en büyüktür,

1. Allah'dan başka ilâh yoktur.

Hemrâm'ın kitabındaki (rivâyet) de (bu) Ebû Mahzûre hadisindeki gibidir.

Nesâî, ezan 4; İbn Mâce, ezan 2.

503- İbn Muhayrîz'in rivâyet ettiğine göre Ebû Mahzûre (radıyallahü anh) şöyle demiştir:

" Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bizzat kendisi bana ezanı (kelime kelime) öğretti ve (şöyle) buyurdu:

" (Ya Ebâ Mahzûre!) Ezan okumak için şöyle de:

Allah en büyüktür. Allah en büyüktür.

Allah'tan başka ilâh olmadığına şahidlik ederim.

Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

Sonra (tekrar başa) dön ve sesini yükselt(erek okumana şöyle devam et):

Ben Allah'dan başka ilâh olmadığına şahidlik ederim.

Ben Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

Haydi namaza, haydi namaza.

Haydi kurtuluşa, haydi kurtuluşa

Allah en büyüktür, Allah en büyüktür.

Allah'dan başka ilah yoktur.

Tirmizî, salât 26; Nesâî, ezan 3, 5; İbn Mâce, ezan 2.

504- Abdülmelik b. Ebî Mahzûre (babası) Ebû Mahzûre'yi (şöyle) derken, işitmiştir:

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bana ezanı harf harf öğretti. (O şudur:)

" Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Allah en büyüktür.

Allah'tan başka ilâh olmadığına şahidlik ederim. Allah'tan başka ilah olmadığına şahidlik ederim.

Muhammed'in, Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

Allah'tan başka ilah olmadığına şahidlik ederim.

Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

Muhammed'in Allah’ın elçisi olduğuna şahidlik ederim.

Haydi namaza, haydi namaza, haydi kurtuluşa, haydi kurtuluşa."

(Ravi İbrahim b. İsmail) der (ki: Ebû Mahzûre) sabahleyin " Namaz uykudan hayırlıdır" derdi.

Sadece Ebû Dâvûd rivâyet etmiştir.

505....Ebû Mahzûre (radıyallahü anh)’den rivâyet edildiğine göre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) kendisine ezanı (şu lâfızları) söyleyerek öğretmiştir:

" Allah en büyüktür. Allah en büyüktür. Ben Allah'dan başka ilâh olmadığına şahidlik ederim. Ben Allah'dan başka ilah olmadığına şahidlik ederim."

Sonra (Nâfi b. Ömer) İbn Cüreyc'in Abdulaziz b. Abdulmelik'den rivâyet ettiği hadisin mânâsını ve o hâdisedeki ezanın benzerini zikretti.

Ebû Dâvûd buyurdu ki: Mâlik b. Dinar'ın hadisinde (şu rivâyet vardır): İbn Ebî Mahzûre'den, bana babasının Resûlüllah'dan aldığı ezanından bahset, diye bir istekte bulundum. (O da) sadece " Allah en büyüktür Allah en büyüktür" diye cevab verdi.

Cafer b. Süleyman'ın İbn Ebî Mahzûre’den, onun da amcası vasıtasıyla dedesinden naklettiği hadis de böyledir. (Yani Mâlik hadisindeki gibi tekbirin iki kere okunduğunu ifade eder). Ancak Cafer'in rivâyetinde (fazla olarak) " Sonra Allahü ekber, Allahü ekber" (diye) tekrarlayarak sesini yükselt(ti)" ifâdesi vardır.