BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

6- Fakire Mühlet Vermenin Fazileti Bâbı

4076- Bize Ahmed b. Abdillâh b. Yûnus rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Züheyr rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Mansûr, Ribl b. Hırâş’dan rivâyet etti. Onlara da Huzeyfe rivâyet etmiş.

Dedi ki: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdular:

«Melekler sizden öncekilerden bir adamın ruhunu karşıladılar da: "Hayır nâmına bir şey İşledin mi?" diye sordular. O zât:

— Yok (işlemedim) cevâbını verdi.

— Düşün! dediler. Adam:

— Ben insanlara veresiye mal verir; hizmetkârlarıma: Fakire mühlet vermelerini, zengine de müsamahakâr davranmalarını emrederdim; dedi.

«Allah (azze ve celle): "O kulumu affedin!"» buyurur.

4077- Bize Alî b. Hucr ile İshâk b. İbrahim rivâyet ettiler. Lâfız İbn Hucr'undur. (Dediler ki): Bize Cerir, Mugîre"den, o da Nuaym b. Ebî Hrâd'den, o da Bibi b. Hırâş'dan naklen rivâyet etti. Ribt şöyle demij:

Huzeyfe ile Ebû Mes'ûd bir araya geldiler de Huzeyfe şunları söyledi: Bir adam Rabbine kavuştu. Rabib ona: Ne yaptın? diye sordu. Adam:

— Hayır nâmına hiç bir şey yapmadım; ancak ben servet sahibi bir adamdım. Bu sebeple insanlardan alacak isterdim. Ama miimkin olanı alır; olmayana da müsamaha gösterirdim; cevabını verdi. (Teâlâ Hazretleri meleklerine):

«Kutumu affedin!» buyurdu.

Ebû Mes'ûd: «Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i böyle buyururken işittim, demiş.

4078- Bize Muhammed b. Müsennâ rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Şu'be, Abdülmelik b. Umeyr'den, o da Rib'î b. Hırâş'dan, o da Huzeyfe'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen rivâyet etti ki:

— Bir adam ölmüş de cennete girmiş. Kendisine: (Dünyada) ne yapıyordun? diye sormuşlar. Ya hatırlamış yahut hatırlatılmış da:

— Ben insanlarla alış-veriş yapardım. Fakire mühlet verir; para pul hususunda müsamaha gösterirdim; cevâbını vermiş. Bu sebeple de affolunmuş. .

Bunun üzerine (orada bulunan) Ebû Mes'ûd: «Bunu Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’den ben -de işittim.» demiş.

4079- Bize Ebû Saîd-i Eşecc rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Ebû Hâlid-i Ahmar, Sa'd b. Târık'dan, o da Rib'î b. Hırâş'dan, o da Huzeyfe'den naklen rivâyet etti. Huzeyfe şöyle dedi:

Allah (in huzurun)a kullarından Allah'ın kendisine mal verdiği bir kul getirilmiş de ona: Dünyada ne yaptın diye sormuş. Kullar Allah'dan hiç bir söz gizleyemezler ya! O kul:

— Yâ Rabbi! Bana malını verdin. Bu sebepten insanlarla alış veriş yapıyordum. Âdetim (alış verişte) müsamaha göstermek idi. Binâenaleyh zengine kolaylık gösterir; fakre de mühlet verirdim; demiş. Bunun üzerine Allah (azze ve celle):

«Ben buna senden daha layı ki m; kulumu affedin!» buyurmuş.

Bunun üzerine Ukbetü'bnü Âmir-i Cühenî ile Ebû Mes'ûd-i Ensârî: «Biz bunu Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in ağzından işittik.» demişler.

4080- Bize Yahya b. Yahya ile Ebû Bekr b. Ebt Şeybe, Ebû Küreyb ve İshâk b. İbrâhîm rivâyet ettiler. Lâfız Yahya'nındır. Yahya (Bize haber verdi) tâbirini kullandı. Ötekiler: Bize Ebû Muâviye, A'meş’den, o da Şakîk'den, o da Ebû Mes'ûd'dan naklen rivâyet etti, dediler. Ebû Mes'ûd şunu söylemiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdular ki:

«Sizden Önceki ümmetlerden bir zât (kabirde) hesaba çekildi; ama hayır namına hiç bir şeyi bulunmadı. Yalnız insanlarla düşüp kalkardı; zengindi. Hizmetkârlarına fakiri (borcundan) affetmelerini emreylerdi. Allah (azze ve celle): Bİz buna ondan daha lâyıkız; onu affedin! buyurdu.

4081- Bize Mansûr b. Ebî Müzâhim ile Muhammed b. Cafer b. Ziyâd rivâyet ettiler. Mansûr: Bize İbrahim b. Sa'd, Zühri'den rivâyet etti, dedi. İbn Ca'fer ise: Bize İbrahim —ki İbn Sa'd'dır— İbn Şi-hâb'dan, o. da Ubeydullah b. Abdillâh b. Utbe'den, o da Ebû Hüreyre'den naklen haber verdi, ki Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuşlar; dedi:

«Vaktiyle bir adam insanlara borç para verir; hizmetkârına: Bir fakîre varırsan onu affediver; umulur ki Allah da bizi affeder; derdi. Nihayet bu zât Allah'a kavuştu; Allah da onu affetti.»:

4082- Bana Harmele b. Yahya rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdullah b. Vehb haber verdi.

(Dedi ki): Bana Yûnus, İbn Şihâb'dan naklen haber verdi. Ona da Ubeydullah b. Abdillâh b. Utbe rivâyet etmiş. Ubeydullah da Ebû Hüreyre'yi: Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i bu hadisin mislini irâd buyururken işittim; derken dinlemiş.

4083- Bize Ebul-Heysem Hâlid b. Hidâş b. Aclân rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Hammâd b. Zeyd, Eyyûb'dan, o da Yahya b. Ebî Kesîr'den, o da Abdullah b. Ebî Katâde'den naklen rivâyet etti, ki Ebû Katâde bir borçlusunu aramış da borçlu ondan gizlenmiş. Sonra onu bulmuş. Borçlu: Ben fakirim, demiş. Ebû Katâde: Allah'a yemin eder misin? diye sormuş. Borçlu:

— Billahi, diye yemin etmiş. Ebû Katâde:

— Zîrâ ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i:

«Her kimi Allah'ın kıyâmet gününün dehşetinden kurtarması memnun ederse fakire nefes aldırsın; yahut alacağını ona bağışlasın!» buyururken işittim; demiş. işi; deş.

4084- Bu hadîsi bana Ebû't-Tâhir de rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize İbn Vehb haber verdi.

(Dedi ki): Bana Cerîr b. Hâzim, Eyyûb'dan naklen bu hadîsin benzerini haber verdi.

Hazret-i Huzeyfe rivâyetini Buhârî «Kitâbü’l-Buyû'», «Benî îsrâîl» ve «İstikraz» bahislerinde; İbn Mâce «Ahkâm»da; Ebû Hüreyre (radıyallahü anh) rivâyetini Buhârî «Büyü'» ve «Benî İsrâîl», bahislerinde; Nesâî «Buyû'»da muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir.

Fityân: Fetânın cem'idir. Fetâ: Hür veya köle hizmetçi demektir. Rivâyetlerdeki tecevvüz ve tecâvüz tâbirleri: Alacak isterken müsamaha göstermek; affetmek mânâlarmadır.

Bu hadîsler borçlu fakire mühlet vermenin ve borcunun ya tamamını vâhut bir kısmını bağışlamanın; borç isterken zengin, fakır kim olursa olsun herkese müsamaha göstermenin faziletine delildirler.

Ulemâ zenginliğin hududunu tâyinde ihtilâf etmişlerdir. Bazıları: Nafakası üzerine vacib olan kimselerin geçimini te'mîn eden zengin sayılır, demişlerdir. Sevrî, İbn Mübarek, İmâm Ahmed ve İshâk'a göre elli dirhem gümüşe veya o kıymette altına sahip olan zengin sayılır. İmâm Şafiî: «Bir kimse bâzan kazandığı bir dirhemle zengin, bâzan da bedenen zayıf ve aile efradı kalabalık olması sebebiyle bin dirhem kazansa fakır olur.» demiştir. Bir takımları zenginliği zekâttaki nisâb miktarına Mâlik olmakla, Bazıları da zekât almağa ehil olmamakla tahdîd etmişlerdir. Elbisesinden, meskeninden, hizmetçisinden, borcundan ve aile nafakasından İazla malı bulunan kimsedir; diyenler de olmuştur.

Hanefîler'e göre zenginlik üç mertebedir:

1) Zekât îcâbeden zenginlik;

2) Sâdaka-i fıtır ve kurban îcâbeden, zekât almayı haram kılan zenginlik; ve

3) Dilenmeyi haram kılan zenginlik. Bazıları bunu elli dirhem, kıymetinde malı olmakla tahdîd etmişlerse de ekseriyete göre günlük yiyeceğini ve avret yerini örtecek elbisesini te'mîn eden kimseye dilenmek haramdır. Kazanmaya kudreti olan fakirin hükmü de budur.

Aynî diyor ki: «Bütün bunlar dilemesi ve sadaka alması caiz olup olmayan kimse hakkındadır. Burada yani fakire mühlet verilmesi hususunda îtimad edilen cihet zenginliğin, fakirliğin Örfü âdete râci' olmasıdır. Emsaline nisbetle vakti hâli yerinde plan, zengin; böyle olmayan fakirdir.»