BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

21- Meniha Olarak Verilen Yer Bâbı

4039- Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti,

(Dedi ki): Bize Hammâd b. Zeyd, Amr'dan rivâyet etti ki, Mücâhid Tâvûs'a; Haydi seninle Râfi' b. Hadîc'in oğluna gidelim de babasının Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den ona naklettiği hadîsi kendisinden dinle! demiş. Tavus onu (bundan) menetmiş.

(Dedi ki): Vallahi ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in muhabereden nehî buyurduğunu bilsem onu yapmazdım. Lâkin bana bunu onlardan daha iyi bilen biri (yani İbn Abbâs) rivâyet etti ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Bir adamın yerini dîn kardeşine menîha olarak vermesi, onun karşılığında malûm bir ücret almasından daha hayırlıdır.» buyurmuşlar.

4040- Bize İbn Ebî Ömer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Süfyân, Amr'dan; İbn Tâvûs da Tâvûs'dan naklen rivâyet etti ki. Tâvûs muhabere yapıyormuş.. Amr

Dedi ki: Ona: Yâ Ebâ Abdirrahmân! Şu muhabereyi bıraksan iyi edersin; çünkü ashâb Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in muhabereden nehî buyurduğunu söylüyorlar; dedim. Bunun üzerine Tâvûs:

— Ey Amr! Bana bunu onların en iyi bileni (yani İbn Abbâs) haber verdi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) muhabereyi yasak etmemiş; ancak:

«Birinizin (yerini) dîn kardeşine menîha olarak vermesi, onun karşılığında malûm bir ücret almasından daha hayırlıdır.» buyurmuşlar, dedi.

4041- Bize İbn Ebî Ömer rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Sekafi. Eyyûb'dan naklen rivâyet etti. H.

Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ile İshâk b. İbrahim de rivâyet ettiler. Bunların hepsi Vekî'rîan, o da Süfyân'dan naklen rivâyet etmiş. H.

Bize Muhammed b. Rumh dahî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Leys, Ibnî Cüreyc'den naklen haber verdi. H.

Bana Alî b. Hucr da rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Fadl b. Mûsâ, Şerîk'den, o da şu'be'den rivâyet etti.

Bu râvilerin hepsi Amr b. Dinar'dan, o da Tâvûs'dan, o da İbn Abbâs'dan, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen yukarıki-lerin hadîsi gibi rivâyette bulunmuşlardır.

4042- Bana Abd b. Humeyd ile Muhammed b. Râfi' rivâyet ettiler. Abd (Bize haber verdi) tâbirini kullandı. İbn Râfi' İse: Bize Abdürrezzâk rivâyet etti, dedi. Abdürrezzâk: Bize Ma'mer, İbn Tâvûs'dan, o da babasından, o da İbn Ab bas "dan naklen haber verdi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):

«Bîrinizin yerini dîn kardeşine menîha olarak vermesi, o yere karşılık şunu ve şunu (malûm bir şeye işaret ederek) almasından kendisi için daha hayırlıdır.» buyurmuşlar.

Râvi

Dedi ki: «İbn Abbâs: O hakidir; o Ensarın diliyle münâkaledir.» dedi.

4043- Bize Abdullah b. Abdirrahman Ed-Dârimî rivâyet etti.

(Dedi ki): Bize Abdullah b. Ca'fer er-Rakkî haber verdi.

(Dedi ki): Bize Ubeydullah b. Amr, Zeyd b. Ebî Üneyse'den, o da Abdülmelik b. Zeyd'den, o da Tâvûs'dan, o da İbn Abbâs'dan, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen rivâyet etti ki:

«Bİr kimsenin arazîsi olursa, şüphesiz onu dîn kardeşine menîha olarak vermesi daha hayırlıdır.» buyurmuşlar.

Bu hadîsi Buhârî ile Nesâî «Müzârea» bahsinde; Ebû Dâvûd «Buyû'»da; Tirmizî ile İbn Mâce «Ahkâm »da muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir.

Menîha: Bir müddet sütünden ve yününden istifade ederek sonra tekrar sahibine iade şartiyle bir kimseye verilen koyun veya devedir. Kazzâz'in nakline göre menîha yalnız koyunla deveden olur. Ebû Ubeyd Araplar arasında menîhanm iki suretle yapıldığını söyler. Birinci surete göre menîha: Bir malı birine bağışlamaktır. İkinci surete göre ise bir deve veya koyunu bir müddet istifade için birine verip sonra tekrar geri almaktır. Bu kelimenin asıl mânâsı bağıştır. Burada da yeri başkasına muvakkaten bağışlamak; ücretsiz vermek mânâsına kullanılmıştır.

Hadîs-i şerifte muhabere kelimesi müzârea mânâsında kullanılmıştır. Nitekim Tirmizî'nin rivâyetinde muhabere yerine müzârea denilmiştir. Zâten bunların Hanefîler'ce aynı mânâya geldiklerini yukarıda görmüştük.

İlk rivâyette Tâvûs'un (onlar) diye işaret ettiği ashâbtan mu-râd: Râfi' b. Hadîc, amcaları ve Sabit b. Dahhâk, Câbir b. Abdillâh ile onlardan rivâyet edenlerdir.

Görülüyor ki, ashâb-ı kirâmdan Bazıları Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in muhabereyi yasak ettiğini rivâyet etmişler; buna mukabil İbn Abbâs (radıyallahü anh) yasak etmediğini söylemiştir. Zahiren bu iki rivâyet birbirine zıd ise de hakikatte aralarında zıddiyet yoktur. Çünkü yasak edilen muhabere fâsid şartlarla yapılandır. Fâsid şartlarla yapılmayan muhabere yasak değildir. İbn Abbâs (radıyallahü anh) am anlatmak istediği de budur. Bâzılarına göre «muhabereyi yasak etti» rivâyetiyle kerâhet-i tenzîhiyye, «yasak etmedi» rivâyetiyle de bu işin haram olmadığı kastedilmiştir.

Hasılı bu rivâyetlerdeki nehî, muhabere haram olduğu için değil, müslümanlar araşma fitne fesad girmesini önlemek içindir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) tarlaların ücretsiz olarak emaneten verilmesini bunun için emir buyurmuştur. Zira ashâb arasında tarla ücreti yüzünden anlaşmazlıklar çıkardı. Hattâ kavga edip döğüşenler olmuştu. Tahâvî'nin Hazret-i Zeyd b. Sabit'ten rivâyet ettiği bir hadîste şöyle deniliyor:

«Zeyd Dedi ki; Allah Râfi' b. Hadîc'i affetsin! Vallahi ben hadîsi onlardan dahi iyi biliyordum. Mesele şundan ibaretti: Ensârdan iki zât Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’e geldiler. Bunlar döğüşmüşlerdi.

Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) de:

«Madem ki hâliniz budur; öyleyse ekinlikleri kiraya vermeyin.» buyurdular. Râfi' (yalnız) «Ekinlikleri kiraya vermeyin» dediğini işitmiş.

Bu hadîs hakkında Tahâvî şunları söylemiştir: «işte Zeyd b. Sabit!.. Haber veriyor ki, Râfi'in işittiği (ekinlikleri kiraya vermeyin) hadîsindeki nehî bu işn haram olduğunu beyân için değil, ashabın aralarına şer girmesinden çekindiği içinmiş.» Zeyd b. Safait (radıyallahü anh) hadîsini Ebû Dâvûd, Nesâî ve İbn Mâce de tahrîc etmişlerdir.