BAB 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114

NO. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286

TR AR

43- ez-Zuhruf Sûresi

Rahman ve Rahîm olan Allah'ın ismiyle

Mucâhid şöyle dedi: "Biz atalarımızı bir ümmet üzerinde bulduk... " (Âyet: 22); buradaki "Alâ ümmetin", "Alâ imâmin" (yani "Bir imâm, bir önder") üzerinde bulduk ma'nâsınadır.

"Onun yâ Rabb demesi hakkı için muhakkak ki onlar îmâna gelmezler güruhudur" (Âyet: 88); buradaki "Kîlihi yâ Rabb" -bir okuyuşta nasb ile "Kîlehu yâ Rabbi"- sözünün tefsiri şudur: "Yâhud biz onların içlerinde gizlediklerini ve aralarındaki fısıltılarını işitmiyoruz mu (ve sözlerini işitmiyoruz mu) sanıyorlar? " (Âyet: 80)

Ve İbn Abbâs şöyle dedi: "Eğer bütün insanlar (küfre imrenecek) bir tek ümmet hâline gelemeyecek olsalardı, o Rahman'a (Allah'a) küfreden kimselerin tavanlarını, üstünden çıkacakları merdivenleri, odalarının kapılarını, üzerine yaslanacakları tahtları hep gümüşten yapardık,.. " (Âyet: 33-34). Bunun ma'nâsı: "Eğer insanların hepsini kâfirler yapması olmasaydı, ben muhakkak kâfirlerin evlerine gümüşten tavanlar, gümüşten merdivenler, gümüşten tahtlar yapardım" demektir.

"Yoksa biz bunlara güç yetiremezdik..." (Âyet: 13); buradaki "Mukriniyne", "Mutikıyne" (yani "Biz bunlara hâkim olmaya takat getiremezdik") ma'nâsınadır.

"Nihayet onlar bizi gadablandırınca kendilerinden intikaam aldık. Derhâl onları toptan suda boğduk" (Âyet: 55); buradaki "Âsafûnâ", "Ashatûnâ" (yani "Bizi öfkelendirdiler") manasınadır.

"Kim o Rahmân'ın zikrinden göz yumarsa biz ona şeytânı musallat ederiz, artık bu onun ayrılmaz bir arkadaşıdır" (Âyet: 36); buradaki "Ya'şu", "Ya'mâ" (yani "Kör olursa") manasınadır.

Mucâhid şöyle dedi: "Siz haddi aşan bir kavimsiniz diye artık o Kur'ânı sizden vazgeçip bırakı mı verelim?" (Âyet: 5), yani "Sizler Kur'ân'ı tekzîb edeceksiniz de sonra bu tekzîbe karşılık cezaya uğratılmayacak mısınız?"

"Onun için biz kuvvetçe bunlardan daha çetinlerini helak ettik. O evvelkilerin misâli geçmiştir" (Âyet: 8); buradaki "ve meda meselu’l-evvelîn", "Mada sünnetu'l-evvelîn" (yani "Evvelkilere uygulanan kaanûn") geçmiştir, ma'nâsınadır.

"Biz ona hâkim olmaya muktedir değildik..." (Âyet: 13); buradaki "Ona" sözüyle develeri, atları, katırları, eşekleri (yani bütün binek hayvanlarını) kasdediyor.

"Süs içinde yetiştirilmekte olup da kendisi mücâdelede (hüccetini) açıklayamayan kişiyi mi (Allah'a nisbet ediyorlar)?" (Âyet: 18), yani "Sizler zînet içinde yetiştirilen cariyeleri, kızları o Rahmân'ın çocukları mı yaptınız? Sizler nasıl hükmediyorsunuz?"

"Onlar o Rahmân'ın bizzat kulları olan melekleri de dişiler yaptılar! Onların yaratılışlarında hazır mı idiler? Onların (bu yalan) şâhidlikleri yazılacak, onlar sorguya çekileceklerdir. Eğer o Rahman dileseydi tapmazdık, dediler. Onların buna dâir hiçbir bilgileri yoktur. Onlar yalandan başka birşey söylemiyorlar" (Âyet: 19-20);

"Rahman dileseydi biz onlara tapmazdık" sözleriyle putları kasdediyorlar. Yüce Allah da "Onların buna dâir hiçbir bilgileri yoktur" buyuruyor. Yani "Müşriklerin söylemekte oldukları bu sözler hakkında hiçbir bilgileri yoktur, onlar sırf zannetmekte, yalan söylemektedirler. Putlar -yahut müşrikler- bilmezler".

"İbrâhîm bunu (Tevhîd kelimesini) dönsünler diye zürriyeti içinde bakî bir kelime yaptı" (Âyet: 28); buradaki "Akıbihi" "Veledihi" (yani "Çocukları içinde") ma'nâsınadır.

"Mukterinîne" (Âyet: 53) "Beraberce yürüyenler" ma'nâsınadır.

"Bu veçhile onları sonrakiler için bir geçmiş ve misâl yaptık" (Âyet: 56): Fir'avn kavmi, Muhammed Ümmeti'nin kâfirleri için bir geçmiş ve ibret verici bir meseldir.

"Yasıddûne" (Âyet: 57) "Yadıccûne (= Gürültü ediyorlar)" ma'nâsınadır.

"Yoksa onlar işi sağlam mı tutmuşlar! İşte biz de hakîkaten sağlam tutanlarız" (Âyet: 79); buradaki "Mubrımûne", "Mucmıûne ( = Sağlam yapanlar)" ma'nâsınadır.

"O Rahman'ın bir çocuğu olsaydı, ben O'na tapanların ilki olurdum, de!" (Âyet: 81); burada "Tapanların ilki", "İnananların ilki" ma'nâsınadır.

"Bir zaman da İbrâhîm babasına ve kavmine: Ben sizin tapmakta olduklarınızdan kesin olarak uzağım, demişti" (Âyet: 26).

Arablar "Nahnu minke'l-berâu ve'l-halâu ( = Biz senden uzak ve boşuz)" derler; bu müzekker. Ve müennesten bir, iki ve cemî’ için kullanılan bir lafızdır. Bunların her biri hususunda bir lafızla "Berâun" denilir. Çünkü bu lafız masdardır. Eğer "Beriun" demiş olaydı, ikide "Biriyâni", cemî’ de "Beriyûne" denilecekti. Abdullah ibn Mes'ûd (bu lafzı "yâ" harfiyle) "İnnenî beriyun" şeklinde okumuştur.

"ez-Zuhruf" (Âyet: 35), "ez-Zeheb" (yani "Altın") ma'nâsınadır.

“Eğer biz dileseydik, size bedel yeryüzünde ardınızda kalacak melekler yaratırdık" (Âyet: 60), yani "Onların bâzısı bâzısına halef olurlardı".

1. Bâb

Yüce Allah'ın Şu Kavli:

“Cehennemlikler: ‘Yâ Mâlik, Rabb’in bizi öldürsün!’ diye çağrıştılar. O da: 'Siz muhakkak kalıcılarsınız’ dedi" (Âyet: 77).

4868 Ya'lâ ibnuUmeyye (radıyallahü anh): Ben Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den minber üzerinde "Yâ Mâlik, Rabb’in işimizi bitirsin artık! Diye bağrışırlar... " âyetini okurken işittim, demiştir

Ve Katâde: "Biz onları sonra gelecekler için bir mesel yaptık” (Âyet:56), "Bir va'z ve öğüt yaptık" ma'nâsınadır, dedi.

Katâde'den başkası şöyle dedi: "Mukriniyn" (Âyet: 13), "Dâbı-tiyn ( Zabtediciler, hâkim olucular)" ma'nâsınadır. "Fulân kişi fu-lânın mukrımdır" denilir ki, zabtedicisidir demektir.

"Onlar altın tepsiler ve testilerle tavaf edileceklerdir. Canlarının isteyeceği, gözlerinin hoşlanacağı ne varsa hepsi oradadır ve siz içinde ebedî kalacak olanlarsınız" (Âyet:77); buradaki "el-Ekvâb", "Emzikleri olmayan ibrîkler"dir.

"Eğer o Rahmânhn bir çocuğu olsaydı, ben O'na tapanların ilki olurdum, de!" (Âyet:8); bu "O'nun çocuğu olmadı" demektir (Bu tefsire göre baştaki “in” şartıyye değil, nâfiye kabul edilmiş oluyor).

"Fe-ene evvelul-âbidîn", "Fe-ene evvelu'l-ânifîn" (yani "O takdirde ben öfkelenenlerin ilki, kabul etmeyenlerin, çekinenlerin ilki olurdum") ma'nâsınadır. Bunlar iki lügattir: "Raculun âbidun" ve "Abi-dun."

Abdullahibn Mes'ûd -"VekîlihiyâRabb!"yerine- "Vekaale'r-rasûlu yâ Rabb!" şeklinde okudu (Bu, şâz bir kıraattir). "Evvelul- âbidîn", "Abide, Ya'bedu" fiilinden olup "Câhidîn" (yani "îlk inkâr edenlerden olurdum") ma'nâsınadır, deniliyor.

Ve Katâde şöyle dedi: "Şübhesiz O (Kur'ân) yanımızdaki ana kitâbdadır; çok yüce, çok hikmetlidir" (Âyet:4); buradaki “Fı ümmi’l-kitâb", "Cumleti'l-kitâb", "Ash'l-kitâb" ma'nâsınadır.

“-Siz haddi aşan bir kavimsinizdir diye artık o Kur'ân'ı sizden vazgeçip bırakı mı verelim?" (Âyet:5); buradaki "Musrifîn", "Muşrikîn" ma'nâsınadır. Allah'a yemîn ederim ki, eğer bu Kur'ân, bu ümmetin evvellerinin onu reddettikleri için yeryüzünden kaldırılmış olaydı, onlar muhakkak helak olurlardı, (lâkin Allah kullarına rahmetiyle döndü, yirmi sene onlara tekrar tekrar vahiy indirip, Kur'ân 'a çağırdı).

"Onun için kuvvetçe bunlardan daha çetinlerini helâk ettik. O evvelki ümmetlerin misâli geçmiştir" (Âyet:8); buradaki "Meselu'l-evvelîn", "Ukûbetu'l-evvelîn" (yani "Evvelki ümmetlere uygulanan ceza") ma'nâsınadır.

' 'Kullarından kimi O 'na bir cüz' isnâd ettiler. Hakikat insan açıkça küfürbâzdır" (Âyet: 15); buradaki "Cüz'en", "Idlen (Denk, pay)" ma'nâsınadir.