Tenbîh: İbni Âbidîn “rahime-hullahü teâlâ” (Menhel-ül-vâridîn)de
diyor ki: Her erkek, evleneceği zemân, kadınların hayz ve nifâs hâllerini
öğrenmeli, zevcesine öğretmelidir. Her müslimân kadının hayz ve nifâs
bilgilerini öğrenmesi farzdır.
Osmânlı devletinin
yetişdirmiş olduğu büyük islâm âlimlerinden Akşehrli Mustafâ Fehîm bin Osmân
“rahmetullahi aleyh” (Mürşid-ün-nisâ) kitâbında
diyor ki:
(Hayz), sekiz yaşını doldurmuş sıhhatli bir kızın veyâ âdet
zemânı son gününden onbeş gün geçmiş olan kadının önünden çıkan kana denir.
Beyâzdan başka her renge ve bulanık olana hayz kanı denir. Bir kız, hayz
görmeğe başlayınca (bâliga) olur. Ya’nî
kadın olur. Kan görüldüğü andan, kesildiği güne kadar olan günlerin sayısına (Âdet zemânı) denir. Âdet zemânı en çok on
gündür. En az üç gündür. Şâfi’î ve Hanbelî mezheblerinde, en çoğu onbeş, en azı
bir gündür.
Hayz kanının durmadan hep
akması lâzım değildir. İlk görülen kan kesilip, birkaç gün sonra tekrâr
görülürse, aradaki üç günden az olan temizlik, sözbirliği ile hep akdı kabûl
edilir. Üç gün ve dahâ çok süren temizlik, imâm-ı Muhammede göre, hayzın onuncu
gününden önce biterse, yine kan akdı kabûl edilir. Kan akdı kabûl edilen bu
temizlik günlerine (Fâsid temizlik) denir.
Bir gün, tam yirmidört sâat demekdir. (Kürsüf) denilen
bez veyâ pamuk üzerinde, aylarca hergün kan lekesi gören kız her ay on gün
hayzlı, sonra yirmi gün istihâzalı kabûl edilir. Eskiden âdeti olan böyle bir
kadın ise, âdetine göre hareket eder. Bir kız, üç gün kan görüp, bir gün
görmese, sonra bir gün görse, iki gün görmese birgün dahâ görüp bir gün görmese
yine bir gün görse, bu on günün hepsi hayz olur. Her ay, bir gün kan görse, bir
gün görmese, böyle on gün birer gün görüp görmese, gördüğü günlerde nemâzı ve
orucu terk eder. Ertesi günlerde gusl abdesti alıp nemâzlarını kılar. (Mesâil-i şerhı vikâye.) Üç günden, ya’nî
yetmişiki sâatden, beş dakîka bile az olan ve yeni başlıyan için on günden çok
süren ve yeni olmıyanlarda âdetden çok olup, on günü de aşan ve hâmile ve âyise
[ihtiyâr] kadınlardan ve dokuz yaşından küçük kızlardan gelen kanlar, hayz
olmaz. Buna (İstihâza) denir. Kadın
ellibeş yaşlarında (Âyise) olur. Âdeti
beş gün olan, güneşin yarısı doğunca kan görüp, onbirinci sabâhı, güneşin üçde
ikisi doğarken kan kesilse, ya’nî on günü birkaç dakîka aşmış olsa, âdet zemânı
olan beş günden sonra gelenler, istihâza olur. Çünki, güneşin doğma zemânının
altıda biri kadar, on günü ve on ge-
ceyi aşmışdır. On gün temâm olunca gusl edip,
âdetden sonraki günlerde kılmadığı nemâzları kazâ eder.
İstihâza günlerinde
bulunan bir kadın, idrârını tutamıyan veyâ sık sık burnu kanayan kimse gibi,
özr sâhibi olur. Nemâz kılması ve oruc tutması lâzım olur ve kan gelirken dahî
vaty câiz olur.
İmâm-ı Muhammede
“rahime-hullahü teâlâ” göre, bir kız, ömründe ilk olarak, bir gün kan görse,
sonra sekiz gün görmese ve onuncu gün yine görse, on günün hepsi hayz olur.
Fekat, birgün görse, dokuz gün görmese, onbirinci günü yine görse, hiçbiri hayz
olmaz. Kan görülen iki gün istihâza olur. Çünki, onuncu günden sonra görülen
kandan önceki temizlik günlerinin hayz sayılmıyacağı yukarıda bildirilmişdi.
Onuncu ve onbirinci günleri kan görürse, aradaki temizlikler de hayz sayılarak,
on günü hayz, onbirinci günü istihâza olur.
İstihâza kanı, hastalık
alâmetidir. Uzun zemân akması, tehlükeli olur. Tabîbe mürâce’at etmek lâzım
olur. Kardeş kanı (sang-dragon) denilen kırmızı sakızı veyâ damla sakızı toz
edip, sabâh-akşam birer gramı su ile yutulursa, kanı keser. Günde beş gram
alınabilir.
Bir kadının hayzı, çok
def’a her ay aynı gün sayısında olur. Burada bir ay, bir hayz başından, ikinci
hayz başına kadar geçen zemândır. Her kadının kendi gün sayısını ve sâatini (Âdetini) ezberlemesi lâzımdır. Âdet çok sene
değişmez. Değişirse, yeni âdetini ezberlemelidir.
(Bahr) ve (Dürr-ül-müntekâ)da
diyor ki, (Kan âdet zemânını aşıp, on günden önce kesilince, kesildikden sonra,
onbeş gün ve gece içinde hiç gelmezse, aşırı geldiği günlerin hayz olacağı,
sözbirliği ile bildirildi. Âdet günü değişmiş olur. Onbeş gün ve gece içinde
bir kerre kan gelirse, âdetini aşmış olanlar hayz olmaz, istihâza olur.
İstihâza oldukları anlaşılınca, o günlerde kılmadığı nemâzları kazâ eder.)
Kesildiği nemâz vaktinin sonu yaklaşıncaya kadar beklemesi müstehab olur. Sonra
gusl edip, o vaktin nemâzını kılar. Sonra vaty câiz olur. Beklerken, guslü ve
nemâzı kaçırırsa, nemâz vakti çıkınca, guslsüz vaty câiz olur.
(Menhel)de diyor ki: Üç günden önce kesilince nemâz
vaktinin sonu yaklaşıncaya kadar bekler. Sonra, gusl etmeden yalnız abdest
alıp, o nemâzı kılar ve önce kılmadıklarını kazâ eder. O nemâzı kıldıkdan sonra
kan yine gelirse, nemâz kılmaz. Yine kesilirse, vakt sonuna doğru yalnız abdest
alıp, o nemâzı kılar ve kılmadıkları varsa kazâ eder. Üç gün temâm oluncıya
kadar böyle yapar. Fekat gusl etse bile vaty halâl olmaz.
Kan gelmesi üç günü geçdi
ise, âdetden önce kesilince, âdet zemânı geçinceye kadar, gusl etse bile, vaty
halâl olmaz. Fekat nemâz vakti sonuna kadar kan lekesi görmezse, gusl edip o
nemâzı kılar. Kılmadıklarını kazâ etmez. Oruc tutar. Kan lekesi görmediği gün,
yeni âdetinin sonu olur. Fekat, kan yine başlarsa, nemâzı bırakır. Tutmuş
olduğu orucu Ramezândan sonra kazâ eder. Kan durursa, yine nemâz vaktinin
sonuna yakın gusl edip, nemâzını kılar. Oruc tutar. On güne kadar böyle devâm
eder. On günden sonra, kan görse de kılar ve guslden önce vaty halâl olur. Fekat
vatydan önce gusl abdesti almak müstehab olur. Fecr doğmadan önce kan kesilse
fecrin doğmasına, yalnız gusl abdesti alıp elbisesini giyecek kadar zemân olur
da, Allahü ekber diyecek kadar fazla zemân kalmazsa, o günün orucunu tutar.
Fekat, yatsıyı kazâ etmesi lâzım olmaz. Tekbîri söyliyecek kadar da zemân
olursa, yatsıyı kazâ etmesi de lâzım olur. İftârdan önce hayz başlarsa, orucu
bozulur. Ramezândan sonra kazâ eder. Nemâz içinde hayz başlarsa, nemâzı
bozulur. Temizlenince farz nemâzı kazâ etmez. Nâfileyi kazâ eder. Fecr
doğdukdan sonra, uyanınca kürsüfünde kan lekesi gören, o anda hayzlı olur.
Uyanınca, kürsüfünü temiz gören, yatarken hayzdan kurtulmuşdur. İkisine de
yatsıyı kılmak farzdır. (Feth). [İdrâr kaçıran da böyledir.] Çünki, nemâzın
farz olması, vaktinin son dakîkasında temiz olmağa bağlıdır. Vakt nemâzını
kılmadan önce hayz gören, bu nemâzı kazâ etmez.
İki hayz arasında en az
onbeş gün temizlik bulunması lâzımdır. Onbeş veyâ dahâ çok gün ve gecede hiç
kan gelmezse, önceki ve sonraki kanların başka iki hayz olacakları söz birliği
ile bildirildi. Kan on günden önce kesilip, âdet zemânının değişip değişmediği
anlaşıldıkdan sonra, bu âdet zemânından sonra onbeş gün geçmeden görülen
kanlar, (İstihâza) olurlar, hayz
olmazlar. Onbeş gün sayılırken, arada bulunan istihâzalı günler de temiz
sayılırlar. Bu istihâzalı günlere, (Hükmî temizlik)
günleri denir. Görülüyor ki, on günlük hayz müddeti içinde, kan
görülen günler arasında bulunan temizlik günleri hayz kabûl edilmekde, on
günden sonraki istihâzalı günler ise, temiz kabûl edilmekdedir. Âdet zemânı
belli oldukdan sonra başlıyan onbeş gün içinde, hiç kan görülmezse veyâ kan
görülmeyen bir veyâ birkaç gün varsa, bu onbeş günden sonra devâm eden veyâ
başlıyan kan, yeni hayzın başlangıcı olur.
Onbeş gün içinde hiç
temiz gün olmadan, kan her gün görülürse, âdetine göre hesâb olunur. Ya’nî, bir
evvelki ay içindeki temizlik günü kadar temizlik ve âdeti kadar hayz kabûl
edilir. Kan
devâm etdiği müddetçe, böylece senelerce, hesâb ile
hareket edilir. Bu arada bir def’a kan kesilirse, tekrâr görüldüğü gün, yeni
hayzın başlangıcı olur. Bir kız beş gün kan görse, sonra kırk gün hiç görmese,
sonra her gün devâmlı görse, bu son gördüğü, yeni hayzın başlangıcı olur. Âdet
zemânı beş gün, temizliği kırk gün olan kadın olur. Yeni hayzı devâmlı olduğu
için, bunun ilk beş günü hayz olur. Bundan sonra kırk gün temiz, ya’nî
istihâzalı kabûl edilir. Âdet zemânını unutan kadına, (Muhayyire) denir.
(Nifâs), lohusa demekdir. Nifâs zemânının azı yokdur. Kan
kesildiği zemân, gusl edip nemâza başlar. Fekat, âdeti kadar gün geçmeden cimâ’
edemez. En çok zemânı kırk gündür. Kırk gün temâm olunca kan kesilmese de, gusl
edip, nemâza başlar. Kırk günden sonra gelen kan, istihâza olur. Birinci
çocuğunda, yirmibeş günde temizlenen kadının âdeti, yirmibeş gün olur. Bu
kadının ikinci çocuğunda kan, kırkbeş gün gelse, nifâsı yirmibeş gün sayılıp,
yirmi günü istihâza olur. Yirmi günlük nemâzlarını kazâ eder. O hâlde nifâs
gününü de ezberlemek lâzımdır. İkinci çocukda kan, kırk günden önce, meselâ
otuz beş günde kesilirse, bunun hepsi nifâs olur ve âdeti yirmibeş günden,
otuzbeş güne değişmiş olur.
Ramezânda, sahûrdan
[ya’nî fecrden] sonra, hayzdan veyâ nifâsdan kesilen, o gün yimez içmez. Fekat,
o günü kazâ eder. Hayz ve nifâs sahûrdan sonra başlarsa, ikindiden sonra da
olsa, o gün yiyip içer.
Hayz günlerinde nemâz,
oruc, câmi’ içine girmek, Kur’ân-ı kerîm okumak ve tutmak, tavâf, cimâ’, dört
mezhebde de harâm olur. Orucları kazâ eder. Nemâzları kazâ etmez. Nemâzları afv
olur. Her nemâz vaktinde abdest alıp, seccâdesi üzerinde, o nemâzı kılacak kadar
zemân oturup tesbîh okursa, en iyi kılmış olduğu bir nemâzın sevâbını kazanır.
(Cevhere) kitâbında buyuruyor ki, (Kadının, hayz başladığını
kocasına bildirmesi lâzımdır. Kocası sorunca bildirmezse, büyük günâh olur.
Temiz iken, hayz başladı demesi de büyük günâhdır. Peygamberimiz
“sallallahü aleyhi ve sellem”, (Hayzın başladığını
ve bitdiğini kocasından saklıyan kadın mel’ûndur) buyurdu. Hayz
hâlinde de, temiz iken de kadına dübüründen yaklaşmak harâmdır. büyük günâhdır.
Buna (Livâta) denir.) Zevcesine böyle yapan
mel’ûndur. Puştluk, ya’nî oğlan ile livâta yapmak dahâ büyük günâhdır. Livâta
yapanda, çok tehlükeli olan it uru ve Aids hastalığı hâsıl olmakdadır. Enbiyâ
sûresinde, livâtaya, (Habîs işdir) buyuruyor.
Kâdî-zâdenin, (Birgivî) şerhinde, Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Lût kavmi gibi livâta yapanları, suç –
üstü yakalarsanız, ikisini de öldürünüz!)
buyurdu. Ba’zı âlimler, yapanı da,
yapılanı da ateşde yakmalıdır, dedi.
182 - Akşam, sabâh
Âmentüyü okuyarak îmânını yeniden tâzele! Âmentü, îmânın altı şartını
bildirmekdedir. Âmentünün ma’nâsını da ezberle ve çoluk çocuğuna da ezberlet!
Çünki, ne zemân öleceğiniz belli değildir. Dâimâ kelime-i tevhîd oku ve
inanılması lâzım gelen altı şeyi iyi öğren ve tasdîk ve ikrâr eyle ve onlara da
öğret! Bunları bilmiyenlerin îmânı gider.
Peygamberimiz “aleyhisselâm” buyurdu ki: (Bir kimse, bir müslimânı islâmiyyete muhâlif işden doğru
yola teşvîk ederek ikâz eylerse, kıyâmet gününde Hak teâlâ hazretleri, o
kimseyi Peygamberlerle berâber haşreder.)
Tenbîh: Bir müslimânı islâmiyyete muhâlif işden vazgeçirmeğe, (Nehy-i anil münker) denir.
Bir müslimâna Allahü
teâlânın emrini öğretmeğe ve yapdırmağa, (Emr-i bil
ma’rûf) denir. Emr-i ma’rûf ve nehy-i münker çok sevâbdır.
(Vicdanlara tecâvüz etmemeli, Evliyâlar kimseye karışmazdı) diyenler var.
İmâm-ı Rabbânînin mahdûm-i mükerremi olan kayyûm-i Rabbânî, Halîfe-i ilâhî
allâme-i nâ mütenâhî Muhammed Ma’sûm “kaddesallahü sirrehül’azîz” 1079 [m.
1667] senesinde vefât etmişdir. Bu büyük âlim, üç cild (Mektûbât)ının birinci cildi yirmidokuzuncu
mektûbunda böyle söyliyenlere çok güzel cevâb vermekdedir. Bu mektûbun
tercemesi, (Se’âdet-i Ebediyye) ilmihâl
kitâbında mevcûddur.
183 - Ey Oğul! Hasta
ziyâretinden yüzyetmişüçüncü maddede bahs etmişdik. Yalnız şunu da hâtırlatmak
lâzımdır ki, bir hastanın üç hâli vardır:
1- Bir melek gelerek
ağzının tadını alır.
2- Bir melek de kuvvetini
alır.
3- Bir melek de gelip
günâhlarını alır.
Hasta iyi olunca, ağzının
tadını alan melek, yavaş yavaş geriye verir. Kuvvetini alan melek de, geriye
verir. Günâhlarını alan meleğe gelince, bu, Allahü teâlâya sorar. Bu günâhı ne
yapayım? Allahü teâlâ, hadîs-i kudsîde buyurur
ki: (Benim rahmetim
gazabıma sebkat etmişdir. Binâenaleyh, hasta kulumun günâhını afv eyledim!) Hastalık, derd, keder, günâhları götürmez. Bu
acılara sabr etmek, günâhları götürür.
Sana iyilik yapana iyilik
yap, fenâlık yapanı, zulm edeni afv eyle, onlara nasîhat et! Sapık inançlı,
fenâ huylu kimselerden kaç! Onunla arkadaşlık yapma!
184 - Ey Oğul! Sultân-ı Enbiyâ “sallallahü aleyhi ve sellem”,
Ebû Hüreyreye buyurdu ki:
(Hastanın hâlini sormak için iki kilo-metre git,
küs olan kimseleri barışdırmak için dört kilometre yürü, altı kilometre de, bir
din kardeşini ziyâret etmek için git, bu kadar da, ilm adamından bir mes’ele
öğrenmek için git!) [Bir mil iki kilometredir.]
185 - Her insana elinden
geldiği kadar iyilik et! Müslimânların ilm öğrenmelerine ve ibâdetlerine yardım
et! En büyük yardım, onlara Ehl-i sünnet i’tikâdını, halâlları, harâmları,
farzları öğretmek ve hâtırlatmakdır. Bunları Allah rızâsı için yap! Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Allahü teâlâya Cebrâîl aleyhisselâm gibi ibâdet etseniz,
mü’minleri, Allah için sevmedikçe ve kâfirleri ve mürtedleri, Allah için kötü
bilmedikçe, hiç bir ibâdetiniz, hayrat ve hasenâtınız kabûl olmaz!) Allahü
teâlânın en çok sevdiği ibâdet, hubb-i fillah ve buğd-ı fillahdır. Ya’nî,
müslimânları sevip, onlara yardım ve hayr düâ etmek ve dîn-i islâmı
beğenmeyenleri, islâmiyyete ve müslimânlara düşmanlık edenleri sevmemek ve
îmâna, hidâyete kavuşmaları için düâ etmekdir.
Peygamberimiz “aleyhisselâm” buyurdu ki: (Yâ Ebâ Hüreyre! Benim ile Arş gölgesinde gölgelenmek
istersen, her gün yüz kerre salevât-ı şerîfe getir! Mahşerde benim havzımdan
içmek istersen, mü’min kardeşinle üç günden fazla dargın durma! Fekat, şerâb [veyâ
diğer alkollü içkileri] içen ve harâm yiyenler ile
konuşma, kendini onlardan çek!)
186 - İslâm bilgilerinin
[ya’nî din ve fen bilgilerinin] tahsîline çok ehemmiyyet ver! Peygamberimiz “aleyhisselâm” bir hadîs-i
şerîflerinde, (İlmi beşikden mezâra kadar tahsîl
ediniz), diğer bir hadîs-i şerîfde, (İlmi arayınız, velev ki, Çinde olsa) buyurdu.
[Ya’nî dünyânın bir kenârında ve kâfirlerde olsa dahî arayınız demekdir.]
İslâm bilgileri ikiye
ayrılmışdır: Din bilgileri ve fen bilgileridir. Önce din, sonra fen bilgilerini
öğrenmek lâzımdır.
Rivâyet olunur ki, imâm-ı
Ahmed ibni Hanbelin “rahime-hullahü teâlâ” [164-242 Bağdâddadır] yanına gelip,
ondan nasîhat isteyen bir kimseye şöyle nasîhat etmişdir:
(Hak teâlâ hazretleri
senin ve bütün âlemin rızkına kefîldir. Rızk için [elinden geldiği kadar
çalışdıkdan sonra] düşünmeğe hiç lüzûm yokdur. Çünki, Hak teâlâ tarafından
bütün rızklar taksîm edilmişdir. Çalışarak, hissene düşen rızkı arayıp bulursun.
Bir sadakanın yerine on misli ile mukâbele edildikden sonra, çalışana karşılığı
verileceğine hiç şübhe yokdur. Cehennem azâbı hak ol-
dukdan sonra, günâh işlemeğe cesâret edilir mi?
Bütün işler, Hak teâlânın takdîri iledir. Sen fakîr olup, başkalarının
zenginliğine canının sıkılmasının ne fâidesi olur?)
Bunları dinleyip kabûl
eden kimseye, nasîhat olarak bu kadar yeter. Dinlemiyenlere bunun gibi bin
dürlü nasîhat eylesen fâidesi olmaz. Çünki nasîhatların hemen hepsi bunların
içinde toplanmışdır.
187 - Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Hak teâlâ, çalışan bir kuluna rızkı az verse, o kul ağlayıp
bağırmasa ve böylelikle fakîrliğine sabr eylese, Hak teâlâ hazretleri,
meleklerine karşı, bu kul ile iftihâr eyler ve buyurur ki, ey benim meleklerim!
Sizler şâhid olun, bu kulumun her bir lokmasına Cennet-i a’lâda bir köşk ve bir
derece ihsân eylerim.)
188 - İnsanlara dâimâ iyi
muâmelede bulun! Gördüğün küçük, büyük her müslimâna müslimân selâmı ver!
İnsanlarla iyi geçin ki, öldükden sonra seni yâd etsinler ve hayr düâ ile
ansınlar. Bir kimse, bir mü’min kardeşine, (Selâmün-aleyküm)
diyerek müslimân selâmı verse, on sevâb yazılır. (Esselâmü-aleyküm ve rahmetullah) derse, yirmi
sevâb yazılır. (Ve aleyküm selâm) diye
cevâb verene, on sevâb yazılır. Selâm verene, cevâb vermek farzdır.
(Merâk-ıl-felâh)da, nemâzın müfsidlerine başlamadan diyor ki: (Başı
veyâ bedeni eğerek selâm vermek mekrûhdur. Yalnız el ile selâm vermek ve eli
başına kaldırarak vermek de mekrûhdur. Ağız ile ve el ile birlikde vermek
mekrûh değildir. Gelen büyüğe karşı ayağa kalkmak, gelen böyle yapılmasını
sevmezse, mekrûh değildir. Severse, kendisine mekrûh olur. Şerrinden korkup
kalkana mekrûh olmaz. Giderken kalkmak da böyledir. Âlimin ve âdil sultânın
[sâlih olan hükûmet adamlarının], ananın, babanın elleri öpülür.)
189 - İşlerinde acele
etme ve hemen karâr verme! Acele ile verilen karârlara şeytân karışır. Hadîs-i şerîfde, (Acele
şeytândandır. Teennî Rahmandandır) buyuruldu. Nefsin istediği birşey
hâtırına gelince, şeytân, (fırsatı kaçırma, hemen yap) der. O da, yapar. Kalbe
gelen şeyi yapmakdan Allahü teâlâ râzı olur mu düşünmeli, sevâb mı, günâh mı
olacağını anlamalı. Günâh değil ise, yapmalıdır. Böylece, teennî etmiş, ya’nî
acele etmemiş olur. Yalnız beş yerde acele etmek lâzımdır:
1- Müsâfirin gelince,
önüne yiyecek getir!
2- Hasbel beşer bir günâh
işleyince, hemen tevbe, istigfâr eyle!
3- Her beş vakt nemâzını,
vakt geçmeden, acele, ya’nî erken kıl!
4- Kız veyâ oğlan
çocuklarına, din bilgilerini ve nemâz kılmasını öğret! Bulûğa erişince,
gecikdirmeden evlendir!
5- Ölen şahsın defn
edilmesinde acele eyle! [Fekat bunun için, beş vakt nemâzın sonundaki, âyetel
kürsî ve tesbîhleri terk etme!]
190 - Hiçbir günâhı
işleme! Allahü teâlânın gadabı hangi günâhda olduğu belli değildir. Sevâb olan
işlerin hepsini işlemeğe çalış! Zîrâ, Hak teâlânın rızâsının hangi amelde
olduğu belli değildir.
191 - İki günâhdan çok
kork! Birisi, emrinde olan insanlara zulm etme! En büyük zulm, onların islâm
bilgilerini öğrenmelerine, ibâdet yapmalarına mâni’ olmakdır. İkincisi, din ve
dünyâ yolunda hâin olma! Her günâhdan kork! Bir kimse, bir günâh işlemek
istese, fekat Allahü teâlâdan korkarak ondan vazgeçse, Hak teâlâ o kimseye
Cennet-i a’lâda bir köşk ihsân eder. Bir müslimân, sana zarar verirse, sen ona
iyilik et! Hiç kimsenin ayblarını yüzlerine vurma!
192 - Elinden geldiği
kadar yolları ve sokakları, câmi’leri ta’mîr et ve düzen içinde sakla,
temizliklerine dikkat eyle!
193 - İbâdetlerine sevâb
verilmesi ve düâların kabûl olması için halâl nafaka kazanmak şartdır. Rızkının
halâl olması için her işinde, her hareketinde, doğrulukdan ayrılma!
İslâmiyyetin emrlerini eksiksiz ve tâm olarak yap, san’atında, vazîfende ve
me’mûriyetinde istikâmetden ayrılma, hîle ve hıyânet yollarına sapma ki,
aldığın para, ücret ve aylık sana halâl olsun!
Sabâhleyin yemeği erken
yimenin dört fâidesi vardır:
1- Ağız kokusunu giderir.
2- Sonra su içilse,
vücûda ziyân etmez.
3- Bir yere gidecek
olursa, karnı tok olur.
4- Kimsenin lokmasında ve
yemeğinde gözü kalmaz.
Az yimek, çok fâidelidir.
Meselâ, suyu az içirir, uykuyu az uyutur. Çok yimek ise, insanı tenbelleşdirir,
vücûdü yorar, fazla su içirir ve mâlâ-ya’nîye sebeb olur. [Mâlâ-ya’nî lüzûmsuz,
fâidesiz iş ve söz demekdir.]
Yemeğe, içmeğe başlarken (Bismillâhirrahmânirrahîm) oku! Ramezânda iftâr
ederken, Besmeleden sonra, (Zehebezzama’ vebtelletil-urûk ve sebetel ecr
inşâallahü teâlâ) oku! Yemek yidikden sonra, (Elhamdülillah)
söyle. Sonra, olur olmaz şeylerle
dişlerini karışdırma! [En iyi diş temizleme
vâsıtası misvâkdır.]
194 - Gîbet günâhından
kendini çok koru! [Gîbet, bir müslimânın gizli günâhlarını ve açık kusûrlarını
arkasından söylemek demekdir. Pervâsızca ve âşikâre yapılan günâhları ve
bilhâssa dîni bozmak, müslimânlığı değişdirmek isteyen dinde reformcuları
meydâna çıkarmak gîbet değildir. Bunları müslimânlara haber vermek lâzımdır.]
Gîbet yapmakla, günâhların artdığı gibi, sevâbların mahv olur. Peygamberimiz
“aleyhisselâm” buyurdu ki, (Gîbet yapmak, zinâdan
dahâ ağır bir günâhdır.)
195 - Sakın, yalan
söyleme ve yalan yere yemîn etme! Zîrâ, yalan yere yemîn edenlerin nesli
kesilir. [Yemîn hakkında, arabca (Fetâvâ-yi
Hindiyye) ve türkçe (Se’âdet-i Ebediyye)
kitâblarında geniş bilgi verilmiş, hangi sözlerin yemîn etmek olduğu
ve hangi sözlerin yemîn olmadığı uzun bildirilmişdir.] Riyâ, gösteriş yapma!
Yalan yere sofuluk satma! Nasıl isen, öyle görün! Sende olmayan bir şeyi var
gibi gösterip, kendine bühtân eyleme! Peygamberimiz
“sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Kendini
âlim gösteren câhiller, Cehenneme gideceklerdir.)
Bir müslimânın aybını
meydâna çıkarmağa çalışma, kimsenin gizli hâllerini araşdırma! Peygamberimiz “aleyhisselâm” buyurdu ki: (Mi’râc gecesi bir takım insanlar gördüm ki, çok fecî’ ve
elîm bir şeklde kendi kendilerine azâb ederler. Cebrâîl aleyhisselâma sordum
ki, yâ Cebrâîl, bunların günâhı nedir? Niçin böyle kendi kendilerine azâb
ederler? Cebrâîl aleyhisselâm dedi ki, bunlar başkalarının ayblarını meydâna
çıkaranlardır.)
Mûsâ aleyhisselâm, Tûr-i
Sînâ’da Hak teâlâya sordu ki, (Yâ Rabbî! Başkalarının ayblarını meydâna
çıkaranların cezâsı nedir?) Hak teâlâ buyurdu ki, (Tevbesiz
giderlerse, yerleri Cehennemdir.) İmâm-ı Gazâlî “rahmetullahi aleyhi
bârî” buyuruyor ki, günâhların büyüğü üç dânedir. Bunlar:
1- Bahîllikdir.
2- Hased yapmakdır.
3- Riyâdır.
Bahîl, hasîs, cimri
demekdir. Bahîllik şudur ki, bir kimse bir iş için sana muhtâc olur da sen
kıskanıp, o şeyi ona öğretmezsin. [Bahîllerin en fenâsı müslimânlara emr-i
ma’rûf ve nehy-i münker yapmıyanlardır. Onlara dinlerini öğretmiyenlerdir. Veyâ
yanlış öğretenlerdir.] Peygamberimiz “aleyhisselâm” buyurur ki: (Bahîl olanlar, her ne kadar zâhid olsalar da Cennete
giremezler.)
Hased ise, bir kimsenin
hayrlı bir işi veyâ evi, malı, mülkü, ilmi olsa, o kimseden bunların gitmesini,
onda olmayıp, kendinde
olmasını istemekdir. [Onda olduğu gibi kendisinde
de olmasını istemek hased olmaz. Buna gıbta etmek, imrenmek denir. Günâh
değildir.]
Sultân-ı
Enbiyâ “sallallahü aleyhi ve sellem”
buyurdu ki: (Hased, ateşin odunu yidiği gibi,
hasenâtı [ya’nî iyilikleri] yir.)
Riyâ ise, nemâz, oruc,
sadaka ve yol, câmi’i şerîf yapdırmak gibi hayrlı amelleri, insanlar görsün de
beğensinler diye yapmakdır. İşte böyle bir maksadla yapılan işlerin hepsi riyâ
faslına dâhildir. Riyâ, küçük şirkdir. Tevbe etmedikçe, kat’iyyen afv olunmaz.
İlmi ile amel etmemek, amelinde salâh ve ihlâs olmamak ve din âlimlerine,
ibâdet edenlere, ezâna, mubârek günlere kıymet vermemek de şakâvet alâmetidir.
196 - Ey Oğul! Şakîlerin
alâmeti sende bulunmasın! Bu alâmetlerin evveli, zulm etmekdir. Zulm üç
kısmdır:
1- Allahü teâlâya âsî
olmak.
2- Zulm eden kimselere
yardım etmek.
3- Kendi emri altında
bulunanlara, ezâ, cefâ etmek. Onların ibâdet yapmalarına mâni’ olmak.
Bu üç fi’li işliyenlerin
varacağı yer, nihâyet Cehennemdir.
Tenbîh: Allahü teâlâya âsî olmak iki dürlüdür:
1- Allahü teâlânın
emrlerini, ya’nî farzları yapmamakdır. Farzları, vazîfe kabûl etmiyenler kâfir
olur. Vazîfe bilip, tenbellikle yapmıyanlar, ya’nî kazâ etmek, ödemek fikrinde
olanlar, Hanefî mezhebinde, kâfir olmaz. Fekat en büyük günâh olur.
2- Hak teâlânın men’
etdiğini, ya’nî harâmları yapmakdır. Harâmdan kaçmağı vazîfe bildiği hâlde,
nefsine uyarak yapan ve sonra üzülenler kâfir olmaz. Harâm işliyen müslimânlara
(fâsık), âsî denir. Harâm işlemiyenlere
ve farzları yapanlara (sâlih) [iyi
insan], müttekî denir. İttikânın, ya’nî harâmdan kaçmanın sevâbı, farzları
yapmanın sevâbından dahâ fazladır. Farzları yapmamanın günâhı, harâm işlemek
günâhından dahâ çokdur. Harâmların mikdârı çok değildir. Meselâ, adam öldürmek,
gîbet [arkadan çekişdirmek], zinâ etmek, kadınların, kızların başları, kolları,
bacakları açık sokağa çıkmaları, hırsızlık, yalan, içki içmek, kumar oynamak,
altın, gümüş kullanmak, erkeklere de kadınlara da harâmdır. Yalnız ev içinde
süs için takmak kadınlara câizdir. Erkeklere yalnız gümüş yüzük câizdir.
Gümüşden başkası harâmdır.
Geçdi
gençlik, tatlı bir rü’yâ gibi, ey çeşmim zâr!
Beni
mecnûn etdi girye, meskenim olsun mezâr!