Bektâşî deyince iki dürlü insan anlaşılır:
Birincisi, hakîkî, doğru Bektâşî olup, hâcı Bektâş-ı Velî hazretlerinin
gösterdiği hak yolunda giden temiz müslimânlardır.
Bektâşîlerin ikincisi, sahte, yalancı Bektâşîlerdir. Bunlar,
bozuk yolda olan hurûfîlerdir. Eskiden Bektâşî denilen kimselerin çoğu
bunlardı. Zemânla azaldılar, yok oldular. Şimdi Türkiyede sahte, bozuk bektâşî
yokdur. Sahte bektâşîler, müslimânlar arasında râhat yaşamak ve inançlarını
saklayarak, gençleri aldatabilmek için, bu kıymetli
ismi maske olarak kullanmışlardı. Böyle, çeşidli kıymetli ismler altında
saklanan dinsizler az değildir. Meselâ, (Melâmî)
ismi böyledir. Hiç ibâdet yapmayan, her çeşid günâhı, kötülüğü
işliyen, islâmiyyete uymayan sapıklar, kendilerine melâmî dediler. Hâlbuki
melâmî, beş vakt nemâz gibi farzları câmi’de kılıp, harâmlardan kaçınan, nâfile
ve sünnetleri evinde gizli kılıp, şöhretden sakınan temiz kimse demekdir.
Tokadlı İshak efendi (Kâşif-ül-esrâr) kitâbında
diyor ki:
Müslimânları aldatmak için kendilerine kıymetli bir ism
takan yalancılardan biri de, Bektâşî tarîkati adı altında toplanan hurûfîlerdi.
Hurûfîlik, bir mezheb değildir. Bir tarîkatdir. Bu bozuk tarîkatde bulunanlar,
önceleri iç yüzlerini saklıyorlardı. [1288] hicrî yılında, maskelerini
kaldırmağa başladılar. (Câvidân) adındaki
gizli kitâblarını ortaya çıkardılar. Bu kitâbları altı formadır. Bir formasını
hurûfîliğin kurucusu olan Fadlullah bin Ebî Muhammed Tebrîzî, fârisî dili ile
yazmış, beş formasını da, bunun talebesinden ba’zıları düzmüşdür. Bunlardan
Ferişteh oğlunun (Işknâme) adındaki
formasında, küfrleri, öteki formalardaki kadar açık yazmadığından, bunu, 1288
[m. 1871] de İstanbulda taş üzerinden basdılar.
Fadlullah Hurûfî adındaki zındık, (Karâmıtî) tarîkati kalıntılarından birinin dervîşi idi.
Karâmıtîlere (İbâhiyye) de denir. Bunlar, harâmlara halâl deyip, yetmiş seksen
sene hâcıları soydular. Müslimânları öldürdüler. Hükûmet kurdular. Hükûmetleri
372 [m. 983] senesinde yıkılınca, dağıldıkları yerlerde gizlendiler. Bunlardan
Hasen Sabbâhın kurduğu (İsmâ’îliyye) devleti
de, 654 [m. 1256] de yıkıldı. Fadl, Îrânda Esterâbâd şehrinde, gizlice küfr yaydı. Dokuz yardımcı buldu. Nokta ilmi diye
birşey uydurdu. Bu iş mubâhdır, nokta çift geldi. Falan şey harâmdır,
nokta tek geldi derdi. İbni Hacer-i Askalânî hazretleri, (Enbâ-ı Fadl) adındaki târîhinde, Fadlullah ve
hurûfîlik tarîkati hakkında geniş bilgi vermekdedir. Fadlullahın küfrleri
yayılınca, Tîmûr hânın oğlu Mîrân Şâh “rahmetullahi teâlâ aleyh”, babasının
emri ile, 796 [m. 1393] senesinde, Fadlullahı öldürdü. Bacağına ip takılıp,
sokaklarda sürüklendi. Böylece, islâmiyyet büyük bir düşmandan kurtuldu. Yavuz
Sultân Selîm hân “rahmetullahi teâlâ aleyh”, şâh İsmâ’îli maglûb ederek,
şî’îliğin yayılmasını önlediği gibi, Tîmûr hân “rahmetullahi teâlâ aleyh” da,
islâmiyyet için çok tehlükeli olan Hurûfîliğin yayılmasını önliyerek,
islâmiyyete büyük hizmet etmişdir. Bunun için, sahte olan Bektâşî, ya’nî (Hurûfî) tarîkatinin müridleri, Tîmûr hânı
sevmez, onu hep kötülerler.
Fadlullah öldürülüp, Esterâbâd yıkılınca, dokuz yardımcısı
kaçdı. Bunlardan (Alî-yül-a’lâ) adındaki kimse, Anadoluda bir Bektâşî tekkesine
geldi. (Câvidân)ı gizlice yaymağa,
câhilleri aldatmağa başladı. Hâcı Bektâş-ı Velînin yolu budur dedi. Harâmlara mubâh,
nefsin arzûlarına, serbestdir dediği için, tarîkati kötü insanlar arasında
çabuk yayıldı. Sözlerine (Sır) deyip, çok gizli tutulmasını emr ederdi. Sırları
yabancılara açanları öldürmek bile vâkı’ olurdu. Sırlara (Câvidân) kitâbında a,
c, v, z gibi harflerle işâret edilmekdedir. Herbiri kâfirlik olan bu işâretler,
(Miftâh-ul-hayât) adındaki kitâbda
açıklanmışdı. Bu kitâba da Sır dediler. Elinde Sır kitâbı bulunmıyan kimse,
(Câvidân)ı anlayamaz. [800] yılından beri, çok zevâllıları aldatdılar. Dinden
çıkardılar. Aralarına masonlar da karışdı. Yehûdî parası ile beslendiler. 1240
[m. 1824] senesinde, küfrlerini yaymağa başladılar. Sultân İkinci Mahmûd hân
“rahmetullahi teâlâ aleyh” tarafından (Ulu)ları katl edildi. Bektâşî tekkeleri
dağıtıldı. Yerlerinin Nakşibendîlere verilmesi için fermân buyuruldu. Dağılarak
gizli çalışdılar. 1288 [m. 1871] de yine ortaya çıkdılar. Ferişteh oğlu Abdülmecîdin (Işknâme) risâlesini 1288 [m. 1871] de basdılar.
Yayılmağa başladılar. Bunlara aldananlara (Işık tâifesi) denildiği,
Bursalı İsmâ’îl Hakkı efendinin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Huccet-ül-bâliga) kitâbı başında yazılıdır.
[Mâliye mahkemesi a’zâsından, Seyyid Ahmed Rif’ât beğin 1293 [m. 1876] de
yazdığı, (Mir’ât-ül-mekâsıd) kitâbında
diyor ki, (Abdülmecîdin kardeşi olan Ferişteh oğlu Abdüllatîf, Ehli sünnet
idi. Tesavvuf üzerinde hâzırladığı kitâbdan, sâlih bir zât olduğu
anlaşılmakdadır. Kardeşi Abdülmecîdin Hurûfî tarîkatine kaymasına çok
üzülmüşdü. Onlara uymadı). Ferişteh oğlu Abdülmecîd, Aşknâmeden başka kitâblar
da yazdı. (Se’âdetnâme) kitâbında, bunu (Câvidân) ve (Aşknâme) ve
(Muhabbetnâme)den terceme etdim ve 826 [m. 1422] yılında temâm oldu,
demekdedir. Fadlullahın baş halîfesi Mahmûd, şeyhinden ayrıldı. (İlm-i nokta)
diye (Câvidân-i sagîr) adında bir kitâb yazdı. Burada, hurûfîlerin zındık,
kâfir ve mel’ûn olduklarını bildirdi. (Câvidân)
okuyanların çoğunun ilhâd üzere oldukları, (Kur’ânın
zâhiri murâd değildir. Bâtını murâd edilmekdedir) dedikleri, böylece tekrâr
dirilmeği inkâr ederek kâfir oldukları, Bursalı İsmâ’îl Hakkı efendinin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Huccet-ül-bâliga) kitâbında yazılıdır. Bu
kitâb, (Reşehât) kitâbının kenârında,
1291 [m. 1874] de İstanbulda basdırılmışdır. Hurûfîler, küfr ve ilhâdda en
ileri gidenlere seyyid derler. Bunun için, birçokları, seyyid olduklarını
söylemişlerdir. Bektâşî tarîkati adı altında saklanan hurûfîler, müslimânları
aldatmak için, birkaç yoldan saldırıyorlardı:
1 - Fadl-ı Hurûfîye,
ilâh, tanrı diyorlardı. (Câvidân)da diyor ki, (Tanrılık, ezelde görünmez bir
kuvvet idi. Önce harfler şeklinde, sonra Peygamberler şeklinde, nihâyet Fadlda
açığa çıkdı. Önce, Âdem peygamber şeklinde göründü. Melekler, bunun için Âdeme
secde etdi. Dört kitâbının ma’nâsını Câvidânda bildirdi).
2 - Hazret-i Alînin
sözleri diyerek uydurdukları (Hutbet-ül beyân) ve başka kitâblarında, hadîsler
düzerek, Alîyi sevenlere günâh zarar vermez diyorlardı. Böylece, ibâdete lüzûm
yokdur. Harâmlar halâldir diyerek, amelsiz, ibâdetsiz Cennete gitmek isteyen
câhilleri aldatdılar. Bir kimseyi böyle aldatıp, ibâdetden, îmândan ayırdıkdan
sonra, Sır kitâbını öğretmeğe başlarlardı. Çünki, (Câvidân)da, Ehl-i beytin
ismi bile yokdur. (Hutbet-ül-beyân)ın türkçe şerhi de vardır.
3 - Bütün dinlerin bir
olduğunu, hepsinin onaltı kemerbend içinde toplandığını söylerlerdi. Onaltı
kemerden herbiri, bir Peygamberin dîni imiş. O kemeri kullanan, o Peygamberin
dînini yapmış olurmuş. Meselâ Âdem aleyhisselâmın kemerini takan, hep meşin
giyermiş. Çünki, Âdem “aleyhisselâm” deri elbise giymiş. Mûsâ aleyhisselâmın
kemerini takan, kısrağa binmezmiş. Îsâ aleyhisselâmın kemerini takan, evlenmez
imiş. Fekat zinâ ve livâta yapması mubâh imiş. Çünki, Îsâ “aleyhisselâm” bekâr
imiş. Hıristiyanların üç uknûmuna, ya’nî üç tanrı olduğuna inandıkları,
Ferişteh oğlunun (Câvidân)ında yazılıdır. Yine orada, Alî denilen zât, Fadl-ı
Hurûfî idi diyor. Başka bir sahîfesinde, Fadl-ı Hurûfî, Muhammed
aleyhisselâmdan ve Alîden (hâşâ) dahâ üstündür.
Onlar, dînin inceliğini Fadl kadar bilmiyorlardı diyor. Yazıları birbirini
tutmuyor.
Sahte olan bu Bektâşîler, Şî’î de, Alevî de değildir.
Müşrikdirler. Yehûdîler ve masonlar tarafından desteklenerek, câhil
müslimânları dinden çıkarmakdadırlar. Yeni aldatılanlara, (Câvidân)ı
göstermeyip, kendilerini Alevî olarak tanıtıyorlardı. Hâlbuki, Şî’î âlimleri
de, bu sahte Bektâşîlerin Alevî olmadığını, kâfir olduğunu söylemekdedir.
4 - Harâmlara, yalan
söylemeğe câiz dedikleri için, (Hamzanâme) ve (Battâl gâzî) gibi çeşidli
kitâblar yazdılar. Baba denilen ulularından uydurma kerâmetler anlatdılar. İstanbulda
Merdiven köyündeki tekkelerinin kurucusu olan (Ahmed baba), gençleri toplayıp,
ismi bilinmiyen babalardan biri şöyle uçmuş, bir ânda Şâma gitmiş, falan gün,
beni falan meyhâneden kaldırın demiş, o gün gitmişler, küpün dibinde ölü
bulmuşlar. Başka bir baba, arslana binmiş,
okyânusu dolaşıp gelmiş derdi. Bunun hocası olan Halîl baba da,
Samatyada, bir evde gençleri toplıyarak yalanlar söylerdi. [(Kâşif-ül-esrâr)
kitâbının sâhibi, devâm ederek diyor ki,] orada bulunarak, babayı rezîl etdim.
Ev sâhibi de, beni evinden kovdu. Yalanlarından biri de, herkese mal, rütbe,
evlâd verilmesi, insanların ölmesi, hastaların iyi olması, babaların elindedir
derler. Nemâzı bir kerre kılmak farzdır. Oruc da, ömründe bir gün tutmak
farzdır. Gusl de, ömründe bir kerre farzdır. Gusl edip de, vücûdünüzü
hırpalamayınız derlerdi. Bunlara inanıp, dinden çıkanlara esrâr söylemeğe
başlarlardı. Muhammed dedikleri (hâşâ) Alî idi. Allah dedikleri de (hâşâ)
Alîdir derlerdi. Bir kimse, aklını kaçırıp, buna da inanırsa, bunların hepsi
Fadldır derler. Her kötülük, fuhş sana mubâh oldu derler. Bunu oturak âlemine
sokarlardı.
Tarîkat, oniki dânedir derlerdi. Bu nasıl şeydir denilse,
sen hâcı Bektâş-ı Velî-
yi
inkâr mı ediyorsun derlerdi. Hâlbuki, hâcı Bektâş-ı Velî hazretleri,
islâmiyyete uyar, sünnet-i seniyyeden ayrılmazdı. Talebesi de böyle idi. Fekat,
sonra gelen câhiller, aldatılıp, Bektâşîlik adını, bu dinsiz hurûfîler,
kendilerine mal etdi. Çok şükür bugün, bu sahte bektâşîler kalmadı. Şimdi
Türkiyede bulunan Bektâşîlerin hepsi hakîkî müslimândır. Sünnî olan
müslimânlarla kardeş olarak yaşamakdadırlar.
Hurûfîlerin yalanlarından biri de, Bektâşîler içinde ba’zı
azgınları var ise de, bizim babamız öyle değildir, derlerdi. Hâlbuki, sahte
Bektâşî, içki içerdi. Hiç nemâz kılmazlardı. Böyle kimselere Bektâşî denilir
mi? Bunların en meşhûrları olan Osmâncıkda (Koyun baba), Elmalıda (Abdal Mûsâ),
Eskişehrde (Şücâ’eddîn), Dimetokada (Kızıl deli), Kalkandelende (Sersem Alî)
adındaki babaları, hep (Câvidân) okumakda, kâfirliği yaymakda idiler. [Koyun
babanın, sahte Bektâşî tarîkatinin dervişlerinden olduğu, (Müncid) lügatinde de yazılıdır.]
Sahte Bektâşîler bıyıklarını uzatırlar. Bıyık uzatmak
hazret-i Alînin sünnetidir derlerdi. Bıyık kesmek, Mu’âviyenin sünnetidir
derlerdi. Hâlbuki, bıyıkları kısaltmak, hadîs-i şerîflerle emr edildi. Bıyık
kısaltmak, sünnet-i müekkededir. Bunlar, seviyoruz dedikleri hazret-i Alînin,
bu sünneti yapmadığını, düşman oldukları hazret-i Mu’âviyenin ise, sünnete
uyduğunu söylüyorlar. Bıyıkları kısaltmak için, (Buhârî-yi
şerîf)de çeşidli hadîs-i şerîfler var. Hazret-i Alînin “radıyallahü
teâlâ anh” bu emrlere uymadığını söylemek, onu sevmek değil, ona düşmanlık
etmek olur. Düşmana korkunç görünmek için, bıyıkları, tırnakları muhârebede
uzatmağa izn verildi. Başka zemânda uzatmak mekrûh
oldu. Fadlullah-ı Hurûfî, kaş, kirpik, bıyık gibi kıllar, bir mukaddes harfin
insanda görünüşüdür. Meleklerin Âdeme secde etmesine sebeb, bu
zuhûrâtdır. Bıyık mukaddesdir. Kesmesi, büyük günâhdır dedi. Şâh İsmâ’îl,
bıyığını uzatmağı, hurûfîlerden aldı. Sünnîlere benzememek için, acemlerin
bıyıklarını uzatmasını emr etdi. Gençleri aldatmak için, hazret-i Alînin
sünnetidir dediler. O büyük imâma iftirâ etdiler.
Hurûfî tarîkatinin zikrleri, ibâdetleri, okumaları yokdur.
Her sabâh pîrin evinde, meydân odasına toplanırlardı. Birisi, bir elindeki
tepsi içinde, adam sayısında şerâb kadehi ve birer dilim ekmek, peynir olarak
odaya girer. Bunu saygı ile ve bir ağızdan gülbânk okuyarak karşılarlardı.
Herkesin önüne gelerek birer dâne verir. Ta’zîm ile alır, yüzlerine sürer,
sonra yirler, içerlerdi. Bütün ibâdetleri bundan ibâretdi. Evli olanı,
kadınlarını, kızlarını da, toplantıya getirir. İçerler ve dans ederler. Birisi,
birinin kadınını veyâ kızını beğenirse,
erkeğe gelip, sizin bağçeden bir gül koparacağım der, izn ister. O da,
zevcesini çağırıp, bu canın talebini hak et der. Sonra takbîl ederdi. Bu taleb
karşılıklı olursa, iki adam da babanın önüne gelip, izn isterler. Baba izn
verince, ömrleri boyunca, birbirlerinin ayâlini istifrâş ederlerdi.
Şimdi Türkiyedeki Bektâşîlerde ve alevîlerde böyle kötülükler yokdur.
Hurûfî tarîkatinin babaları, papaslar gibi günâh
çıkartırlardı. Günâh sanılan bir şeyi yapınca, babanın önüne gelir. Baba,
kulağını çekerek afv eder. Günâhı büyük ise, al malını gör yolunu der veyâ
yalvarır. Baba da kırklar kurbanı kes, yâhud üçyüzler nezri ver der. Birkaç
lirasını alıp, afv etdim derdi. Hurûfî tarîkatindeki kadınlardan biri, Hurûfî
olmıyan bir adam ile buluşsa, babaya gelip, üzerimden bir köpek atladı der.
Baba, para alır, afv olur. Her babanın yolu başka idi. Bir toplantı gecesinde,
babanın önüne bir kadın gelip baş eğdi. Baba buna, bukağı çöz dedi. Baba
dilediği birine, kalk şu bacıyı tomruğa vur dedi. Adam, kadınla bir odaya
çekildiler. Bir derdine dermân arayan bir kadın, bir hurûfî kadınına sorar. O
da, bizim baba iyi büyü yapar diyerek, tekkeye götürür. Soyun! Baba geliyor
derler. Kadın olmaz der ise de, sakın ha. Buradan sır çıkmaz, cenâzen çıkar
diyerek korkuturlar. Kadın teslîm olur. Sonra, getiren kadın, buna, babanın
işi, kötülük değildi. Hazret-i Alînin sünnetini yapdı der. Bunlarda, halâl,
harâm diye birşey olmadığından, en aşağı kâfirlerin bile yapamıyacağı, çirkin,
alçak işleri yapmakdan çekinmezler! [(Kâşif-ül-esrâr) kitâbının yazdığı bu
çirkin şeyler, şimdi Türkiyede bul-
unan
alevîlerde ve hakîkî bektâşîlerde yokdur. Şimdi, memleketimizde, sahte bektâşî
tarîkati denilen hurûfîler mevcûd değildir.]
Selânikde, kal’a dışında (Gül Baba) denilen yerde, Zülfikâr
adındaki bir sahte Bektâşî babası, Nevruz günü kadın erkek hurûfîleri toplayıp,
içerler. Serhoş olunca, (Şu dağları ben yaratdım, şu çınar ağacına emr etsem,
bana secde eder, şu ölülere emr etsem kalkarlar) gibi sözlerle, herbiri
tanrılık da’vâsında bulunur. Sonra telgraf me’mûrlarından Alî Rızâ isminde bir
sahte Bektâşî, ayağa kalkıp, Muhammedin eşeği kim ise gelsin der. İçlerinden
biri gelip, tekbîr ile üzerine biner. Bir eline şerâb şişesini, bir eline de
kadeh alıp, hurûfî tarîkatindeki kadınlar arasına girer. Tekbîr ile şerâb
dağıtmağa başlar. Bütün kadınlar içdikden sonra, erkekler tarafına gelir. Nemâz
kılalım diye bağırır. Hepsi kalkar. Kıbleye arkalarını dönüp, babaları imâm
olup, şöyle kılarlar: (Nemâz yalandır. Ben nemâza inanmam, ben nemâz kılmam)
diye bağırdıkdan sonra secdeye yatarlar. Babaları, secdede bir ayağı ile bir
elini yukarı kaldırıp bağırır. Bu Alî Rızâ, iki zevcesini çıplak olarak
ellerinden tutup, uzakda bulunan müslimânlardan Sâmî beğin yanına gelir. Gördün
mü? Bektâşîlik ne güzeldir değil mi? Sen de Bektâşî olsan, çok iyi olur. Uzakda
mahrûm oturacağına, bizimle birlikde zevk ederdin, der. Kadın erkek sahte
Bektâşîler, yürüyüp, ta’tîl günü hava almağa çıkan müslimân âileleri üzerine
saldırırlar. Buraları bizimdir. Bizden olmıyanların burada ne işi var derler.
Çarşaflarını yırtarlar. Zevallı kadınlar, can kurtaran yok mu diye bağırarak
kaçar. Erkekleri az olup, kadınları kurtaramazlar. Kal’ada bulunan topcu
askerleri feryâdı işitip, imdâda gelirler. Hurûfîleri dağıtırlar. Kâfirlerin
bile yapamıyacağı böyle alçakça bir islâm düşmanlığı, Selânik vilâyet
mektûbcusu vekîli bulunan Mustafâ beğ de, Bektâşî olduğu için, örtbas edilir.
Mason gazetelerinde de, başka şeklde yazılır. 1288 [m. 1871] yılında olan bu
iğrenç davranışlar, hamiyyetli müslimân halk tarafından, büyük bir dilekce ile
İstanbulda, sadâret-i uzmâya [Başvekilliğe] bildirilir. Cezâları verilir.
Bektâşî mubârek ismi altında gizlenen bu yalancıların kâfir
olduklarını gösteren kitâblarından biri de, (Hakîkatnâme) kitâbıdır.
(Câvidân)ın şerhlerinden biridir. Bir kitâbları da, Emîr Alînin yazdığı
(Mahşernâme)dir. Bir kitâbları da, (Mukaddemet-ül-hakâyık) kitâbıdır.
(Aşknâme)deki küfrleri tekrârlamakdadır. Bunlara inanmıyanlara la’net etmekde,
öldürülmelerini emr eylemekdedir. Bir kitâbları da (Viran abdal) risâlesidir.
Bu kitâb, sırlarından olmayıp, müslimânları aldatıp dinden çıkarmak için
okurlar. Hazret-i Âişeye “radıyallahü anhâ” iftirâ etmekde, İmâm-ı a’zama
“rahmetullahi teâlâ aleyh” hâricî deyip, kötülemekdedir. Fadl-ı Hurûfînin
(Câvidân)daki yazılarını, hazret-i Alînin sözleri diye yazmakdadır. Birçok
uydurma abdest, nemâz ve ibâdetler anlatmakdadır. Bir kitâbları da,
(Âhıretnâme)dir. (Aşknâme) gibi küfr doludur. Fadl-ı Hurûfînin tanrı olduğunu
isbâta uğraşmakdadır. Bir kitâbları, (Risâle-i Fadlullah)dır. Bir kitâbları da,
(Tuhfet-ül-Uşşak)dır. (Risâle-i Bedreddîn) ve (Risâle-i nokta) kitâbları da,
hep (Câvidân)ın şerhleridir. Bir kitâbları da, (Risâle-i Hurûf)dur. Birisi de,
(Türâbnâme)dir. Birisi de, (Vilâyetnâme)dir. Bunların çoğu fârisîdir.
Bütün kitâbları altmış kadardır. Hepsi, Allahü teâlâyı inkâr
etmeğe ve ahkâm-ı islâmiyyeyi kaldırmağa dayanmakda,
Fadl-ı Hurûfîye tapınmağa sürüklemekdedir.
Bütün
kâfirlerden, bütün fırkalardan
dahâ kötü oldukları, yukarıdaki
bilgilerden anlaşılmakdadır.
(Kâşif-ûl-esrâr) kitâbının yazısı burada
temâm oldu.
1327 [m. 1909] senesinde İstanbulda basılan A.Rıfkı
efendinin (Bektâşî Sırrı) kitâbında
diyor ki, (Bektâşîlik, hâcı Bektâş-ı Velî ve Lokman Horasânî ve hâce Ahmed
Yesevî vâsıtaları ile Bâyezîd-i Bistâmîye ve Ondan Ebû Bekr-i Sıddîk
hazretlerine ulaşır. Ahmed Yesevîden ayrılan iki koldan Bektâşîler ve Hâcegân
hâsıl olmuşdur. Hurûfîlik, dalâlet yoludur. Bektâşîlik hidâyet yoludur. Hurûfîlik,
islâmiyyet ile ve tesavvuf ile ilgisi olmıyan İsmâ’îliyyenin bir koludur.
Kur’ân-ı kerîmi key-
fe,
tarîkatlerine göre te’vîl etmişlerdir. (Zerre-nâme), (İskender-nâme),
(Fadîlet-nâme), (Hakîkatnâme) ve (Risâle-i İstivâ) gibi kitâbları, şî’îler
arasında yaygındır. Bektâşîlerin, (Vilâyetnâme), (Kaygusuz Abdâl risâlesi), (Hutbetülbeyân), (Seyyid Nesîmî
dîvânı), (Küçük vilâyetnâme), (Terzi Alî dede risâlesi) ve (Türâbî Alî
dede risâlesi) gibi kitâblarının hurûfîlikle hiç ilgileri yokdur. (Vâridât-i
ilâhiyye) kitâbının sâhibi, Samavne kadısının oğlu şeyh Bedrüddîn ve halvetî
tarîkatinden Niyâzî Mısrî ve Bayrâmîden Hamza Bâlî ve İsmâ’îl Ma’şûkî, hurûfî
değildirler). Müncî baba şeyh Muhammed Süreyyâ da, (Tarîkati aliyyeyi
Bektâşiyye) kitâbında, (Ehl-i sünnet olanlar, Alînin şî’asıdır. Alîye mensûb
olan, bizzarur ehli sünnetdir. Bektâşîlik için, ister şî’a desinler, ister
sünnî desinler, bizce müsâvîdir. (Câvidân) kitâbının hakîkî bektâşîlikle
kat’iyyen bir ilgisi yokdur. O kitâb, islâm ahlâkını temelinden yıkmakdadır.
Hurûfîlik, islâmiyyeti hiçe saymakda, sefâheti, içkiyi ibâdet yerine
koymakdadır) diyor. Görülüyor ki, hakîkî bektâşîler, şî’îliği ve sünnîliği,
Ehli beyti sevmekde birleşdirmekdedir. Hâlbuki şî’îlik, Eshâb-ı kirâmı sevmemek
demekdir. Sünnî olmak ise, Ehli beyti de ve Eshâb-ı kirâmın hepsini de çok
sevmek demekdir. Hakîkî bektâşî olduğunu bildiren, ya’nî Hâcı Bektâş-ı Velî
“rahmetullahi teâlâ aleyh” hazretlerinin yolunda olan Bektâşîler, şî’î olmağı,
bir bakımdan red etmiyorlar ise de, hurûfî tarîkatinin kötülüklerinin bunlarda
bulunmadığı anlaşılmakdadır. Bugün memleketimizde bulunan alevîlerde ve
bektâşîlerde, hurûfî tarîkatindeki kötülüklerin hiçbiri yokdur. Türkiyedeki
alevîlerin ve bektâşîlerin ve sünnîlerin hepsi, Ehl-i beyt-i nebevîyi çok
sevmekde ve birbirlerini kardeş bilmekdedirler.
Yavuz Sultân Selîm hânın Şâh İsmâ’îl ile harb ederek
şî’îlere büyük darbe indirmesinin mühim bir sebebi de, büyük Ehl-i sünnet âlimi
Molla Arabın öğütleridir. (Mir’ât-i kâinât)da
diyor ki, (Molla Arabın ismi, vâız Muhammed bin Ömer bin Hamzadır. Babası ile
dedesi Mâ-verâ-ün-nehrden Antakyaya gelmişdir. Molla Arab burada tevellüd
etmişdir. Küçük yaşda, Kur’ân-ı kerîmi, Kenz ve Şâtibî ve ba’zı metnleri ezberledi. Babasından ve amcaları şeyh Hüseyn ve
şeyh Ahmedden ders aldı. Halebde ve Kudüsde çok şey öğrendi. Hacdan
sonra, Mısrda imâm-ı Süyûtîden ve Şa’bîden hadîs icâzeti aldı. Mısrdaki çerkes
sultânlarından melik Kaytebay tarafından vâiz ve müftî yapıldı. Sultân için (Nihâyet-ül-fürû’) fıkh kitâbını yazdı. 901 [m.
1496] de Sultân vefât edince, Bursaya, sonra İstanbula geldi. İkinci Bâyezîd
Hân için yazdığı (Tehzîb-üş-şemâil) ve (Hidâyet-ül’ibâd-ilâ-sebîl-ir-reşâd) kitâbları
şöhretini artdırdı. Yundu seferine katılıp, Meton şehrinin fethine sebeb oldu.
Sultân Selîm hânı şî’îlerle cihâda teşvîk ve tahrîk eyledi. Bu maksadla (Essedâd fî fedâil-il-cihâd) kitâbını yazdı.
Çaldıran seferine katılıp, askere va’z ederek cesâret verirdi. Muhârebede düâ
eder, Pâdişâh, Âmîn derdi. Sarayköy ve Üskübde on sene va’z ve nasîhat ederek
çok kâfirin hidâyetine sebeb oldu. Sultân Süleymân hân ile de Engürüs seferine
katılıp, zafer için yapdığı düâları
makbûl-i ilâhî oldu. Sonra Bursaya gelip çeşidli kitâb yazdı. Kimyâ bilgisi de
çokdu. İki mescid, iki de câmi’ yapdı. 938 [m. 1532] de vefât etdi. Bursada,
molla Arab mahallesinde, molla Arab câmi’i yanındaki türbesindedir. Sîret-i
Nebevîyi bildiren (Tehzîb-üş-şemâil) ve (El-mekâsid fî fedâil-il-mesâcid) kitâbları
meşhûrdur. Hâl tercemesi, (Şakâyık) kitâbında
uzun yazılıdır.)
Evliyâya kim bakarsa, ten
gözîle serseri,
bî basardır, cânı yokdur, ölüdür, değil diri.
Evliyâ cândır, gerekdir can
gözîle bakıla,
zîrâ ki, canlı
kişiler, câna olur müşteri.