SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI
	Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
	Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü
	Sosyal güvenlik; gelirleri ne olursa olsun, kişilere belirli sosyal riskler (iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, işsizlik) karşısında gelir ve sağlık güvencesi sağlama görevini yerine getiren uygulamalar topluluğudur.
	***********
	Sosyal Güvenlik Dergisi- 2012/1    sayfa:41-55
	* Prof. Dr. Abdurrahman AYHAN
	Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi,
	aayhan@mu.edu.tr
	ÖZET
	Bu çalışmanın amacı, toplumda sosyal güvenlik sistemlerinin amaçlarını ve işlevlerini açıklamaktadır. Sosyal
	güvenlik sistemlerinin temel amacı, gelir azalışı ve/veya harcama artışı yaratan sosyal risklere karşı
	vatandaşları korumaktır. Sosyal güvenlik sistemleri, Sanayi Devrimi’nin neden olduğu oldukça önemli
	ekonomik, sosyal ve politik değişimler sonucu ortaya çıkmıştır. Sonraki süreçlerde ise, sistemlerin kapsamı
	kişi ve koruma sağlanan riskler açısından gelişmiştir. Genel olarak sosyal güvenlik hizmetleri, sosyal sigorta
	ile sosyal yardım ve hizmetler olmak üzere iki kanaldan sağlanır. Sosyal koruma açısından hangi kanal
	seçilirse seçilsin, çağdaş sosyal güvenlik sistemleri için önemli olan unsurlar, evrensellik ve gelirin yeniden
	dağılımı ile ortaya çıkan sosyal adaletin sağlanmasıdır.
	Anahtar kelimeler: Sosyal güvenlik, sosyal koruma, sosyal sigorta, sosyal yardım ve hizmetler, sosyal
	adalet
	ABSTRACT
	This study is aimed at clarifying aims and functions of social security systems in society. The main aim
	of social security systems is protect to citizens against social risks which create income decay and/or expenditure
	growth. Social security systems emerged as results of tremendous economic, social and political
	changes created by Industrial Revolution. At a subsequent process, social security systems were developed
	in terms of scope (personal and risks) covered by systems.In general terms, social security services provided
	via two main channels: Social insurance and social assistance and services.Whatever channel selects
	to provide social protection, the most important elements for contemporary social security systems are
	universalism and social justice created by redistribution of income.
	Key Words: Social security, social protection, social insurance, social assistance and services, social justice
	I- SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI
	Modern insanın endüstriyi sınırsız geliştirme isteği, çalışanların
	karşı karşıya bulunduğu mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik nitelikteki
	risklerin şiddetini arttırmış ve zamanla yeni bir takım sosyal
	risklerin ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Bu arada çalışanların
	karşılaştığı risklerin etkisini ortadan kaldırmak ya da azaltmakla ilgili
	dağınık ve sınırlı tedbirlerin yetersiz kalması, devleti halkın tamamını
	her zaman güvence altına alacak bir sistemi arayış içine sokmuştur.
	A- Sosyal Güvenlik Fikri ve Tarihsel Gelişimi
	Ekim 1929 Ekonomik Krizi ile Amerika’da işsizliğin büyük boyutlara
	ulaşması halkı sefaletle karşı karşıya bırakmış; önceki dönemlerde,
	sosyal sigorta uygulamaları ile halkın bir takım sosyal risklere karşı
	yeteri kadar korunamaması, 1932 yılında, dönemin Devlet Başkanı Roosevelt
	tarafından “Refah Devleti Doktiri”nin (Le Doctrine Du Welfare
	Stute) ileri sürülmesine neden olmuştur.
	Roosevelt doktrinin de, sosyo-ekonomik sorunların çözümü ve refah
	devleti hedef alınmış ve bu düşünce “New Deal” planı ile gerçekleştirilmek
	istenmiştir. Bu amaçla 16 Haziran 1933 tarihli Ulusal Endüstri
	Düzeltme Kampı “National Industrial Recovery Act” ile 14 Ağustos
	1935 tarihli Sosyal Güvenlik Kanunu (Social Security Act) yürürlüğe
	konmuştur. Böylece sosyal güvenlik, dünyada ilk kez yeni bir kavram
	olarak ortaya çıkmıştır ve pozitif hukuka girmesi sağlanmıştır.
	Daha sonra bu kavram, 1941 yılında İngiltere’de Lord Beveridge
	başkanlığında sosyal riskleri garanti altına almak amacıyla çalışan “Bakanlıklararası
	Komisyon” tarafından hazırlanan “Beveridge Planı” ile
	gerçek anlamını bulmuştur. Planın temel amacı; devletin bütün fertlerine
	asgari bir gelir sağlaması ve halkın eşit olmayan sosyo-ekonomik
	durumunun düzeltilmesidir. Bu ilke dünyada modern sosyal güvenlik
	anlayışını ortaya çıkartmış ve İngiliz sosyal güvenlik sisteminin temelini
	oluşturmuştur.
	Sosyal güvenlik, 12 Ağustos 1941 tarihinde Roosevelt ve Churchill tarafından imzalanan “Atlantik Beyannamesi”ne de girmiş ve insanlı
	ğın en derin ve en yaygın bir arzusunu anlatan parolası olmuştur. Bu
	durum, İkinci Dünya Harbinin sebep olduğu sosyo-ekonomik sorunları
	çözmek amacıyla ile Uluslararası Çalışma Örgütünün 10 Mayıs 1944
	tarihinde Philadelphia’da yaptığı 26. dönem toplantısında, kavramın
	uygulama alanı ile ilgili olarak bazı tavsiye kararlarının alınmasına neden
	olmuştur.
	Sosyal güvenlik kavramı dünya sosyal politika mevzuat ve uygulamasındaki
	gelişmeleri etkileyen 10 Aralık 1948 Birleşmiş Milletler Genel
	Kurulunda kabul edilen “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”nde
	en geniş anlamıyla yer alarak evrensel boyutlara ulaşmıştır.
	B- Tanımı ve Amacı
	Genel olarak sosyal güvenlik, “Herkesin hastalık, analık, işsizlik,
	yaşlılık ve ölüm gibi insan iradesi dışında meydana gelen risklere karşı
	güven içerisinde olması gereğinin yanı sıra; beslenme ve barınma gibi
	her türlü ihtiyacın karşılanmasıdır” şeklinde İnsan Hakları Evrensel
	Beyannamesi’nde hedef alınmıştır. Bu anlamda sosyal güvenlik; “Mesleki,
	fizyolojik ve sosyo-ekonomik riskten ötürü geliri veya kazancı
	sürekli ya da geçici olarak kesilmiş kimselerin geçinme ve yaşama ihtiyaçlarını
	karşılayan bir sistemdir.” şeklinde tanımlanabilir.
	Sosyal güvenlik, kavram olarak yeni ise de ona duyulan gereksinme
	insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar, sürekli kendi iradesi dışında
	bir takım tehlikeler ile karşı karşıya bulunmaktadır. Birey, devlet ve
	ilim tüm gücüyle bu tehlikeleri önlemek ve ortadan kaldırmak için mücadele
	etmektedir. Örneğin, kazalar insanları hiç beklenmedik zamanda
	ve yerde akıldan geçmeyecek şekilde geçici ya da sürekli olarak acı ve
	sefaletle karşı karşıya bırakabildiği gibi yok da edebilmektedir. Biraz
	geciktirebilmek olanaklı da olsa yaşlılık ve ölüm değişmez doğa kurallarıdır.
	Bu tehlikelerden yüzyıllarca kurtulamayan insanlar hiç değilse
	zararlarından kurtulabilmenin yollarını aramıştır. İşte, bu zararlardan
	insanı insan haysiyetine yaraşacak ölçüde kurtaran ya da bu ölçüden
	aşağıya düşürmeyecek şekilde hafifleten sosyal güvenlik olmuştur. Nitekim
	bu konuda, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 22. maddesinde
	“Herkesin, toplumun bir üyesi olarak sosyal güvenliğe hakkı
	vardır…” prensibi yer almış ve Anayasamızın 60. maddesine “Herkes,
	sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli
	tedbirleri alır ve teşkilat kurar.” hükmü konularak bizde de bu hak
	sağlanmaya çalışılmıştır.
	Çağımızın insanları yalnız bugününü değil hayatının geri kalan
	günlerinde de kendisinin ve ailesinin geçimini sağlamak ister. Bu durumda
	devlet herkese asgari bir geliri garanti ederken, yine bireylere
	çalışmaları sayesinde, asgari geçinme sınırının üstünde bir geliri sağlama
	olanağı vermelidir. İnsanlığı korkutan yoksulluk, ailelerin gereksinmeleri
	göz önünde tutularak ulusal gelirin sosyal güvenlik amacıyla
	toplumda yeniden dağıtımı ile önlenebilir. Bu haliyle sosyal güvenlik,
	yeniden dağıtım hukuku olarak tanımlanabilir.
	Geçtiğimiz asırda öncelikle, sanayi işçisinin fiziksel ve sosyal risklere
	karşı korunması amaçlanmıştır. Ancak çağımızda modern sosyal
	güvenlik, akılcı olduğu kadar insanca duyguları yansıtan ve toplumu
	bir bütün halinde kapsayan bir sistemi öngörür. Bu bakımdan sosyal
	güvenlik; çalışma gücünü beden ve ruh sağlığını geçici ya da sürekli
	olarak kaybedip geliri kesilenlere, gelir garantisi sağlayarak bugününü
	ve yarınını sosyo-ekonomik bakımdan güvence altına alır. Nitekim başta
	batı ülkelerinde olmak üzere ulusal ve uluslararası düzeyde sosyal
	güvenliğin asgaride sağlanması için her türlü tedbir alınmış; toplumun
	karşılaşabileceği riskleri ortadan kaldırmayı amaçlayan sistemler meydana
	getirilmiştir.
	II- ALT KAVRAMLAR
	A- Sigorta Kavramı
	Sigorta, insanların yaşamlarında karşılaşacakları zarar ve masrafa
	neden olan olayların sosyal ve ekonomik sonuçlarından kendilerini korumak
	için önceden tedbir alma ihtiyaçlarından doğmuştur. Gerçekten,
	insanlar birçok risklerle karşı karşıyadır. Hastalanırlar, işsiz kalırlar,
	kazalar sonucu sakatlanır ya da ölürler, eşyaları çalınır, evleri yanar ya
	da yaşamlarında büyük masraf yapmalarını gerektiren olaylar meydana
	gelebilir. İşte insanlar, bu gibi durumlara karşı önceden tedbir alma
	ihtiyacını duymuşlardır. Bu anlamada sigorta, geleceği güvence altına
	almak için kullanılan bir tekniktir. Teknik olarak gelişmesi de Sanayi
	Devrimi ile birlikte İngiltere’de başlamıştır.
	Genel olarak mevzuatımızda sigortanın tanımı Ticaret Kanunu’nun
	1263/1 maddesi ile şu şekilde yapılmıştır: “Sigorta bir akittir ki bununla
	sigortacı bir prim karşılığında diğer bir kimsenin para ile ölçülebilir bir
	menfaatini halele uğratan bir tehlikenin (bir rizikonun) meydana gelmesi
	halinde tazminat vermeyi yahut bir veya birkaç kimsenin hayat
	müddetleri sebebiyle veya hayatlarında meydana gelen belli bir takım
	hadiseler dolayısıyla bir para ödemeyi veya sair edalarda bulunmayı
	üzerine alır.” Bir başka anlatımla sigorta; kanun ve mukavele ile saptanan
	belirli bir riskin ya da aynı derecede tehdidi altında bulunan çok
	sayıdaki benzer olayların para birimi ile ölçülmesi ve istatistikî olarak
	kavranması mümkün hasarlarını birlikte karşılamak üzere bir araya getirilmesiyle
	meydana gelen bir organizasyondur.
	B- Sosyal Sigorta Kavramı
	Yüzyılı aşkın bir geçmişi bulunan sosyal sigortalar, Sanayi
	Devrimi’nin büyük ölçüde ortaya çıkardığı meslek risklerine karşı belirli
	esaslar içinde iş gününü korumak ihtiyacının zorunlu bir sonucu
	olarak doğmuş, gelişmiş ve bugünkü düzeye ulaşmıştır.
	1- Düşüncenin Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi
	XVIII. asırda başlayan ve XIX. asrı da kapsayan Sanayi Devrimi
	ile birlikte sınaî kapitalizme geçiş, işçilerin köylerden şehirlere akımına
	sebep olmuş ve fabrika çevrelerinde biriken büyük işçi kitlelerinin
	olumsuz çalışma ve yaşam koşulları altında çeşitli sosyo-ekonomik sorunlarla
	karşı karşıya kalmalarına neden olmuştur. Bu bakımdan sosyal
	sigortanın, sanayi devriminin gerçekleştiği dönemin sosyo-ekonomik
	koşullarının etkisi altında ortaya çıktığı söylenebilir.
	Nitekim sanayileşme hareketinin hızla geliştiği ülkelerden biri olan
	Almanya’da 1870-1871 harbi sonrası 1874 ekonomik krizinin başlaması
	ile fabrikaların kapanması işsizliği ortaya çıkartmıştır. İşsizlik
	nedeniyle geliri kesilen işçiler Alman İşçiler Sendikası (Les Syndicats
	Ouvriers Allemends) bünyesinde toplanarak Sosyal Demokrat Partisi
	(Parti Social-Democrate) seçimlerini desteklemeyi benimsemişlerdir.
	Dönemin Şansölyesi Otto Von Bismarck; 1877 seçimlerinde Sosyal
	Demokratların şanslarının arttığını görünce, Almanya’da “kürsü sosyalizmi”
	(socialisme de la chaire) akımını temsil eden ekonomistleri toplayarak,
	toplumda mevcut olan sosyo-ekonomik düzensizliğe engel olucu
	bir müdahale aracının gerekli olduğuna değinmiştir. Yapılan toplantılarda
	bir takım sosyal risklere karşı, devlet gelirlerinden sosyal reformlar
	yolu ile işçilere yeniden dağılımı sağlayacak programların gerçekleştirilmesi
	fikri benimsenmiştir. Bu konuda bir “sosyal program” hazırlanarak
	dönemin Alman Şansölyesi Bismarck tarafından Reichstag’a
	17 Kasım 1881’de sunulmuştur. Hazırlanan sosyal programda, işçilerin
	gelirlerinin korunması amaçlanmış ve bunu gerçekleştirmek için de zorunlu
	“sosyal sigorta sistemi”nin kurulması önerisinde bulunulmuştur.
	Hazırlanan “sosyal program” gereği, 15 Haziran 1883’de Hastalık
	Sigortası, 6 Temmuz 1884’te İş Kazası Sigortası ve 22 Haziran 1889’da
	Yaşlılık Sigortası Kanunları kabul edilmiştir. Bu kanunlarla “sosyal sigorta”
	dünyada ilk kez Almanya’da söz konusu olmuş ve Alman pozitif
	hukukuna girerek diğer Avrupa ülkelerini de kısa sürede etkisi altına
	almıştır.
	2- Tanımı ve Amacı
	Günümüz toplumları, yüzyılı aşkın bir evrim sonunda yukarıda kısaca
	belirttiğimiz aşamalardan geçerek bugünkü sosyal sigorta sistemine
	ulaşmıştır.
	Çağımızın işçisi, bugününü düşündüğü kadar ailesi ile birlikte yarınını
	da düşünmek ve geçimini sağlamak ister. Bu istek, insanoğlunun
	yüreğinde sürekli olarak yaşamış ve günümüzün işçi kitleleri için yeni
	bir gerçek olarak kabul edilmeye başlanmıştır. Bu bakımdan sosyal sigortanın
	kapsamına bütün dünyada öncelikle işçi sınıfı girmiş; bunu
	izleyerek memur, esnaf ve sanatkârlarla birlikte toplumun diğer kesimleri
	uygulamaya konu olmuştur. Böylece toplumun çeşitli kesimlerini
	kapsayan gayet geniş bir genel sigorta anlayışı ortaya çıkmaktadır. Bu
	anlamda sosyal sigorta, ekonomik yönden zayıf çalışan kesimlerin iş
	gücünü korumak ve geleceğini garanti etmek ve böylece toplum hayatında
	sosyal güvenliği sağlamak amacı ile kurulan teşkilatlı bir zorunlu
	sigortadır. Bir başka anlatımla sigortalar; geleceği hedef alan, risk sonucu
	ortaya çıkan ihtiyacın şekil ve şiddetine bakılmaksızın, önceden
	saptanan oranda prim ödeyenlerin karşılaştıkları riskleri belirli ölçüde
	gideren bir sistemdir.
	Sanayi Devrimi’nin gerçekleşmesi ile ortaya çıkan sosyal sigorta
	sistemi, işçilere ilk anda “gelir güvenliği” sağlamıştır. Ancak sanayi ile
	ilgili yaşam koşulları, çalışanları, mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik
	risklerle de karşı karşıya bırakmıştır. Bu nedenle bir teminat sistemi
	olarak ortaya çıkan sosyal sigorta, günümüzde çalışanlarla onların
	geçindirmek zorunda olduğu kimselerin beklenmedik zamanda ortaya
	çıkan olayların, risklerine karşı koymak amacını taşıyan sosyo-ekonomik
	hizmetlerdir. Bu hizmetler, insan gücünün korunması ile ekonomik
	gelişme arasında denge sağlayacak unsurlardır. İşte, sosyal sigortalar
	adı geçen hizmetleri yerine getirme görevini üstlenmiştir. Bu görevleri
	de kendine özgü ilkeleri ile yapar.
	C- Sosyal Yardım Kavramı
	Sosyal güvenlik sisteminin ikinci ana kolunu oluşturur. Kökeni
	XIX. yüzyılda Kıta Avrupası ülkelerinde fakirlere ve muhtaç durumda
	bulunan kimselere yardımı öngören tedbirlere dayanır. Finansmanı
	devlet bütçesinden karşılanır. Bundan dolayı da vergi sisteminin iyi işlediği
	zengin ülkelerde daha çok benimsenmiş ve yerleşmiştir. Çünkü
	ilgililerin herhangi bir katkısı yoktur. Bunun içinde kendisine “primsiz
	sistem” demek mümkündür. Bu anlamda sosyal yardımı: “Toplumun
	geleceğini güvence altına almak için devletin yoksul ve fakir kimselere
	yiyecek, giyecek, yakacak, tedavi ve ilaç yardımı yapmak ve bunları
	ilgililerin katkısı olmadan işleten bir sosyal güvenlik aracıdır.” şeklinde
	tanımlamak mümkündür. Bu anlamda sosyal yardımlar bir hak niteliğinden
	dolayı değil, kişilerin sosyal ve ekonomik durumlarından dolayı
	devletin bir görevi olarak ortaya çıkar. Nitekim 1988 Anayasamızın 61.
	maddesi de; “Devlet, halk ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle,
	malul ve gazileri korur ve toplumda kendilerine bir hayat seviyesi sağlar.
	Devlet, sakatların korunmalarına ve toplum hayatına intibaklarını
	sağlayıcı tedbirler alır. Yaşlılar, devletçe korunur. Yaşlıları devlet yardımı
	sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir. Devlet,
	korunmaya muhtaç olan çocukların topluma kazandırılması için her
	türlü tedbiri alır. Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya
	kurdurur.” hükmünü getirmiştir.
	III- SOSYAL GÜVENLİK AMACININ
	GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDEKİ İLKELER VE
	BU İLKELERİN SEÇİMİ
	Sosyal güvenlik sistemini oluşturan sosyal sigortalar, çalışanları;
	sosyal yardım ise sosyo-ekonomik bakımdan muhtaç durumdaki (yoksul)
	kimseleri korumayı amaçlar. İşte bu amaçların gerçekleşmesi için
	sosyal güvenlik ilkelerinin seçilerek uygulanması mümkündür. Bu bakımdan
	ilkelerin kısa da olsa incelenmesi yerinde olur.
	A- Sosyal Güvenlik Amacının Gerçekleşmesindeki İlkeler
	Halkın tamamını zorunlu koruma kapsamına alma eğilimi, kuşkusuz
	çağdaş sosyal güvenlik sistemlerinin en belirgin çizgisidir. Bu konuda,
	her ülke farklı yollar izlemiş ve zamanla bu yollar iki ilke altında
	toplanmıştır.
	1- Çokluk İlkesi (Meslek İlkesi)
	Sosyal güvenlik sisteminin gelişmesi, bir işverene tabi ve ücretli
	olarak çalışan işçilerin korunma kapsamına alınması ile başlamıştır. Bu
	durum, sosyal güvenlik sisteminden yararlanacak kitlelerin sayısını arttırmada
	öncü olmasının yanı sıra koruma tedbirlerinin genişletilmesini
	de sağlamıştır.
	Zamanla halkın tümünü sosyal güvenliğin zorunlu kapsamına alma
	eğilimi, toplumda çalışanların faaliyet gösterdikleri alanlara göre türlü
	gruplara ayrılmasına neden olmuştur. Önce sosyal ve ekonomik sorunları
	bakımından işçilerinkine benzeyen forum işçileri ile esnaf sanatkârlar
	göz önünde bulundurularak farklı sosyal güvenlik rejimleri kurulmaya
	başlanmıştır. Böylece, zorunlu sosyal korumanın kapsamında, farklı
	sosyal grupların yararlandığı mali ve idari yönden bağımsız rejimler
	ortaya çıkmıştır. Bu yayma işi, sosyal ve ekonomik gelişmeye paralel
	olarak kademeli bir şekilde zamanla tamamlanmıştır. Bu sisteme memurların
	da dahil edilmesiyle meslek ilkesi, çokluk ilkesi doğmuştur.
	2- Teklik İlkesi (Riskler İlkesi)
	Sosyal yardımların, sosyal güvenlik kapsamı içine alınarak yoksullara,
	çocuklara ve yaşlılara sosyal ve ekonomik bakımdan yardım yapmak
	amacıyla aile yardımı ve genel yaşlılık sigortası gibi sigorta kollarının
	ortaya çıkması, risklerin sayısını arttırmıştır. Sosyal ve ekonomik
	bakımdan farklı gruplara özgü bağımsız rejimlerin ortaya çıkmasının
	yanı sıra risk sayısının artması, uygulamada teknik bakımdan finansal
	ve örgütsel sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Zamanla, ortaya
	çıkan bu sorunlara hızlı çözüm yolları aranmaya başlanmıştır. İlk
	kez finansal bakımdan ortaya çıkan sorunlara çare bulunması çabası
	gösterilmiş ve daha sonra örgütsel bakımdan yeni bir sistem arayışı içine
	girilmiştir.
	Nitekim 1941 yılında İngiltere’de kabul edilen “Beveridge Planı”
	sosyal güvenliğin tek bir kamu örgütü aracılığı ile uygulanması fikrini
	ortaya çıkartmıştır. Kurulacak olan bir kamu örgütü tüm risklere cevap
	verebilecek niteliktedir. Ancak, böyle bir örgütün kurulabilmesi için var
	olan sosyal güvenlik rejimlerinin parça parça ya da uzun dönemde birleştirilmesi
	gerekir.
	Kıta Avrupası ülkelerinde risk ilkesi sistemi ile karşılanacak (İş kazası
	ve meslek hastalıkları, analık, yaşlılık, ölüm, işsizlik ve aile yardımı
	gibi) riskler, kendi aralarında teknik özelliklerine göre ya bir kurum ya
	da sandık kurma yolu genel olarak benimsenmiş ve kurulan kurum ya
	da sandıkların tamamı Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlanmıştır. Örneğin,
	Fransa’da Ulusal Hastalık Sigortası Sandığı bünyesinde hastalık,
	analık, malullük ve ölüm sigortaları; Ulusal Yaşlılık Sigortası Sandığı
	bünyesinde yaşlılık sigortası; Ulusal Aile Yardımı Sandığı bünyesinde
	işsizlik sigortası riskleri toplanarak, bu sandıkların tamamı Sağlık ve
	Sosyal İşler Bakanlığına bağlanmıştır.
	Genel olarak sosyal güvenlik sistemindeki bu tür gelişmelere etken
	olan da, devlet tarafından herkese sosyal güvenlik hakkının tanınmasından
	ileri gelmektedir. Bundan dolayı, sosyal güvenlik sorunlarının
	çözümünde genel bir dayanışmaya gidilmekte ve başlangıçta bağımsız
	ve farklı güvenlik rejimleri yavaş yavaş bir bütünün parçaları olarak
	görülmeye başlanmaktadır.
	B- Sosyal Güvenlik Amacının Gerçekleştirilmesindeki
	İlkelerin Seçimi
	Sosyal güvenliğin anlamı, daha önce belirtmiş olduğumuz gibi iş
	kazası ve meslek hastalıkları, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, aile yardımı,
	işsizlik gibi durumlarda kesilen gelirin yerine geçecek ödenek ve
	diğer hizmetlerin güven altına alınması, doğum ve evlenme gibi durumlarda
	da ortaya çıkan masrafların ödenmesidir. Ancak, bunların pozitif
	hukukta yer alabilmesi, aşağıdaki çağdaş üç yasal sistematik yolun
	aşamalı olarak gerçekleştirilmesiyle ve mutlu kılıcı bir sosyal güvenlik
	sistemine ulaşılması ile mümkündür. Bu sistematik:
	i. Ücretli olarak çalışanları koruma kapsamına almak,
	ii. Korumayı ücretsizlere de yayarak kapsamı genişletmek,
	iii. Sistemi, tek bir kamu kurumu çerçevesinde toplamaktır.
	Bu haliyle sosyal güvenlik, sürekli olarak gelişme gösteren “dinamik”
	bir özelliğe sahiptir. Yukarıdaki sistematiği saptadıktan sonra;
	sistematikte bir ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel ve nüfus yapısına
	göre ya meslek ilkesi ya da risk ilkesi arasında bir seçim yaparak, bu
	ilkelerin kapsamı belirtilir ve bir plan çerçevesinde uygulamaya geçilir.
	C- Sosyal Güvenlik Amacının Gerçekleşmesindeki
	İlkelerin Uygulanması
	Yukarıdaki ilkeler ve sistematik belirtildikten sonra, yapılacak sosyal
	güvenlik planlarında hedefler ve alınması gerekli tedbirler saptanır.
	Planlar bütün ülke halkını koruma kapsamına alacak şekilde yapılmalıdır.
	Bunu gerçekleştirmek için de farklı sosyo-ekonomik yaşama seviyelerine
	sahip olan bireylerin ihtiyaçları göz önünde tutularak ve toplumu
	çeşitli gruplara ayırarak uygulamaya geçilir. Bu nedenle, bir toplum
	aşağıda görüleceği gibi altı gruba ayrılabilir. Bunlar:
	i. Ücretli olarak çalışanlar,
	ii. Bağımsız olarak çalışanlar ile serbest meslek sahipleri,
	iii. Ev kadınları,
	iv. Çalışacak yaşta olup da gelir sağlayacak bir iş yapamayanlar
	(18 yaşından büyük öğrenciler ve handikaplılar gibi),
	v. Çocuklar,
	vi. Yaşlılar (çalışma yaşının üst sınırını aşan kimseler) dir.
	Yukarıdaki toplum gruplarından ilk üçü sosyal güvenliğin sosyal
	sigorta olanaklarından, diğerleri de sosyal yardımlardan yararlanırlar.
	Sosyal güvenlik her bakımdan yaygın ve genişleyen bir sistem olarak
	belirmiştir. Bütün mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik riskleri
	kapsamaktadır. Yalnız belirli kişileri değil, bir ülkenin tüm nüfusunu
	uygulama alanı içine almaya yönelmiştir. Dağınık tedbirler yerine bir
	bütün olarak belirmiştir. Bunun bir sonucu olarak, sosyal güvenliğin
	mali kaynaklarında ve devletin bu kaynakların oluşumuna katılmasında
	tamamen yeni yöntem ve teknikler söz konusu olmuştur. Sosyal sigortalarda
	yapılan parasal ödemeler ve sağlık yardımları sıkı bir şekilde
	ödenen primlere bağlanmıştır. Kapitalizasyon sisteminin uygulandığı
	yaşlılık sigortalarında bu durum açıkça görülür. Bu nedenlerdendir ki
	bir sosyal sigortadan yararlanmak, çeşitli koşulların yerine getirilmesine
	bağlıdır. Oysa sosyal güvenlik sistemlerinde mali kaynakların yalnız
	ilgililerin ödedikleri primlere dayanmasının yanı sıra devlet katkıları da
	vardır. Amaç, yoksulluk ve sefaleti ile gelecek korkusunu önlemektir.
	Bu amacın gerçekleşmesinde sosyal sigortalar ve sosyal yardımlar başlıca
	iki araç olmuştur.
	IV- SOSYAL GÜVENLİK SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİ
	Günümüz toplumları, sosyal güvenlik ve sosyal sigorta alanında
	geçirdiği uzun bir evrim sonucunda yukarıda kısaca belirttiğimiz ilke
	ve sistem aşamalarından geçerek sosyal sigortalara ulaşmışlardır. Şimdi,
	bu aşamadan geçilerek daha ileri bir amaç olan ve bir sistem olarak
	geliştirilmeye çalışılan sosyal güvenlik, toplumların başlıca hedefini
	oluşturmuştur.
	Çağımızın modern hukuk devleti, özellikle Fransız Devrimi’nden
	sonra gelişen klasik demokrasi ile sağlanan hürriyet ve eşitlik prensiplerinin
	yanı sıra, toplumun bütün bireylerini kapsayan belirli sosyal
	ilkeleri de geliştirmekle yükümlü olmuştur ve bu yükümlülük anayasalarda
	teminat altına alınmıştır.
	Sosyal güvenliğin kapsam ve konu bakımından uluslararası alanda
	ilk çıkış noktası, Uluslararası Çalışma Örgütünün 1952 tarihli ve 102
	sayılı “Sosyal Güvenliğin En Az Normları Sözleşmesi” dir. Bu sözleşmenin
	amacı, imzacı devletlerin sosyal ve ekonomik gelişmelerine göre
	sosyal güvenlik alanında yerine getirmeye zorunlu oldukları normları
	saptamaktır. 102 sayılı sözleşme sosyal güvenliğin dokuz temel dalını
	şöyle sıralamıştır.
	1. Hastalık (Sağlıkla ilgili bakım giderleri),
	2. Hastalık (Gelir kaybına neden olan risklerin karşılanması),
	3. İşsizlik,
	4. Yaşlılık,
	5. İş kazası ve meslek hastalıkları,
	6. Analık,
	7. Malullük,
	8. Ölüm,
	9. Aile yardımları.
	Yukarıdaki listeden de anlaşılacağı üzere, sosyal güvenlik iki ana
	tedbirin bütünüdür. Bunlardan biri sosyal sigortalar, diğeri de yardımlardır.
	Nitekim 1982 tarihli Anayasamızın 60. maddesi sosyal güvenliği,
	temel bir “sosyal hak” olarak herkese tanımış, bu temel hakkın sağlanmasında
	gerekli tedbirlerin alınmasını ve teşkilatların kurulmasını
	devletin başlıca ödevleri arasında öngörmüştür.
	Görüldüğü gibi sosyal güvenlik; mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik
	riskleri kapsamaktadır. Yalnız belli kişileri değil, bir ülkenin bütün
	nüfusunu uygulama alanı içine almaya yönelmiştir.
	Sosyal sigortalarda yapılan yardımlar, kapsamda bulunanların zorunlu
	şekilde ödeyeceği primlerle bağlantı halindedir. Diğer bir ifade
	ile rizikoya zorunlu katılma ve yapılan yardımlarda götürülük esas
	alınmaktadır. Amaç, belirli halk gruplarını, yaşam risklerine karşı korumaktır.
	Böylece sosyal güvenlik ile sosyal sigortalar, anlam bakımından
	birbirinden farklı; fakat amaçları bakımından birbirlerine bağlı iki kavram
	olarak ortaya çıkar. Bu anlamda sosyal sigortalar modern sosyal
	güvenlik sisteminin prensiplerini taşıdığından onun bir parçasıdır. Daha
	açık bir deyimle sosyal sigortalar, sosyal güvenlik amacının gerçekleşmesinde
	bir araç olmaktadır. Bu bakımdan sosyal güvenlik bir sistem
	olarak üst kavram, sosyal sigortalar ise bu sistemin çalışmasında kullanılan
	araçlardan biri olarak bunun altında yer alır.
	SONUÇ
	1982 tarihli Anayasamızın 60. maddesi sosyal güvenliği, temel bir
	“sosyal hak” olarak herkese tanımış, bu temel hakkın sağlanmasında
	gerekli tedbirlerin alınmasını ve teşkilatların kurulmasını devletin başlıca
	ödevleri arasında öngörmüştür. Dolayısıyla; sosyal güvenlik mesleki,
	fizyolojik ve sosyo-ekonomik riskleri kapsamaktadır. Yalnız belli
	kişileri değil, bir ülkenin bütün nüfusunu uygulama alanı içine almaya
	yönelmiştir. Dağınık tedbirler yerine bir bütün olarak ortaya çıkmıştır.
	Bunun bir sonucu olarak, sosyal güvenliğin mali kaynaklarında ve
	devletin bu kaynakların oluşumuna katılmasında tamamen yeni yöntem
	ve teknikler söz konusu olmuştur. Bu bakımdan, sosyal sigortalarda
	yapılan parasal ödemeler ve sağlık yardımları sıkı bir şekilde ödenen
	primlere bağlanmıştır. Kapitalizasyon sisteminin uygulandığı yaşlılık
	sigortalarında bu durum açıkça görülmektedir. Bu nedenledir ki, sosyal
	sigortaların primli sisteminden yararlanmak, çeşitli koşulların yerine
	getirilmesine bağlanmıştır. Oysa sosyal güvenlik sistemlerinde mali
	kaynakların yalnız ilgililerin ödedikleri primlere dayanmasının yanı
	sıra, devlet katkıları da vardır. Amaç, toplumlarda var olan yoksulluk
	ve sefalet ile birlikte gelecek endişesini ortadan kaldırmaktır. Bu amacın
	gerçekleştirilmesinde sosyal sigortalar ve sosyal yardımlar başlıca
	iki araç olarak ortaya çıkmıştır. Ancak, bu sistemin pozitif hukukta
	yer alabilmesi için aşağıda belirtilen beş yasal sistematik yolu, aşamalı
	olarak gerçekleştirilerek ülkemizde çağdaş bir sosyal güvenlik sistemi
	kurulmalı ve var olan sistem yeniden revize edilmelidir. Şöyle ki;
	i. Ücretli olarak çalışanları koruma kapsamına almak,
	ii. Korumayı ücretsizlere de yayarak kapsamı genişletmek,
	iii. Sistemi tek bir kamu kurumu çerçevesinde toplamak,
	iv. Genel sağlık sigortası sistemi kurmak,
	v. İstihdamı teşvik ve işsizlik sigortası sistemi kurmaktır.
	Amaç, insanlığı korkutan yoksulluğun; ailelerin gereksinmeleri
	göz önünde tutularak ulusal gelirin sosyal güvenlik sistemiyle, toplumda
	yeniden dağıtılmasıyla önüne geçmek olmalıdır.
	Kaynakça
	Aksoy, Muzaffer “Tıp Haftasında İşçi
	Sağlığı” Forum Milliyeti, 20 Mart 1977.
	Ayhan, Abdurrahman (1984),
	“Türkiye’de Sosyal Sigorta Kurumlarında
	Kapsama Alınan Riskler”, Anadolu
	Üniv. İ.İ.B.F. Dergisi, 11(1).
	Ayhan, Abdurrahman (1977), “Avrupa
	Sosyal Şartının Onaylanmasına Uygun
	Bulunduğuna Dair Kanun Üzerine Sosyal
	Politika Bakımından Bazı Düşünceler”
	Prof. Dr. Naci Kınalıoğlu’na Armağan,
	Gazi Üniv. Hukuk Fak. Dergisi,
	1(2).
	Brun, A. ve H. Galland, H (1958), Droit
	du Travail, Sirey Paris.
	Centel, Tankut (1982), Çocuklar ile
	Gençlerin İş Güvenliği (Doktora Tezi),
	İstanbul Üniversitesi Yay. No: 3041/667,
	Fakülteler Matbaası İstanbul.
	Doublet, Jacques (1972), Sécurité Sociale,
	Presses Üniv. de France, Paris.
	Doublet, Jacques (1975), Droit De La
	Sécurité Sociale, 6 Edition, Dalloz, Paris.
	Eren, Faruk (1977), Borçlar Hukuku ve
	İş Hukuk Açısından İşverenin İş Kazası
	ve Meslek Hastalığından Doğan Sorumluluğu,
	Ankara.
	Güzel, Ali, ve Ali Rıza Okur (1999),
	Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta, Yenilenmiş
	7. Baskı, İstanbul.
	Mellennec, J.ET Berzia J (1978), Le
	Régıme Générale De La Sécurité Sociale,
	3 Edition, Paris.
	Işık, Rüçhan (1967), Türk İş Hukukunun
	Milletlerarası Kaynakları, Ankara.
	Kral, Şemsettin (1987), Çalışma Hayatı
	ile İlgili Sözleşmeler, İstanbul.
	Ribas, J.J, M.J, Joncey,J.C, Seche J.C
	(1973), Dorit Secial Européen, Presses
	Üniv. De Frances, 1 Edition Paris.
	Saint-jours, Yves, (1980), Traite
	Sécurité Le Droit De La Sécurité Sociale,
	Tome I, Paris.
	Taşkent, Savaş (1991), İnsan Haklarının
	Uluslararası Dayanakları (Örgütler ve
	Belgeler), İstanbul.
	Tuncay, Can (1994), Sosyal Güvenlik
	Hukuk Dersleri, Beta, 6. Baskı, İstanbul.
	Tunçomağ, Kenan (1988), Sosyal Güvenlik
	Kanunu ve Sosyal Sigortalar, 4.
	Basım, İstanbul.
	Tunçomağ, Kenan (1979), “Avrupa Sosyal
	Güvenlik Sözleşmesinin Ana Çizgileri”,
	Birinci Avrupa Hukuku Haftası:
	115-150.
	Yillhe Ribettes ve Jeannel Lyon-Caen
	(1974), General: Manuel Du Droit Sociale,
	2e Edition Paris.
	ÇSGB (1987), Yurt Dışında Çalışan ve
	Yurda Dönen Vatandaşlarımıza Sunulan
	Hizmetler, T.C Çalışma ve Sosyal Güvenlik
	Bakanlığı Yurtdışı İşçi Hizmetleri
	Genel Müdürlüğü, Ankara.