1762’de
vefat etti. Babası, Hazret-i Ömer, annesi Hazret-i Ali soyundandır. Tefsir,
hadis, kelam, tasavvuf ve Hanefi fıkıh âlimi idi. Büyük veli Mazheri Can-ı
Canan hazretleri buyurdu ki:
(Şah
Veliyyullah derin hadis âlimidir. Marifet esrarının tahkikinde ve ilmin
inceliklerini bildirmekte, yeni bir çığır açan doğru yolun âlimlerindendir.)
Fevâid-ül-Behiyye
kitabının sâhibi M. Abdülhay el-Lüknev ise şöyle der:
Allahü teâlânın hücceti, hidayete kavuşanların önderi, ümmetin
dayanağı, ulemânın öncüsü, enbiyânın vârisi, sünnet-i seniyyenin ihya edicisi
olan Şeyhülislâm Kutbüddîn Veliyyullah bin Abdürrahim Dehlevî, ilimde deryâ
misâli, fâzıl bir zâttır.
Dört
mezhebin hükümlerini delîlleri ile biliyordu. Dört mezhebin imâm ve âlimlerinin
yüksekliklerini, gayet iyi anlamıştı. Çok kitap yazdı. Şiilere karşı Kurretül
ayneyn fi tafdili şeyhayn ve İzale-tül hafa an hilafetil-hulefa kitapları
meşhurdur. Hemeat kitabında, tasavvufu övmektedir.
Müctehidlerin
başka bir müctehide uymalarını yasaklar, bizim gibi cahillerin ise, dört
mezhepten birine uymak gerektiğini bildirir. Bu konularda şunları bildirir:
Dört
mezhebin kolaylıklarını toplamak, Kur'anda ve hadiste açık bildirilen nasslarla
ve selefi salihinin icmaı ile ve açık olan kıyas ile yasak edilmemişse caiz
olur. (İzale-tül-hafa) [Bu görüşü, diğer ulemanın görüşüne uygun değildir.
Böyle farklı bir görüşten dolayı bir âlimi silip atmak caiz olmaz.]
Müctehid
olmayanın hadis-i şeriften anladığı ile amel etmesi caiz değildir. Çünkü,
hadis-i şeriflerin mensuh veya tevilli yahut muhkem olduğunu ayıramaz.
(İkt-ül-ceyyid)
Mezheplerin
en kıymetlisi, Buhari’de bildirilen Sünnet-i
Nebeviyye en uygun olanı, Hanefi mezhebidir. (Füyud-ül-Haremeyn)